< Return to Video

Bu garip püf noktası tıklama oltalarını tespit etmenize yardım edecek - Jeff Leek ve Lucy McGowan

  • 0:07 - 0:12
    Tek basit bir vitamin,
    kalp hastalığı riskinizi azaltabilir.
  • 0:12 - 0:16
    Çikolata yemek,
    öğrencilerdeki stresi azaltır.
  • 0:16 - 0:20
    Nadir hastalığa yakalanmış hastaların
    hayatını uzatan yeni ilaç.
  • 0:20 - 0:23
    Her gün buna benzer
    sağlık manşetleri yayınlanıyor,
  • 0:23 - 0:26
    bazen de birbirinin zıttı
    iddialar ortaya atarak.
  • 0:26 - 0:28
    Genel, dikkat çeken başlıklarla
  • 0:28 - 0:32
    haberin içerisindeki
    sağlık araştırmalarının
  • 0:32 - 0:35
    belirgin, artımlı sonuçları arasında
    kopukluklar olabiliyor.
  • 0:35 - 0:37
    Peki, böyle cafcaflı manşetlerin
  • 0:37 - 0:39
    bizi yanlış yönlendirmesinden
    nasıl sakınacağız?
  • 0:39 - 0:42
    Bir manşetin güvenilirliğini
    değerlendirmenin en iyi yolu
  • 0:42 - 0:46
    dayandığı orijinal rapora bakmaktır.
  • 0:46 - 0:50
    Bu üç manşetin her biri için
    farazi senaryolar geliştirdik.
  • 0:51 - 0:53
    İlk örneğin açıklaması için
    izlemeye devam edin;
  • 0:53 - 0:56
    daha sonra manşette durdurun
    ve soruyu cevaplayın.
  • 0:56 - 0:59
    Bunlar basitleştirilmiş senaryolardır.
  • 0:59 - 1:03
    Gerçek bir çalışma çok daha fazla etmeni
    ve onları nasıl dahil ettiğini içerir
  • 1:03 - 1:05
    ama bu örnek için
  • 1:05 - 1:09
    ihtiyacınız olan tüm bilginin
    dahil olduğunu varsayın.
  • 1:11 - 1:15
    Healthium diye bir vitaminin
    kardiyovasküler etkilerini
  • 1:15 - 1:17
    düşünerek başlayalım.
  • 1:17 - 1:21
    Araştırma sonucu, Healthium kullananların
    sağlıklı kolesterol seviyelerinin
  • 1:21 - 1:24
    plasebo alanlara göre
    daha yüksek olduğunu gösteriyor.
  • 1:24 - 1:27
    Bu türdeki kolesterol seviyeleri
  • 1:27 - 1:30
    doğal şekilde yüksek olan
    kişilere yakın hale geliyor.
  • 1:30 - 1:33
    Daha önceki araştırmalar sağlıklı
    kolesterolleri doğal şekilde yüksek olan
  • 1:33 - 1:37
    insanların kalp hastalığı oranlarının
    daha düşük olduğunu göstermiştir.
  • 1:37 - 1:40
    Bu manşeti yanıltıcı yapan nedir:
  • 1:40 - 1:44
    "Healthium kalp hastalığı
    riskini azaltır."
  • 1:44 - 1:49
    Bu manşetteki problem araştırmanın
    Healthium'un kalp hastalığı riskini
  • 1:49 - 1:52
    azaltıp azaltmadığını
    araştırmamış olmasıdır.
  • 1:52 - 1:57
    Sadece Healthium'un belirli bir tür
    kolesterol seviyesine etkisini ölçmüştür.
  • 1:57 - 2:00
    Bu tür kolesterol seviyeleri doğal olarak
    yüksek olan insanların
  • 2:00 - 2:02
    kalp krizi risklerinin az olması gerçeği,
  • 2:02 - 2:06
    Healthium kullanarak kolesterol
    seviyelerini arttıranlar için de
  • 2:06 - 2:08
    gerçek olacağı anlamına gelmez.
  • 2:08 - 2:10
    Healthium vakasını çözdüğünüze göre
  • 2:10 - 2:14
    şimdi bir de albenisi olan
    bir gizemi çözmeyi deneyin:
  • 2:14 - 2:17
    Çikolata yemek ile stres
    arasındaki ilişki.
  • 2:17 - 2:20
    Bu farazi çalışma
    10 öğrenciden oluşuyor.
  • 2:20 - 2:24
    Öğrencilerin yarısı günlük
    çikolata dozlarını tüketirken
  • 2:24 - 2:25
    diğer yarısı bundan kaçınıyor.
  • 2:25 - 2:29
    Sınıf arkadaşları oldukları için
    aynı günlük çizelgeyi takip ediyorlar.
  • 2:29 - 2:31
    Çalışmanın sonunda çikolata yiyenler
  • 2:31 - 2:35
    çikolatadan mahrum arkadaşlarına göre
    daha az stresli oluyorlar.
  • 2:35 - 2:37
    Bu başlıkta ne yanlış var:
  • 2:37 - 2:41
    "Çikolata yemek
    öğrencilerde stresi azaltır."
  • 2:43 - 2:49
    Öğrencilerin geneli hakkında 10 kişiden
    bir sonuca varmak pek sağlıklı değildir.
  • 2:49 - 2:52
    Bunun nedeni, bir örneklem içerisinde
    ne kadar az katılımcı varsa
  • 2:52 - 2:58
    hedef kitleyi temsil etme
    ihtimallerinin o kadar az olmasındandır.
  • 2:58 - 3:03
    Örneğin; yarısı erkek, yarısı kadın
    olan bir öğrenci nüfusundan
  • 3:03 - 3:06
    %70 erkek, %30 kadın olacak şekilde
  • 3:06 - 3:10
    10 kişilik dengesiz bir örneklem
    seçme ihtimali %12'dir.
  • 3:10 - 3:16
    100 kişilik bir örneklemde aynı dengesiz
    durum ihtimali ise %0.0025'ten azdır
  • 3:16 - 3:23
    ve 1000 kişilik bir örneklemde
    ihtimal %6x10^-36'dan azdır.
  • 3:23 - 3:25
    Benzer şekilde daha az katılımcı ile
  • 3:25 - 3:29
    her bir bireyin genel sonuç
    üzerindeki etkisi daha büyüktür—
  • 3:29 - 3:33
    bu yüzden büyük resmi saptırabilirler.
  • 3:33 - 3:37
    Bilim insanlarının küçük ölçekli çalışma
    yapmaları için hala iyi nedenleri vardır.
  • 3:37 - 3:39
    Küçük bir örneklem ile başlayarak
  • 3:39 - 3:42
    sonuçların daha kapsamlı
    ve maliyetli bir çalışmak yapmaya
  • 3:42 - 3:45
    değer olup olmadığını
    değerlendirebilirler.
  • 3:45 - 3:49
    Bazı araştırmalar da büyük sayılarda
    bulunmaları imkansız olan
  • 3:49 - 3:52
    çok özel katılımcılara ihtiyaç duyabilir.
  • 3:52 - 3:54
    Kilit nokta tekrarlanabilirliktir—
  • 3:54 - 3:58
    bir makale küçük bir çalışmadan
    sonuç çıkarıyorsa
  • 3:58 - 4:00
    o sonuç şüpheli olabilir—
  • 4:00 - 4:03
    ancak benzer sonuçlar bulmuş olan
    birçok çalışmaya dayanıyorsa
  • 4:03 - 4:05
    daha güvenilirdir.
  • 4:05 - 4:07
    Hala bir bulmacamız daha var.
  • 4:07 - 4:12
    Bu senaryoda nadir ve ölümcül bir hastalık
    için yeni ilaç test edilmiştir.
  • 4:12 - 4:14
    2.000 hastalık örneklemde
  • 4:14 - 4:18
    tanı sonrası ilacı kullanmaya başlayanlar
  • 4:18 - 4:21
    plasebo alanlara göre
    daha uzun yaşıyorlar.
  • 4:21 - 4:24
    Bu sefer, soru biraz farklı.
  • 4:24 - 4:28
    "Yeni ilaç, nadir bir hastalığa yakalanmış
    hastaların ömrünü uzatıyor" başlığının
  • 4:28 - 4:34
    doğru olup olmadığına karar verebilmek
    için bilmek isteyeceğiniz şey nedir?
  • 4:35 - 4:36
    Böyle bir söylemde bulunmadan önce
  • 4:36 - 4:41
    ilacın hastaların yaşamını
    ne kadar uzattığını bilmek istersiniz.
  • 4:41 - 4:45
    Bazen, bir çalışmanın sonucu
    bilimsel olarak geçerli olsa da
  • 4:45 - 4:48
    gerçek dünyada pek etkileri yoktur.
  • 4:48 - 4:53
    Örneğin, bir pankreas kanser ilacının
    gerçek hayat klinik testinde
  • 4:53 - 4:57
    tahmini ömrü 10 gün
    arttırdığı tespit ediliyor.
  • 4:57 - 5:00
    Bir daha şaşırtıcı
    bir sağlık manşeti gördüğünüzde
  • 5:00 - 5:04
    raporunu verdiği bilime bir göz atın.
  • 5:04 - 5:07
    Tam metinlerine ücret
    ödemeden ulaşamasanız bile
  • 5:07 - 5:11
    deney tasarımlarının
    özetlerini ve sonuçlarını
  • 5:11 - 5:13
    ücretsiz sunulan özetlerde,
  • 5:13 - 5:16
    hatta haber metninin
    içinde bulabilirsiniz.
  • 5:16 - 5:20
    Bilimsel araştırmaların haberlerde
    yer aldığını görmek heyecan verici
  • 5:20 - 5:23
    ve çalışmaların bulgularını
    anlamak önemlidir.
Title:
Bu garip püf noktası tıklama oltalarını tespit etmenize yardım edecek - Jeff Leek ve Lucy McGowan
Speaker:
Jeff Leek ve Lucy McGowan
Description:

Dersin tamamı için: https://ed.ted.com/lessons/this-one-weird-trick-will-help-you-spot-clickbait-jeff-leek-and-lucy-mcgowan

Sağlıkla ilgili haber başlıkları her gün yayınlanıyor ve bazen bunlar birbirinin tamamen zıttı iddialar içeriyor. Genel, dikkat çeken başlıklarla haberin içerisindeki medikal araştırmaların belirgin, artımlı sonuçları arasında kopukluklar olabiliyor. Peki o halde kendimizi bu cafcaflı manşetlerin yanlış yönlendirmelerinden nasıl sakınacağız? Jeff Leek ve Lucy McGowan, tıklama oltalarını nasıl aşacağınızı açıklıyor.

Dersi veren Jeff Leek ve Lucy McGowan, yöneten Zedem Media.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:49

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.