Co powoduje próchnicę? - Mel Rosenberg

Zobacz całą lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/what-causes-cavities-mel-rosenberg

Gdy grupa archeologów natknęła się niedawno na ludzkie szczątki mające około 15 tysięcy lat, dokonała zaskakującego odkrycia. Okazało się, że zęby prehistorycznych ludzi były pokryte dziurami. Skąd się bierze próchnica i jak jej uniknąć? Mel Rosenberg zabiera nas w podróż do wnętrza zęba, by się tego dowiedzieć.

Lekcja: Mel Rosenberg. Animacje: Andrew Foerster.

Gdy grupa archeologów
natknęła się niedawno

na ludzkie szczątki
mające około 15 tysięcy lat,

dokonała zaskakującego odkrycia.

Okazało się, że zęby tych ludzi
były pokryte dziurami.

Za ich próchnicę było odpowiedzialne
to samo, co nęka nas do dziś.

Bakterie żyjące w naszej jamie ustnej.

Drobnoustroje pojawiają się u nas
wkrótce po narodzinach.

Zwykle zarażamy się nimi
jako dzieci od naszych mam.

Gdy zęby się psują,

zaczynają kumulować kolonie bakterii.

W zależności od tego, co jemy,

a szczególnie,
jak wiele cukru spożywamy,

niektóre mikroby mogą się
mnożyć i prowadzić do próchnicy.

Diety bogate w cukier inicjują
powstanie w naszej jamie ustnej

ogromnych ilości bakterii
zwanych Streptococcus mutans.

Jak ludzie, te mikroorganizmy
uwielbiają cukier,

wykorzystując go jako
budulec i źródło energii.

Żywiąc się cukrem,

bakterie wytwarzają produkty
uboczne w postaci kwasów,

głównie kwasu mlekowego.

Streptococcus mutans są
odporne na ten kwas,

ale nasze zęby już nie.

Choć ząb każdego człowieka pokrywa
twarde, chroniące szkliwo,

to nie może się ono równać z kwasem.

Dochodzi do demineralizacji szkliwa
i wypłukania wapnia.

Stopniowo kwas otwiera bakteriom drogę

do kolejnej tkanki w zębie zwanej zębiną.

Ponieważ naczynia krwionośne i nerwy
w naszym zębie osadzone są głęboko,

na tym etapie postępująca
próchnica jest bezbolesna.

Jednak jeśli zniszczenia
wykroczą poza zębinę

i inwazja bakterii będzie postępować,

dochodzi do styczności z nerwami
i zaczyna się rozdzierający ból.

Bez leczenia cały ząb ulegnie infekcji

i będzie musiał zostać usunięty.

A to wszystko z powodu
kochających cukier bakterii.

Im więcej cukru zawiera jedzenie,

tym bardziej narażamy nasze zęby.

Ale przecież jaskiniowcy
nie zajadali się słodkościami.

Co więc spodowało u nich próchnicę?

W bogatych w mięso dietach
ryzyko próchnicy byłoby niewielkie,

ponieważ chude mięso
zawiera bardzo mało cukru.

Ale to nie wszystko,
co jedli nasi przodkowie.

Jaskiniowcy spożywali również
warzywa, orzechy i zboże,

wszystkie bogate w węglowodany.

Przy kontakcie ze śliną

węglowodany ulegają
przemianie na cukry proste,

a te są doskonałym pokarmem dla bakterii.

Tak więc choć jaskiniowcy jedli
mniej cukru niż my,

to ich zęby wciąż były
narażone na próchnicę.

To jednak nie oznacza, że jaskiniowcy
nie potrafili leczyć próchnicy.

Znaleziska archeologiczne pokazują,
że już 14 tysięcy lat temu

ludzie używali zaostrzonych krzemieni
do usuwania kawałków zniszczonych zębów.

Prehistoryczni ludzie mieli
nawet podstawowe narzędzia

do wygładzania pozostawionych otworów

oraz wosk pszczeli do wypełniania dziur,
na kształt dzisiejszych plomb.

Obecnie mamy o wiele bardziej
nowoczesne metody i narzędzia,

co jest ważne, bo dziś mamy do czynienia
z bardziej niszczącym wpływem cukru.

Po rewolucji przemysłowej liczba chorych
na próchnicę poszybowała w górę.

Nagle mieliśmy zaawansowane technologie,

dzięki którym cukier stał się tańszy
i łatwiej dostępny.

Dziś aż 92% Amerykanów ma próchnicę.

Niektórzy ludzie są bardziej podatni
na próchnicę z powodu genów,

decydujących o tym,
że szkliwo jest słabsze.

Ale w większości przypadków
winne jest zbyt duże spożycie cukru.

Na szczęście poza ograniczeniem
spożycia cukru i skrobi

istnieją inne metody minimalizowania
skutków próchnicy.

Do większości past do zębów
i zbiorników wodnych

dodawany jest fluorek.

Wzmacnia on zęby i wspomaga
odbudowę szkliwa,

które chroni ząb przed kwasem.

Gdy próchnica się rozwinie,

wiertłami uzupełniamy
zniszczone tkanki zęba,

by zapobiec dalszemu rozwojowi próchnicy.

Najlepszą drogą, by uniknąć próchnicy,
jest ograniczenie spożycia cukru

i odpowiednia higiena jamy ustnej.

Dzięki temu pozbędziemy się
bakterii i źródła ich energii.

Zaliczamy do tego mycie zębów,
czyszczenie nicią dentystyczną,

unikanie cukru,

skrobi

i jedzenia, którego resztki mogą
po posiłku utknąć w naszych zębach.

Stopniowo populacja kochających cukier
mikrobów w jamie ustnej zacznie spadać.

W przeciwieństwie do jaskiniowców

mamy wiedzę potrzebną,
by zapobiec próchnicy.

Wystarczy jej użyć.