-
Đó là sự thật,
-
hay đó là quan điểm?
-
Có quan trọng không?
-
Có chứ.
-
Cả hai đều quan trọng.
-
Nhưng phân biệt được sự thật và quan điểm
-
có thể giúp hiểu rõ
những gì ta đọc và nghe,
-
và cách ta hình thành quan điểm.
-
Hãy cùng theo dõi nhé.
-
Sự thật là một tuyên bố
có thể được chứng minh là đúng.
-
Sự thật mang tính khách quan,
-
tức là không bị ảnh hưởng
bởi những gì ai đó nghĩ hoặc tin.
-
Sự thật không thể chối cãi
và không thể thay đổi.
-
Một số câu hỏi sau sẽ
giúp nhận biết sự thật.
-
1. Nó có thể được đo lường hoặc xác định
bằng các phép tính hoặc dữ liệu không?
-
Chẳng hạn hai cộng hai bằng bốn.
-
Ta có thể cộng các số
và chứng minh tuyên bố này đúng.
-
2. Có quan sát được không?
Ta có thể thấy nó xảy ra không?
-
Ví dụ, 99% dân số không thể
liếm khuỷu tay của mình.
-
Đây là sự thật.
-
Đây là sự thật có thể quan sát được.
-
Nghiên cứu đã xác định
-
chỉ có một trên 100 người
có thể làm việc này.
-
3. Nó có được xác minh
bởi các nguồn chính thống,
-
như bài nghiên cứu, ảnh,
báo và hiện vật không?
-
Đây là một ví dụ.
-
Nintendo thành lập năm 1889.
-
Đây là một sự thật,
vì được nhiều nguồn xác minh.
-
Một người đàn ông Nhật Bản
tên là Fusajiro Yamauchi
-
thành lập Nintendo với tư cách
là công ty sản xuất bài lá vào năm 1889,
-
và giờ đây là một trong
những công ty game lớn nhất thế giới.
-
Bây giờ hãy chuyển sang quan điểm,
-
đôi lúc có thể có chút phức tạp.
-
Quan điểm là sự diễn giải
về niềm tin hoặc phán đoán.
-
Quan điểm cho thấy
suy nghĩ hoặc cảm nhận của ai đó.
-
Một quan điểm có thể thay đổi.
-
Hãy cùng xem một số ví dụ nhé.
-
Kem rất ngon.
-
Có người đồng ý, có người thì không.
-
Đây là một sự đánh giá,
do đó đây là quan điểm.
-
Khi chúng ta đánh giá cái gì hoặc ai đó,
-
chúng ta thường sử dụng tính từ như
quan trọng, đẹp đẽ, vui vẻ hay khó khăn.
-
Một tính từ dùng để đánh giá cái gì đó
-
là dấu hiệu cho thấy đó là quan điểm.
-
Một từ khác báo hiệu quan điểm là "nên".
-
Đây là ví dụ.
-
Mọi người nên học nhiều hơn một ngôn ngữ.
-
Trong khi có nhiều lý do tốt
cho việc học nhiều hơn ngôn ngữ,
-
nhưng đâu phải ai cũng đồng ý
với giá trị cá nhân của việc đó.
-
Những ý kiến chính trị
cũng là quan điểm.
-
Mỗi người có ý kiến khác nhau
về những vấn đề xã hội
-
và cách giải quyết tốt nhất.
-
Vì quan điểm không thể
được chứng minh hoặc bác bỏ.
-
nên không phân biệt đúng hay sai:
-
chỉ là bất đồng quan điểm thôi.
-
Dù chân lý và bằng chứng
có xác minh cho những ý kiến,
-
thì vấn đề ta quan tâm
vẫn có thể được đưa ra tranh luận.
-
Ví dụ, tôi có thể nói
-
việc đi học cả năm có lợi cho học sinh.
-
Có nhiều lí do để ủng hộ quan điểm này,
-
có người lập luận rằng
thời gian nghỉ ngắn hơn
-
sẽ ngăn học sinh bị trôi kiến thức,
-
hay cho rằng học sinh thường
cảm thấy buồn chán suốt mùa hè,
-
hay có những quốc gia áp dụng
chương trình học kéo dài cả năm.
-
Tuy nhiên ta không thể
chứng minh tuyên bố đó đúng.
-
Có nhiều lý do đáng cân nhắc cho
việc lịch học 10 tháng là tốt hơn.
-
Bạn có thể lập luận rằng
học sinh cần một kỳ nghỉ dài
-
và nên được phép tham gia cắm trại
hoặc các hoạt động mùa hè khác,
-
hay vì thiếu điều hòa
-
nên chúng không nên ở trường vào mùa hè.
-
Nếu ta xem lại tuyên bố này,
-
ta có thể xác định một từ khác
báo hiệu quan điểm:
-
từ "tốt hơn".
-
Khi so sánh hai sự vật
-
hay thấy những từ như "tuyệt nhất",
"tốt nhất" hay "tốt hơn",
-
Điều đó chứng tỏ ta đang
xem xét một quan điểm.
-
Một kiểu quan điểm khác là sự dự đoán.
-
Các dự đoán thường dựa trên
kinh nghiệm, kiến thức hoặc nghiên cứu,
-
nhưng vì chúng hướng đến tương lai,
-
nên ta không thể
xác minh được ở hiện tại.
-
Hãy theo dõi một ví dụ.
-
Ô tô không người lái sẽ chiếm 10%
tổng số ô tô tham gia giao thông năm 2026.
-
Nghe vừa thú vị vừa đáng sợ.
-
Mặc dù nhiều nhà sản xuất ô tô
đang phát triển công nghệ xe tự lái,
-
nhưng hiện tại ta không thể
xác minh tuyên bố này.
-
Vì vậy đây là quan điểm.
-
Một điều cần nhớ là chỉ vì
chúng ta tin điều gì đó là đúng,
-
không có nghĩa đó là sự thật.
-
Hãy tóm tắt lại
những gì ta đã biết.
-
Sự thật là một tuyên bố
được chứng minh là đúng.
-
Liệu có được đo lường,
hay được xác minh bằng dữ liệu?
-
Liệu có quan sát được?
-
Liệu các nguồn chuẩn
có xác minh được sự thật đó?
-
Liệu nó có thay đổi được?
-
Chỉ cần một câu trả lời "có",
-
thì tuyên bố đó là sự thật.
-
Quan điểm là sự diễn giải
niềm tin hay đánh giá
-
không thể chứng minh là đúng.
-
Nó đó đánh giá ai đó hay cái gì đó?
-
Ta có tranh luận không?
-
Nó có đưa ra dự đoán không?
-
Có thể thay đổi nó chứ?
-
Nếu trả lời "có"với tất cả câu hỏi này,
-
thì đó là quan điểm.
-
Phân biệt được sự thật và quan điểm
-
giúp ta hiểu được thông tin
-
và hình thành quan điểm về thế giới.
-
Hãy thử xem liệu bạn có thể
dùng những câu hỏi này
-
để nói sự khác biệt
trong cuộc sống bạn.
-
Phụ đề bởi Trang Pham
Đánh giá bởi Trinh Nguyễn