< Return to Video

Laura Carstensen: Yaşlı insanlar daha mutlular

  • 0:00 - 0:02
    İnsanlar artık daha uzun yaşıyorlar
  • 0:02 - 0:04
    ve toplumlar ruhsuzlaşıyorlar.
  • 0:04 - 0:06
    Sürekli bunlardan bahsediliyor.
  • 0:06 - 0:08
    Gazetelerde,
  • 0:08 - 0:10
    televizyonda.
  • 0:10 - 0:12
    Bazen bunu çok sık duyduğumuz için
  • 0:12 - 0:14
    daha uzun yaşamayı
  • 0:14 - 0:17
    bir tür memnuniyet
  • 0:17 - 0:19
    hatta gönül rahatlığıyla
  • 0:19 - 0:21
    kabul ettiğimiz için endişeleniyorum.
  • 0:21 - 0:24
    Ama oldukça eminim ki
  • 0:24 - 0:26
    uzun bir hayat
  • 0:26 - 0:28
    kişinin yaşam kalitesini
  • 0:28 - 0:30
    her yaşta yükseltme şansına sahiptir;
  • 0:30 - 0:32
    ve inanıyorum ki yükseltecektir de.
  • 0:32 - 0:34
    Şimdi daha açık olmak için
  • 0:34 - 0:37
    olaya daha tepeden bakalım.
  • 0:37 - 0:40
    20. yüzyılda
  • 0:40 - 0:42
    ortalama insan ömrü
  • 0:42 - 0:44
    daha önceki
  • 0:44 - 0:47
    bütün
  • 0:47 - 0:51
    milenyumlarda olduğundan
  • 0:51 - 0:54
    daha fazla uzadı.
  • 0:54 - 0:56
    Çok kısa bir süre içeriside
  • 0:56 - 0:59
    yaşadığımız zamanı
  • 0:59 - 1:01
    neredeyse ikiye katladık.
  • 1:01 - 1:04
    Bu yüzden bu yaşlanma işini tam kavrayamadıysanız
  • 1:04 - 1:06
    kendinize kızmayın.
  • 1:06 - 1:08
    Bu daha çok yeni bir olay.
  • 1:08 - 1:10
    Ve yaşamdan beklenti artarken
  • 1:10 - 1:12
    aynı zamanda doğurganlık oranı düştüğünden,
  • 1:12 - 1:16
    yaş ortalaması dağılımının gösterildiği
  • 1:16 - 1:18
    ve en alttaki genç nüfusun
  • 1:18 - 1:21
    belli yaşa gelebilmeyi başarmış
  • 1:21 - 1:24
    ve bu yüzden piramidin ufacık tepesinde birikmiş
  • 1:24 - 1:27
    nüfustan ayrıldığı grafiği
  • 1:27 - 1:29
    artık
  • 1:29 - 1:31
    bir piramit değil de
  • 1:31 - 1:34
    bir dikdörtgen görselleştiriliyor.
  • 1:34 - 1:36
    Ve şimdi
  • 1:36 - 1:40
    eğer nüfus istatiklerinden etkilenebilecek bir insansanız
  • 1:40 - 1:42
    bu istatikler bunu başaracaktır.
  • 1:42 - 1:44
    Çünkü bu
  • 1:44 - 1:47
    türlerin tarihinde
  • 1:47 - 1:49
    modern dünyada doğan bebeklerin
  • 1:49 - 1:51
    ilk defa
  • 1:51 - 1:54
    yaşlanma fırsatını ellerinde bulundurdukları
  • 1:54 - 1:56
    anlamına geliyor.
  • 1:56 - 1:59
    Peki bu nası gerçekleşti?
  • 1:59 - 2:01
    Yani kalıtımsal olarak atalarımızın 10.000 yıl önceki hallerinden
  • 2:01 - 2:03
    daha dayanıklı değiliz.
  • 2:03 - 2:05
    Umulan yaşam süresindeki bu artış
  • 2:05 - 2:08
    bir yandan kültürün,
  • 2:08 - 2:10
    diğer yandan bilim ve teknolojinin birlikte eridiği
  • 2:10 - 2:12
    ve insan davranışındaki
  • 2:12 - 2:15
    sağlık ve refahı arttıran geniş çaplı gelişimleri de içinde barındıran potanın
  • 2:15 - 2:18
    olağanüstü bir ürünü.
  • 2:18 - 2:20
    Kültürel gelişimler sayesinde
  • 2:20 - 2:22
    atalarımız erken ölümleri büyük ölçüde elimine ederek
  • 2:22 - 2:25
    insanların doya doya ve uzunca yaşayabildikleri
  • 2:25 - 2:28
    bir düzen oluşturdular.
  • 2:29 - 2:32
    Ancak şimdi de yaşlanmayla ilgili problemler mevcut:
  • 2:32 - 2:35
    hastalıklar, yoksulluk ve sosyal statü kaybı gibi.
  • 2:35 - 2:37
    Geldiğimiz noktadan memnun olduğumuz zamanlar o kadar nadir ki.
  • 2:37 - 2:39
    Ancak yaşlanma hakkında ne kadar bilgi sahibi olursak,
  • 2:39 - 2:41
    yaşlanmanın kaçınılmaz bir düşüş olduğu fikri
  • 2:41 - 2:43
    göze o kadar
  • 2:43 - 2:46
    yanlış gelmeye başlıyor.
  • 2:46 - 2:50
    Aslında "yaşlanmak" daha ziyade bazı güzel özellikleri de yanında getiriyor.
  • 2:50 - 2:53
    Örneğin yüksek tecrübe, uzmanlık
  • 2:53 - 2:59
    ve en önemlisi; duygusal algımız.
  • 2:59 - 3:01
    Evet,
  • 3:01 - 3:04
    yaşlı insanlar mutlular.
  • 3:04 - 3:06
    Orta yaşlılardan
  • 3:06 - 3:08
    ve genç olanlardan kesinlikle daha mutlular.
  • 3:08 - 3:10
    Yapılan her araştırma
  • 3:10 - 3:12
    aynı sonuca varıyor.
  • 3:12 - 3:15
    CDC (Centers for Disease Control - Hastalık Gözetim Merkezleri) geçenlerde
  • 3:15 - 3:18
    bir anket yaptı.
  • 3:18 - 3:20
    Bu ankette katılımcılardan içinde bulundukları bir hafta içinde
  • 3:20 - 3:22
    kayda değer bir psikolojik sıkıntı yaşayıp yaşamadıklarını söylemeleri bekleniyordu.
  • 3:22 - 3:25
    Anket değerlendirmesine göre yaşlı insanların
  • 3:25 - 3:27
    gençlere ve orta yaşlılara göre
  • 3:27 - 3:29
    daha az psikolojik sıkıntı yaşadıkları sonucuna varıldı.
  • 3:29 - 3:31
    Bunun yanında yakınlarda yapılan bir Gallup anketi de
  • 3:31 - 3:33
    katılımcıların bir önceki gün
  • 3:33 - 3:35
    ne kadar sinir stres ve endişe
  • 3:35 - 3:37
    yaşadıklarıyla alakalıydı.
  • 3:37 - 3:41
    Ve anket sonuçları sinir, stres ve endişenin
  • 3:41 - 3:44
    yaşla azaldığına işaret ediyordu.
  • 3:45 - 3:48
    Sosyologlar bu durumu yaşlanma paradoksu olarak tanımlıyorlar.
  • 3:48 - 3:51
    Yine de yaşlanmak o kadar da basit bir şey değil.
  • 3:51 - 3:53
    Bu buluşları geri alabilmek için
  • 3:53 - 3:57
    çok çeşitli sorular sorduk.
  • 3:57 - 3:59
    Bu durumun yaşlı insanların
  • 3:59 - 4:02
    şu anki popülasyonlarının
  • 4:02 - 4:04
    her zaman en iyi popülasyon olup olmadığını
  • 4:04 - 4:06
    sorduk.
  • 4:06 - 4:08
    Yani geç popülasyon
  • 4:08 - 4:11
    somut olarak yaşlı popülasyonun deneyimlediği gelişmeleri
  • 4:11 - 4:13
    yaşlandıklarında deneyimlemiş olmayacaklar.
  • 4:13 - 4:15
    Aynı zamanda yaşlı insanların
  • 4:15 - 4:18
    genelde depresif olan yaşlanmayı
  • 4:18 - 4:20
    hissettiklerinden daha güzel yansıtmaya çalıştıklarını düşündük; ve bunu da sorduk.
  • 4:20 - 4:22
    (Gülüşmeler)
  • 4:22 - 4:25
    Ancak bu gerçeği ne kadar gözardı etmeye çalıştıysak
  • 4:25 - 4:27
    onu kanıtlayan
  • 4:27 - 4:29
    o kadar çok kanıt bulduk.
  • 4:29 - 4:31
    Yıllar önce bir iş arkadaşımla birlikte aynı grup insanı
  • 4:31 - 4:34
    10 yıl boyunca gözlemlediğimiz bir çalışma yürüttük.
  • 4:34 - 4:38
    Deneklerimiz 18 ile 94 yaş aralığındandılar.
  • 4:38 - 4:41
    Deneklerimizin duygusal deneyimlemelerinin yaşlandıkça
  • 4:41 - 4:43
    nasıl değiştiğini gözlemledik.
  • 4:43 - 4:46
    Katılımcılarımız bir haftalığına eletkronik alıcılar taşıdılar.
  • 4:46 - 4:48
    Gün içinde ve akşam üstü
  • 4:48 - 4:51
    onları rastgele zamanlarda alıcılarından aradık.
  • 4:51 - 4:53
    Ve onları her aradığımızda
  • 4:53 - 4:55
    1 ile 7 arası bir ölçekte
  • 4:55 - 4:58
    o anda ne kadar mutlu olduklarını soruyorduk.
  • 4:58 - 5:00
    Ya da ne kadar üzgün olduklarını.
  • 5:00 - 5:02
    Ne kadar yılmış olduklarını.
  • 5:02 - 5:04
    Böylelikle günlük yaşantılarında
  • 5:04 - 5:06
    ne çeşit duygular
  • 5:06 - 5:08
    hissettiklerini kaydedebiliyoduk.
  • 5:08 - 5:10
    Ve bu yoğun çalışmadan yola çıkarak
  • 5:10 - 5:12
    gördük ki; daha mutlu veya başarılı olan
  • 5:12 - 5:16
    belli bir nesil yok.
  • 5:16 - 5:18
    Ancak bireyler teker teker incelendiğinde
  • 5:18 - 5:21
    zaman ilerledikçe verdikleri sonuçlar
  • 5:21 - 5:23
    deney başında verdikleri sonuçlara göre
  • 5:23 - 5:25
    daha pozitif.
  • 5:25 - 5:28
    Burada gördüğümüz gibi çok ileri yaşlarda
  • 5:28 - 5:30
    hafif bir düşüş var.
  • 5:30 - 5:32
    Bu düşüş gerçekten var.
  • 5:32 - 5:34
    Ancak hiç bir zaman
  • 5:34 - 5:36
    yetişkinlik başlangıcındaki seviyeye kadar
  • 5:36 - 5:38
    uzanmıyor.
  • 5:38 - 5:42
    Yaşlı insanlar "mutludur" demek de
  • 5:42 - 5:46
    çok basit kaçacak.
  • 5:46 - 5:49
    Çalışmalarımızda daha pozitifler
  • 5:49 - 5:51
    ancak gençlere göre farklı duyguları bir arada yaşamaya
  • 5:51 - 5:54
    daha yatkınlar--
  • 5:54 - 5:56
    mutlulukla hüznü bir arada yaşamak gibi.
  • 5:56 - 5:58
    Hani olur ya, arkadaşınıza gülümserken
  • 5:58 - 6:01
    gözünüzdeki bir yaş.
  • 6:01 - 6:03
    Başka bir araştırma da
  • 6:03 - 6:05
    yaşlı insanların hüzünle daha rahat başa çıkabildiklerini
  • 6:05 - 6:07
    gösterdi.
  • 6:07 - 6:10
    Gençlere göre üzüntüyü daha kolay kabulleniyorlar.
  • 6:10 - 6:13
    Ve sanıyoruz ki bu durum yaşlıların
  • 6:13 - 6:16
    hararetli duygusal çatışmaları ve tartışmaları
  • 6:16 - 6:21
    gençlere göre neden daha rahat çözebildiklerini açıklıyor.
  • 6:21 - 6:24
    Yaşlı insanlar adaletsizlikleri
  • 6:24 - 6:26
    umutsuzlukla değil de
  • 6:26 - 6:29
    merhametle değerlendirebiliyorlar.
  • 6:29 - 6:31
    Aynı şartlar altında yaşlı insanlar
  • 6:31 - 6:33
    dikkat ve hafıza gibi bilişsel algılarını
  • 6:33 - 6:35
    olumsuzdan ziyade
  • 6:35 - 6:38
    olumluya yöneltiyorlar.
  • 6:38 - 6:41
    Genç, orta yaşlı ve yaşlı insanlara ekrandaki gibi
  • 6:41 - 6:44
    fotoğraflar gösterdiğimizde
  • 6:44 - 6:46
    ve sonrasında
  • 6:46 - 6:49
    bu fotoğrafları hatırlamalarını istediğimizde
  • 6:49 - 6:52
    yaşlı insanlar, genç değil yaşlı olanlar,
  • 6:52 - 6:54
    olumsuzlardan çok
  • 6:54 - 6:56
    olumluları hatırladılar.
  • 6:56 - 6:58
    Genç ve yaşlı insanlara laboratuvar ortamında
  • 6:58 - 7:00
    gülümseyen ve somurtan insan yüzlerine
  • 7:00 - 7:02
    bakmalarını istedik.
  • 7:02 - 7:05
    Yaşlı insanlar gülen yüzlere baktılar.
  • 7:05 - 7:08
    Somurtan yüzlerden uzak durdular.
  • 7:08 - 7:10
    Bu, günlük hayatta
  • 7:10 - 7:12
    daha fazla keyif ve tatmine
  • 7:12 - 7:14
    karşılık geliyor.
  • 7:16 - 7:18
    Ama sosyal bilimciler olarak,
  • 7:18 - 7:20
    olası alternatifler arayışındayız.
  • 7:20 - 7:22
    Aslında belki de yaşlı insanların
  • 7:22 - 7:24
    iyi hissettiklerini belirtmeleri
  • 7:24 - 7:27
    etraflarındaki şeyleri zor idrak ettiklerinden kaynaklanıyordur.
  • 7:27 - 7:30
    (Gülüşmeler)
  • 7:30 - 7:32
    Belki de olumlu hisleri işlemek
  • 7:32 - 7:35
    olumsuzları sindirmekten çok daha kolay olduğu için
  • 7:35 - 7:38
    direkt olarak olumlu hislere eğilimliyizdir.
  • 7:38 - 7:40
    Ya da beynimizdeki sinirsel merkezler
  • 7:40 - 7:42
    olumsuz hisleri sindiremez hale geldiklerinden
  • 7:42 - 7:45
    bu böyledir.
  • 7:45 - 7:47
    Ama asıl sebep bu değil.
  • 7:47 - 7:50
    Zihinsel olarak hala dinç olan yetişkinler
  • 7:50 - 7:54
    deneylerimizde daha çok olumlu geri dönüş yaptılar.
  • 7:54 - 7:57
    Ve gerçekten gerektiğinde,
  • 7:57 - 7:59
    yaşlı insanlar olumsuz bilgiyi de olumlu bilgiyi işleyebildikleri gibi
  • 7:59 - 8:02
    işleyebiliyorlar.
  • 8:02 - 8:05
    Peki bu nasıl olabilir?
  • 8:05 - 8:07
    Araştırmalar bu değişimlerin
  • 8:07 - 8:09
    esasen insanın zamanı gözlemleme yeteneği
  • 8:09 - 8:11
    üzerine kurulu olduğunu gösterdi.
  • 8:11 - 8:14
    Bahsedilen zaman sınırları belli olan, saatlerimizde okuduğumuz
  • 8:14 - 8:16
    ya da takvimsel zaman değil.
  • 8:16 - 8:19
    Bir ömür boyu bize eşlik eden zaman.
  • 8:19 - 8:21
    Ve eğer yaşlanmayla ilgili bir paradoks varsa o da şudur ki:
  • 8:21 - 8:24
    yaşlandıkça ölümsüz olmadığımızın daha da bilincine varıyoruz
  • 8:24 - 8:26
    ve bu hayata bakışımızı
  • 8:26 - 8:29
    olumlu yönde değiştiriyor.
  • 8:29 - 8:32
    Zaman ufkumuz gençlikte olduğu gibi
  • 8:32 - 8:34
    uzun ve dumanlıyken
  • 8:34 - 8:37
    sürekli bir şekilde etrafımızı keşfederek, risk alarak
  • 8:37 - 8:40
    mümkün olan bütün bilgiyi
  • 8:40 - 8:42
    emmeye çalışıyoruz.
  • 8:42 - 8:45
    Mesela hiç sevmediğimiz insanlarla
  • 8:45 - 8:48
    bir şekilde ilginç olduğu için zaman geçirebiliriz.
  • 8:48 - 8:50
    Belki beklenmedik bir şey öğreniriz diye.
  • 8:50 - 8:52
    (Gülüşmeler)
  • 8:52 - 8:54
    Önceden tanımadığımız insanlarla çıkarız mesela.
  • 8:54 - 8:56
    (Gülüşmeler)
  • 8:56 - 8:58
    Bilirsiniz, en nihayetinde
  • 8:58 - 9:01
    bu sefer olmazsa başka sefer olur.
  • 9:01 - 9:03
    50 yaşın üstündekiler
  • 9:03 - 9:06
    tanımadığı insanlarla çıkmaz.
  • 9:06 - 9:11
    (Gülüşmeler)
  • 9:11 - 9:13
    Yaşlandıkça zaman ufkumuz kısalır
  • 9:13 - 9:15
    ve hayattaki hedeflerimiz
  • 9:15 - 9:18
    değişir.
  • 9:18 - 9:21
    Dünyanın bütün zamanına sahip olmadığımızı farkettiğimizde
  • 9:21 - 9:23
    önceliklerimizi daha net bir şekilde görmeye başlarız.
  • 9:23 - 9:26
    Önemsiz olaylara daha az dikkate alırız.
  • 9:26 - 9:28
    Yaşamın tadını çıkarırız.
  • 9:28 - 9:30
    Daha minnettarızdır,
  • 9:30 - 9:33
    ve uzlaşmaya daha açığızdır.
  • 9:33 - 9:36
    Yaşamın duygusal açıdan önemli olan alanlarına yatırım yaparız.
  • 9:36 - 9:39
    Ve yaşam iyileşir.
  • 9:39 - 9:42
    Böylece günden güne daha da mutluyuzdur.
  • 9:42 - 9:44
    Fakat bakış açımızdaki bu değişiklik
  • 9:44 - 9:47
    adaletsizliğe karşı toleransımızı
  • 9:47 - 9:49
    çok büyük ölçüde düşürür.
  • 9:49 - 9:51
    2015 yılında Amerika'da
  • 9:51 - 9:54
    60 yaş üstündeki popülasyon
  • 9:54 - 9:56
    15 yaş altındakilerden
  • 9:56 - 9:59
    daha az olacak.
  • 9:59 - 10:01
    Peki bu yaşlılarla dolu toplumlara
  • 10:01 - 10:04
    ne olacak?
  • 10:04 - 10:07
    Sonucu
  • 10:07 - 10:09
    rakamlar belirlemeyecek.
  • 10:09 - 10:12
    Sonucu kültür belirleyecek.
  • 10:12 - 10:15
    Eğer bilim ve teknolojiye yönlenip
  • 10:15 - 10:17
    yaşlı insanların yüzleştikleri asıl problemlere
  • 10:17 - 10:20
    çözüm bulursak
  • 10:20 - 10:22
    ve yaşlı insanların
  • 10:22 - 10:24
    yaşamlarına eklenen yıllardansa
  • 10:24 - 10:26
    dayanıklılıklarına ve dayanma güçlerine
  • 10:26 - 10:28
    yatırım yaparsak,
  • 10:28 - 10:31
    yaşam kalitesini her yaş için
  • 10:31 - 10:33
    arttırabiliriz.
  • 10:33 - 10:36
    Milyonlarca yetenekli ve duygusal istikrar gösteren,
  • 10:36 - 10:38
    sağlıklı ve kendisinden önceki toplumlara göre
  • 10:38 - 10:41
    daha iyi eğitim görmüş,
  • 10:41 - 10:43
    hayatın gerçekçi hususlarıyla yüzleşmek için
  • 10:43 - 10:45
    bilgiyle zırhlanmış
  • 10:45 - 10:47
    ve büyük sorunları çözmek için
  • 10:47 - 10:49
    motive bireylere sahip toplulıklar
  • 10:49 - 10:51
    görüp görebileceğimiz
  • 10:51 - 10:54
    en iyi toplum
  • 10:54 - 10:58
    olabilirler.
  • 10:58 - 11:01
    92 yaşındaki babam
  • 11:01 - 11:03
    şöyle der:
  • 11:03 - 11:05
    Yaşlıları nasıl kurtaracağımızı
  • 11:05 - 11:07
    düşünmeyi bırakıp
  • 11:07 - 11:09
    onların bizi nasıl kurtaracaklarını
  • 11:09 - 11:13
    düşünmeye başlayalım.
  • 11:13 - 11:15
    Teşekkür ederim.
  • 11:15 - 11:17
    (Alkış)
Title:
Laura Carstensen: Yaşlı insanlar daha mutlular
Speaker:
Laura Carstensen
Description:

20. yüzyılda yaşam süremizi eşi benzeri görülmemiş bir şekilde arttırdık; peki yaşam kalitemizi de aynı şekilde iyileştirebildik mi? Şaşırtıcı ama, evet! Psikolog Laura Carstensten TEDxWomen'da insanların yaşlandıkça daha mutlu, daha hoşnut olduklarını ve dünyaya daha olumlu baktıklarını gösteren incelemeleri değerlendiriyor.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
11:18
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat accepted Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for Older people are happier
Meric Aydonat edited Turkish subtitles for Older people are happier
Show all

Turkish subtitles

Revisions