< Return to Video

Venom ve zehir: Fark ne? - Rose Eveleth

  • 0:07 - 0:08
    Venomlu bir yılan mı yoksa zehirli
  • 0:08 - 0:12
    bir kurbağa tarafından mı ısırılmayı tercih edersiniz?
  • 0:12 - 0:13
    Bir dakika! Peki zehir ile
  • 0:13 - 0:16
    venom arasındaki fark ne, her neyse?
  • 0:16 - 0:17
    Venomlu bir çıngıraklı yılan tarafından
  • 0:17 - 0:20
    talihsizce ısırıldığınızı düşünelim.
  • 0:20 - 0:20
    Yılan, sizi ısırdığında
  • 0:20 - 0:22
    gözlerinin arkasındaki
  • 0:22 - 0:23
    küçük keseciklerden çıkan venomu
  • 0:23 - 0:25
    oyuklu azı dişleri yoluyla vücudunuza boşaltır.
  • 0:25 - 0:27
    Bu venom ardından kan dolaşımı ile
  • 0:27 - 0:28
    bütün vücudunuza yayılır.
  • 0:28 - 0:31
    Çoğu vakada, yılan venomu kaslarınızın istem dışı
  • 0:31 - 0:33
    hareketi, kan hücrelerinizin parçalanması
  • 0:33 - 0:35
    ve vücudunuzun tamamanen uyuşması
  • 0:35 - 0:37
    gibi birçok ciddi şeye neden olabilecek
  • 0:37 - 0:39
    nörotoksinler ve proteinler içerir.
  • 0:39 - 0:40
    Fakat şansınız yaver gidebilir!
  • 0:40 - 0:41
    Yılanlar her zaman venomlarına
  • 0:41 - 0:43
    layık olduğunuza karar vermezler.
  • 0:43 - 0:44
    Aslında, yılan sokmalarının %20'si ile %80'i
  • 0:44 - 0:46
    kuru ısırıklardır.
  • 0:46 - 0:48
    Yılan size öldürmeden sadece
  • 0:48 - 0:50
    mesaj göndermeyi dener.
  • 0:50 - 0:52
    Yani, yılanların venomu üretmesi enerji ve
  • 0:52 - 0:53
    kaynak gerektirir ve
  • 0:53 - 0:56
    yılanlar bunu uyarıcı atış olarak boşa harcamayı istemezler.
  • 0:56 - 0:57
    Zehir söz konusu olduğunda,
  • 0:57 - 0:58
    diğer açıdan,
  • 0:58 - 1:00
    bu bir uyarı atışı değildir.
  • 1:00 - 1:01
    Zehirli ok kurbağayı güzel renklerini
  • 1:01 - 1:03
    takdir etmek için elinize aldığınızda
  • 1:03 - 1:05
    ölümcül zehir elinizin her yerine
  • 1:05 - 1:07
    dağılmış olur.
  • 1:07 - 1:08
    Zehir derinizden içeriye sızdıkça
  • 1:08 - 1:09
    ve kanınızda ilerledikçe
  • 1:09 - 1:11
    sinirlerinizi engellemeye başlar ve kaslarınızın
  • 1:11 - 1:14
    kasılmasını önler.
  • 1:14 - 1:16
    Eğer kurbağanın zehri kalbinize ulaşırsa
  • 1:16 - 1:18
    onu durdurabilir.
  • 1:18 - 1:19
    Venom ile zehir arasındaki fark sadece
  • 1:19 - 1:22
    iletim yöntemleridir.
  • 1:22 - 1:24
    Zehir soluk yolu, mide yolu veya emilim ile vücuda girer.
  • 1:24 - 1:27
    Venom ise bir yaranın içine akıtılır.
  • 1:27 - 1:29
    Kimyasal olarak venom da zehir de
  • 1:29 - 1:31
    toksik maddelerdir.
  • 1:31 - 1:33
    Yılan sokuşu venom içerir.
  • 1:33 - 1:36
    Zehirli ok kurbağa zehirlidir.
  • 1:36 - 1:38
    Kahverengi keşiş örümceği venomludur.
  • 1:38 - 1:41
    Aslan bağığı ve kirpi balığı zehirlidir.
  • 1:41 - 1:43
    Bazı bileşimler bir hayvanda zehirken diğer bir hayvanda
  • 1:43 - 1:45
    venom olabilir.
  • 1:45 - 1:49
    Siyanürden on bin kat daha toksik olan tetrodotoksin
  • 1:49 - 1:50
    kirpi balığında bulunur ve
  • 1:50 - 1:52
    onları zehirli balıklar meydana getirir.
  • 1:52 - 1:54
    Ayrıca ölümcül mavi halkalı ahtapotta da bununan
  • 1:54 - 1:56
    bu kimyasal, ısırma yolu ile iletildiği için venomdur.
  • 1:56 - 2:00
    Bazı hayvanlar hem zehirli hem de venomlu olabilir.
  • 2:00 - 2:02
    Örneğin Asya kaplan yılanı.
  • 2:02 - 2:04
    Bu yılanda sadece venom bulunmaz.
  • 2:04 - 2:05
    Bu yılan ayrıca yediği kara
  • 2:05 - 2:07
    kurbağalardaki zehri emer ve
  • 2:07 - 2:09
    boynunun arkasındaki özel bezlerden
  • 2:09 - 2:11
    bu toksinleri salgılayarak
  • 2:11 - 2:13
    onları zehir haline getirir.
  • 2:13 - 2:15
    Bilim adamları sürekli toksinleri farklı,
  • 2:15 - 2:17
    acayip yollarla kullanan yeni hayvanları keşfediyor.
  • 2:17 - 2:19
    Yakın zamanda, araştırmacılar ilk
  • 2:19 - 2:21
    venomlu kabuklu deniz canlısını keşfettiler.
  • 2:21 - 2:23
    Yetmiş bin kabuklu deniz hayvanı türünden
  • 2:23 - 2:25
    sadece bu Remipede venomludur.
  • 2:25 - 2:27
    Speleonectes tulumensis, ufak azı dişleri yolu
  • 2:27 - 2:29
    ile aktardığı toksinler kokteylini
  • 2:29 - 2:32
    oluşturmanın bir yolunu bulmuştur.
  • 2:32 - 2:34
    Bilim adamları bu venomun nasıl işlediğinden henüz tam emin değil;
  • 2:34 - 2:37
    fakat venomun, durumun farkında olmayan kurbanların
  • 2:37 - 2:39
    nöronlarını felç olana kadar tekrar tekrar
  • 2:39 - 2:41
    ateşlediği düşünülmektedir.
  • 2:41 - 2:43
    Ardından, ufak Remipede kurbanını
  • 2:43 - 2:45
    sarar ve dış iskeletini eriterek
  • 2:45 - 2:47
    suyunu emer.
  • 2:47 - 2:50
    Zehir ve venom her zaman o kadar da kötü değildir.
  • 2:50 - 2:51
    Bin yıllar boyunca, insanlar bu toksik bileşenlerin
  • 2:51 - 2:54
    gücünü iyiye kullanmanın yollarını aramıştır.
  • 2:54 - 2:56
    Günümüzde toksinlerden birçok çeşit
  • 2:56 - 2:57
    ilaç yapılmaktadır.
  • 2:57 - 3:00
    Kabuklu salyangozlardan elde edilen zehir ağrı kesici olarak kullanılır.
  • 3:00 - 3:02
    Birçok zehirli bitki sıtmadan-düzensiz kalp atışlarına
  • 3:02 - 3:05
    kadar birçok rahatsızlığın tedavisinde kullanılmaktadır.
  • 3:05 - 3:06
    Akrep venomu birgün kalp hastalıklarını
  • 3:06 - 3:08
    tedavide kullanılabilir.
  • 3:08 - 3:11
    Peki birşey sizi ısırırsa veya zehirlerse ne yapmalısınız?
  • 3:11 - 3:13
    İnternette ya da filmlerde gördüğünüz
  • 3:13 - 3:15
    şeylerin hiçbirini denemeyin.
  • 3:15 - 3:17
    Sizi ısıran hayvanı ele geçirip öldürmeye
  • 3:17 - 3:18
    çalışmayın ve
  • 3:18 - 3:21
    yaraya turnike veya bıçak ile müdahale etmeyin.
  • 3:21 - 3:24
    En önemlisi paniğe kapılmayın.
  • 3:24 - 3:27
    Sakin olun ve tıbbi yardım isteyin.
  • 3:27 - 3:28
    Tedavi genellikle karşılaştığınız
  • 3:28 - 3:30
    hayvan türe bağlı olacaktır.
  • 3:30 - 3:31
    Fakat zehir ve venom arasındaki
  • 3:31 - 3:33
    farkı unutursanız, sağlık ekibine
  • 3:33 - 3:34
    engerekli yılan tarafından
  • 3:34 - 3:36
    zehirlendiğinizi söyleyin. Muhtemelen
  • 3:36 - 3:40
    sizi affedip yine de tedavi edeceklerdir.
Title:
Venom ve zehir: Fark ne? - Rose Eveleth
Description:

Dersin tamamı: http://ed.ted.com/lessons/venom-vs-poison-what-s-the-difference-rose-eveleth

Venomlu bir çıngıraklı yılan mı yoksa zehirli ok kurbağa tarafından mı ısırılmayı tercih ederdiniz? Bu iki hayvan insan vücuduna ciddi zararlar verebilecek kapasitede olsa da, tehlikeli toksinlerini iletme yolları farklıdır. Rose Eveleth; zehir ve venom arasındaki farka ve neden ikisinin tedavisinde de filmlerde gördüklerinizi yapmamanız gerektiğine ışık tutuyor.

Ders: Rose Eveleth
Animasyon: TED-Ed.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:56

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.