हृदयाशी संवाद साधा । मर्लिन लॅशे । TEDxTrondheim

TED परिषदेचं स्वरूप वापरून एका TEDx कार्यक्रमात हे व्याख्यान दिलं आहे जो एका स्थानिक समुदायाने आयोजित केला होता. http://ted.com/tedx वर अधिक जाणून घ्या.

भाषांचा गंध आणि एक आजारी बेडूक कशी वेळ मारून नेऊ शकतो याबद्दल हे आहे.

मर्लिन या अशा एक भाषाशास्त्रज्ञ आणि संवादतज्ज्ञ आहेत ज्यांना कथाकथनाची आणि भाषांची प्रचंड आवड आहे.

त्यांच्या खेळकर अशा ब्लॉगमधे त्या बहुभाषिकतेच्या आणि सांस्कृतिक भिन्नतेच्या आनंद आणि फायद्यांबद्दल लिहितात. त्यांच्या ब्लॉगमधील कथा या त्यांच्या बहुभाषाकोविदाच्या आयुष्यातील प्रसंगांवर आधारीत आहेत आणि भाषिक आणि सांस्कृतिक अंतर्ज्ञान आणि अनुभव यांआधारे घट्ट रोवलेल्या आहेत.

जवळजवळ साडेछत्तीस कोटी
लोकांची इंग्लिश हि मातृभाषा आहे.

इतर दोन अब्जाहून अधिक लोक
इंग्लिश शिकतात आणि बोलतात

द्वितीय किंवा तृतीय भाषेच्या रूपाने.

जर तुम्ही इंग्लिश बोललात.

तर तुम्ही २.५ अब्ज लोकांशी
व्यवस्थित संवाद साधू शकता.

दुसरी कुठली परदेशी भाषा शिकायची
तुम्हाला का गरज भासेल?

तो एक हास्यास्पद असा वेळेचा
अपव्यय नाही का?

नेल्सन मंडेलांवर प्रचंड टीका केली होती

कृष्णवर्णीय दक्षिण आफ्रिकी लोकांनी
आफ्रिकान्स भाषा बोलल्याबद्दल.

त्यांचं उत्तर होतं,

"जेव्हा तुम्ही एखाद्याला समजणाऱ्या
भाषेतून त्याच्याशी संवाद साधता

तो त्याच्या
मस्तिष्काला भिडतो

जेव्हा तुम्ही त्याच्या स्वतःच्या
भाषेतून संवाद साधता

तो त्याच्या हृदयाला भिडतो."

मग एक गोष्ट लक्षात घ्या:

जर तुम्हाला कुणाला जिंकायचं असेल,

तर तुम्ही त्यांच्या मनाशी
संवाद साधायला हवा

पोपना हे माहिती आहे.

जॉन पॉल दुसरे दहा भाषा
अस्खलितपणे बोलत असत

आणि एक डझनभर इतर प्राथमिक पातळीवर बोलत.

ते जिथे कुठे जात, ते लोकांशी बोलत असत

किमान काही वाक्ये तिथल्या
स्थानिक भाषेत उच्च्चारुन;

आणि त्यांच्या प्रसिद्धीला कारणीभूत
तो एक महत्वाचा मुद्दा होता.

ज्या लोकांच्या सासवा परदेशी असतात,

किंवा होणाऱ्या सासवा परदेशी असतात,
तेदेखील हे ओळखून असतात.

ते त्यांच्या मैत्रिणीशी इंग्लीश बोलतील,

पण जेव्हा त्यांना मुलीच्या आईसोबत
सलोखा हवा असतो,

तरुण पुरुष अगदी विचित्र भाषा
शिकायला तयार असतात

अगदी डचसुद्धा.

(हशा)

आणि ते खरंच काम करतं.

का?

कारण आपली बोलीभाषा हि
पूर्णतः गुंफलेली असते

आपल्या व्यक्तिमत्वाने आणि व्यक्तित्वाने.

आपला पूर्ण वैयक्तिक इतिहास
हा घट्ट रोवलेला आहे,

आपल्या मातृभाषेत तो मुरलेला आहे.

शब्दांशी, भावनांशी निगडीत अशा पुष्कळशा
आठवणी आणि भावना आहेत,

आपण जे शिकत वाढलो त्या व्याकरणाशीसुद्धा.

म्हणून जर तुम्ही दुसऱ्या व्यक्तीची
भाषा शिकलात,

तर असं दिसतं कि तुम्हाला खरोखरच रस आहे

त्यांच्या आयुष्यात, त्यांच्या
व्यक्तिमत्वात.

कुठली सासू खुश होणार नाही?

जेव्हा तुम्ही तुमची स्वतःची भाषा ऐकता
तेव्हा जोडले गेल्याची भावना निर्माण होते.

जेव्हा तुम्ही प्रवासात असता,

आणि अनेक दिवस किंवा आठवडे
परदेशी भाषेत बोलत असता,

ज्याक्षणी तुम्ही विमानात बसता

जिथे विमानातील कर्मचारी तुमचं
स्वागत तुमच्या भाषेत करतात

तुम्हाला कळतं कि तुम्ही घरी जात आहात.

जर मातृभाषांना गंध असते,

तर मला वाटतं ते कुकीजसारखे असते,

आणि उबदार अशा चिकन सूपसारखे,

आणि आजीच्या अत्तरासारखे --

किंवा कदाचित काही अंशी डांबराच्या
गोळ्यांसारखे.

हे एक महत्वाचं कारण असू शकतं रचित भाषा,

एस्पेरांतोसारख्या, अपेक्षेप्रमाणे
प्रसारीत न होण्याचं

तथापि चातुर्याने रचलेली,

आणि साधी, शिकायला सोपी,

कुठल्याही देशाने एक कृत्रीम भाषा
राष्ट्रभाषा म्हणून स्वीकारलेली नाही.

किंवा एक परदेशी भाषा म्हणूनही नाही जी
पद्धतशीरपणे शिकवली जाते

मोठ्या प्रमाणात दीर्घकाळापर्यंत,

जरी तसे प्रयत्न झाले असले तरी.

पण का कोण जाणे, नैसर्गिक भाषांमध्ये
अडचणी असल्या तरी --

जशा तापदायक असमानता,

स्पेलिंग आणि उच्च्चारांत असणारा फरक,

कधी व्याकरणाची हास्यास्पद गुंतागुंत --

पण असं असूनही,

आपण त्याच भाषा शिकणं पसंत करतो ज्या
लोकांसोबत नैसर्गिकरित्या वाढल्या आहेत.

रचित भाषा मस्तिष्काशी संवाद साधतात.

नैसर्गिक भाषांना कुकीजचा गंध येतो.

नेल्सन मंडेलांसाठी आफ्रिकान्स शिकणं
हे "शत्रूला ओळखणं" होतं.

त्यांनी म्हणलंय, "तुम्हाला त्यांची भाषा
अवगत हवी, आवडी माहिती हव्यात,

आणि आकांक्षा, आणि भयप्रद गोष्टी, जर
त्यांचा पराभव करायचा असेल तर."

त्यांनी ते केलं आणि ते कामी आलं.

पण हे दरवेळी शत्रुंबाबतीत नाही, आहे का?

सर्व प्रकारच्या मानवी संबंधांना
हे लागू पडतं.

आणि सासवा या शत्रू असतात असं
म्हणणारी मी शेवटची व्यक्ती असेन --

व्याख्येनुसार.

सात आठ वर्षांपूर्वी,

माझ्या कुटुंबासोबत मी पोलंड
मधून जात होते.

आणि दुकानं बंद व्हायला लागली होती, आणि
आम्हाला खायला विकत घेणं गरजेचं होतं.

शेवटी, रस्त्याच्या दुसऱ्या बाजूला
आम्हाला एक सुपर मार्केट दिसलं.

तिथे वेळेत पोहोचण्यासाठी यु टर्न
घेणे हा एकच मार्ग होता.

म्हणून मी तेच केलं.

ते बहुदा धोक्याचं होतं.

ते नक्कीच बेकायदेशीर होतं.

गाडीतळावर, मी गाडी बंद करायच्या आतच --

-- मी टक टक आवाज ऐकला.

म्हणून मी काच खाली केली आणि
डोळ्यांच्या दोन जोड्या दिसल्या.

डोळ्यांची प्रत्येक जोडी एका
पोलिसाची होती.

आता, मला पोलिश भाषा उत्तम येते
असं मी म्हणू शकत नाही

अगदी परिस्थिती चांगली
असतानासुद्धा,

पण एक साधं संभाषण मी करू शकते.

पण तरीसुद्धा त्या परिस्थितीत
अपराधभावनेने,

गणवेषातील त्या दोन कायदेरक्षकांशी
नेत्रपल्लवी करताना

मला माहिती असलेला सयुक्तिक असा
प्रत्येक पोलिश शब्द गळून पडला.

हो, मी क्षणभरही विचार केला नाही,

त्या परिस्थितीत इंग्लीश वापरण्याचा.

इंग्लिशमुळे कदाचित मला भाषेचा
फायदा झाला असता,

पण पोलिसांना कदाचित ते त्रासाचं
झालं असतं.

म्हणून मी पोलिशच बोलायचं ठरवलं.

कसं?

पोलिश जाणणारा माझ्या मेंदूचा भाग
नुकताच निकामी झाला होता

पण एका गोष्टीचा अपवाद वगळता.

एक गोष्ट अशी होती कि जी मी इतक्या
वेळा केलेली होती कि

मी ती झोपेतदेखील म्हणू शकले असते.

ती एक लहान मुलांची कविता होती,

एका आजारी बेडकाची.

(हशा)

माझ्याकडे तेवढंच होतं.

मला माहिती आहे कि ती करण्यासारखी
एक विचित्र गोष्ट होती पण मी बरळले:

(पोलिश) एका बेडकाला वाटलं अशक्त

म्हणून तो गेला डॉक्टरांकडे आणि
म्हणाला मला बरं नाही वाटतं.

चष्मा घालतात ते डॉक्टर
कारण ते होते खूप वयस्कर."

मी पोलिसांकडे पाहिलं.

आणि ते माझ्याकडे जणू टक लावून पाहात होते.

(हशा)

मला आठवतंय त्यांच्यापैकी एकाने
खूप विचार केला.

आणि मग ते हसले.

ते हसले.

आणि त्यामुळे मला हायसं वाटलं,

इतका कि काही सयुक्तिक शब्द

माझ्या डोक्यात आले,

काही वाक्य मी अडखळत बोलले,

"माफ करा, खायला हवं होतं, पुन्हा कधी
असं करणार नाही."

त्यांनी मला सोडलं.

मी दुकानाकडे धावत असताना ते म्हणाले,
(पोलिश) "स्टेशुली बद्रुज!"

"तुमचा प्रवास चांगला होवो!"

भाषा शिकण्यासाठी तुम्हाला उदयुक्त
करण्यामागे माझा उद्देश हा नव्हे

कि जेणेकरून तुम्ही जगभ्रमंती करावी, कायदे
मोडावेत व त्यातून सुटका करून घ्यावी.

पण हा छोटासा किस्सा दाखवतो
कि कसे काही शब्द,

कितीही साधे किंवा निरर्थक, अगदी
थोडकेच शब्द,

हृदयाला भिडतात आणि त्याचं परिवर्तन करतात.

आणि हो, आजारी बेडकाला एक पर्याय होता.

मला एक गोष्ट तेवढीच चांगली ठाऊक होती:

पितानाचं गाणं.

(हशा)

त्यामुळे मला कदाचित स्मितहास्य मिळालं नसतं

बहुदा स्थानिक पोलीस स्टेशनची एक
वारी घडली असती

रक्त तपासणीसाठी.

तुम्हाला अनेक भाषा शिकणं जरुरी नाही,

आणि तुम्ही त्यांचा खोल अभ्यास करून
शिकणं गरजेचं नाही.

अगदी थोडं शिकणं खूप फायद्याचं ठरू शकतं.

हृदयाला भिडणारे दहा शब्द अधिक
परिणामकारक ठरू शकतात

मस्तिष्काला भिडणाऱ्या हजार शब्दांपेक्षा.

तुम्ही नेहमी इंग्लिश बोलून मध्य
गाठू शकता.

पण तुम्ही अशीही व्यक्ती होऊ शकता
जी ती मधली रेषा ओलांडून

तुमच्या नव्या मित्राला किंवा शत्रूला
भेटते, तो जो कोणी असेल

त्याला त्याच्याच प्रदेशात भेटते.

दुसऱ्याची भाषा बोलण्याने तुम्ही कुठे
कमी पडत नाही

त्याने तुमचा प्रभाव वाढतो.

तीच व्यक्ती जिच्याकडे धैर्य आहे आणि
जी रेषा ओलांडण्याचे प्रयत्न करते

तीच अखेरीस विजयी होते.

चुका करायला घाबरू नका. चुकाच
तुम्हाला मानवी बनवतात.

आणि इथे या गोष्टीत, एक फायदा आहे:

जर तुम्ही काही चूक केली,

तर तुम्ही इतरांना तुम्हाला मदत करायची,
तुम्हाला येऊन भेटायची संधी देता,

आणि अशा तऱ्हेने, ज्या संबंधाची सुरुवात
तुम्ही केली आहे तो अधिक घनिष्ट होईल.

मग, तुम्हाला समजून घ्यावंसं वाटतं

का तुम्हाला जोडलं जावंसं वाटतं?

आपण सर्वजण शिकणं आणि इंग्लिशचा
वापर चालू ठेऊ या.

जेणेकरून आपण मिश्र श्रोत्यांशी संवाद साधू
शकू, जसं आपण इथे TEDx मधे करतो आहोत.

इंग्लिश हे एक सामर्थ्यवान शस्त्र आहे
ज्ञानाच्या देवाणघेवाणीसाठी,

जागतिक प्रश्नांच्या आंतरराष्ट्रीय
परिषदांसाठी.

सर्वांत महत्वाचं, इंग्लिश हा ३६५ दशलक्ष
हृदयांकडे जाण्याचा महामार्ग आहे.

३६५ दशलक्ष लोकांना इंग्लिश भाषेचा
कुकीजसारखा गंध येतो.

पण तिथेच का थांबायचं?

थोडा अधिक प्रयत्न का करू नये

आणि कमीतकमी एक परकीय भाषा का शिकू नये?

वेगवेगळ्या चवींच्या बऱ्याच कुकीज आहेत.

चला जाऊ या आणि एका नवीन कुकीची चव घेऊ या.

धन्यवाद.

(टाळ्या)