Praat met die hart | Marleen Laschet | TEDxTrondheim

Hierdie praatjie is by ’n TEDx-geleentheid gelewer. Dit is ’n geleentheid wat volgens die TED-konferensieformaat aangebied word, maar wat onafhanklik deur ’n plaaslike gemeenskap gereël word. Meer inligting is beskikbaar by http://ted.com/tedx.

Dit handel oor die geur van tale en hoe ’n siek padda jou kan red.

Marleen is ’n filoloog en 'n kommunikasiekundige met ’n voorliefde vir storievertelling en tale.

Op haar speelse blog skryf sy oor die vreugdes en voordele van veeltaligheid en oor kulturele verskille. Haar blogstories is gebaseer op staaltjies uit haar lewe as ’n poliglot (veeltalige) en is geanker in taalkundige en kulturele insig en ervaring.

Rofweg 365 miljoen mense
se moedertaal is Engels

Meer as 2 miljard ander
leer en praat Engels

as ’n tweede of derde taal.

As jy Engels praat,

kan jy verstaan word deur
amper 2.5 miljard mense.

Hoekom sal jy dan enige ander
vreemde taal wil aanleer?

Is dit dan nie ’n belaglike
mors van tyd nie?

Nelson Mandela is sterk gekritiseer

deur swart Suid-Afrikaners
omdat hy Afrikaans gepraat het.

Hy het geantwoord:

"As jy met iemand praat in ’n taal
wat hy verstaan,

praat jy met sy kop.

As jy met hom praat
in sy eie taal,

praat jy met sy hart."

Dit werk so:

As jy mense aan jou kant
wil kry,

moet jy met hul harte praat.

Pouse weet dit.

Pous Johannes Paulus II
het tien tale vlot gepraat

plus ’n dosyn ander
op ’n eenvoudiger vlak.

Waar hy ook al gegaan het,
het hy die mense gegroet

met ten minste ’n paar sinne
in hul moedertaal.

En dit was ’n sleutelfaktor
in sy gewildheid.

Mense met skoonma's van ander kulture

of aanstaande skoonma's
van ander kulture, weet dit ook.

Hulle praat dalk Engels
met hul meisies,

maar as hulle die meisie se ma
wil beïndruk

is jong mans bereid om
die snaaksste tale te leer,

insluitend Nederlands.

(Gelag)

En gewoonlik doen dit die ding.

Waarom?

Wel, ons moedertaal is nou verweef

met ons persoonlikheid,
met ons identiteit.

Ons hele persoonlike geskiedenis
is diep gewortel

is deurtrek van ons moedertaal.

Daar is soveel herinneringe en gevoelens
gekoppel aan woorde, uitdrukkings,

selfs aan die grammatika
waarmee ons grootgeword het.

So, as jy iemand se taal leer,

wys jy dat jy regtig geïnteresseerd is

in hul lewens, in hul persoonlikheid.

Watter skoonma sal nie gevlei voel nie?

As jy jou eie taal hoor,
voel dit of jy behoort.

As jy reis,

en jy het vir ’n paar dae of weke
’n vreemde taal gepraat,

en jy klim op ’n vliegtuig

waar die bemanning jou
in jou eie taal groet,

weet jy jy gaan huis toe.

As moedertale geure gehad het,

dink ek hulle sou soos koekies geruik het,

en soos vertroostende hoendersop,

en soos ouma se parfuum --

selfs dalk ’n bietjie soos
mottegifballetjies.

Dis dalk juis die rede waarom
gekonstrueerde tale,

soos Esperanto, nooit so wyd
aftrek gekry het soos verwag is nie.

Hoe slim dit ook al ontwerp is,

en hoe eenvoudig en maklik
om te leer dit ook al is,

het geen land al ’n kunsmatige taal
as hul eie aanvaar nie.

Ook nie as ’n vreemde taal
wat sistematies

op groot skaal, oor ’n lang tydperk
onderrig word nie,

al is dit op die proef gestel.

Maar steeds, ten spyte van
natuurlike tale se moeilikheidsgraad,

soos frustrerende uitsonderings op reëls,

die verskil tussen
spelling en uitspraak,

die feit dat grammatika soms
uiters ingewikkeld is --

ten spyte van dit alles,

verkies ons om tale te leer wat
organies saam met mense gegroei het.

Gekonstrueerde tale praat met die kop.

Natuurlike tale ruik soos koekies.

Nelson Mandela het Afrikaans geleer
"om die vyand te ken".

Hy het gesê: "Jy moet hul taal,
dit wat hulle liefhet,

en hul hoop en vrese ken
as jy hulle wil oorwin."

Hy het. Dit het gewerk.

Maar dis nie altyd oor vyande nie, is dit?

Dit geld vir alle soorte
verhoudings tussen mense.

En ek sal die laaste mens wees om te sê
dat skoonma's vyande is --

per definisie.

Omtrent sewe of agt jaar gelede

het ek deur Pole gery
saam met my familie.

Dit was tyd vir die winkels om te sluit,
en ons moes kos koop.

Uiteindelik het ons ’n supermark
oorkant die straat gesien.

Die enigste manier om betyds te wees,
was om ’n U-draai te maak.

En dis wat ek gedoen het.

Dit was waarskynlik gevaarlik.

Dit was beslis onwettig.

In die parkeerterrein --
voor ek nog die enjin kon afsluit --

hoor ek ’n klop-klop.

Ek rol die venster af,
en twee paar oë verskyn.

Elke paar oë het
aan ’n polisieman behoort.

Ek kan nie sê dat ek
enigsins vlot is in Pools nie --

nie op my beste nie --

maar ek kon darem vroeër
’n eenvoudige gesprek voer.

Maar in daardie situasie,
met ’n skuldige gewete,

onder die vier oë van
twee geregsdienaars in uniform,

het elke Poolse woord wat
ek ooit geken het, my verlaat.

Maar ek het nie vir een oomblik
eers oorweeg

om hierdie situasie
in Engels te hanteer nie.

Engels sou my waarskynlik
die taalvoordeel gegee het,

maar dit kon die polisiemanne
ongemaklik gemaak het.

Ek was vasbeslote om by Pools te bly.

Hoe?

Die klein Poolse hoekie in my brein
is nou net uitgevee,

behalwe vir een ding.

Daar was een ding
wat ek so baie herhaal het

dat ek dit in my slaap kon opsê.

Dis 'n kindergediggie

oor ’n siek padda.

(Gelag)

Dis wat ek gehad het.

Ek weet dit was bisar om dit te doen,
maar ek het dit uitgeblaker:

(Pools) "’n Sekere padda het siek gevoel

toe gaan sy dokter toe
en sê sy voel siek.

Die dokter het sy bril opgesit
want hy was nogal oud."

Ek het na die polisiemanne gekyk.

En hulle het my aangestaar.

(Gelag)

Ek onthou een van hulle
het sy kop gekrap.

En toe glimlag hulle.

Hulle het geglimlag.

En dit het my op my gemak gestel --

in elk geval so dat
’n paar meer toepaslike woorde

kon terugspring in my kop in.

Ek kon ’n paar
halwe sinne uitkry, soos:

"Baie jammer, kos nodig gehad,
sal dit nooit weer doen nie."

Hulle het my laat gaan.

Soos ek die winkel ingehardloop het, het
hulle geroep: “Szczęśliwej podróży!"

"Geniet die reis!"

Dis nie my bedoeling om julle
aan te spoor om nuwe tale te leer

om om die wêreld te reis, wette te oortree
en daarmee weg te kom nie.

Maar hierdie staaltjie illustreer
hoe ’n paar woordjies,

hoe eenvoudig of laf ook al ---
net ’n paar woordjies --

reguit na die hart kan gaan
en ’n mens kan laat smelt.

Terloops, daar was ’n ander opsie
as die siek padda.

Daar was een ding wat ek
net so goed geken het:

’n drinklied.

(Gelag)

Dit sou nie so goed afgegaan het nie

en ek sou dalk
polisiestasie toe moes gaan

vir ’n bloedtoets.

Jy het nie nodig om baie tale
te leer nie,

en jy het nie ’n diepgaande kennis
daarvan nodig nie.

’n Mens kan ver kom
met ’n klein bietjie.

Tien woorde wat met die hart praat,
kan ’n groter impak hê

as ’n duisend woorde
wat met die kop praat.

Jy kan kies om altyd Engels te gebruik
as ’n middeweg.

Maar jy kan ook kies om die mens te wees
wat daardie middellyn kruis

en jou nuwe kennis of opponent,
wie dit ook al is,

op hul eie turf ontmoet.

Dit maak jou nie swak
om die ander se taal te praat nie;

dit bewys dat jy sterk is.

Dis die mens wat die moed het
en die moeite doen om oor lyne uit te reik

wat op die ou einde wen.

Moenie bang wees om foute te maak nie.
Foute wys jy is menslik.

En in hierdie geval
is daar ’n bonus:

As jy ’n fout maak,

gee jy ander ’n geleentheid om
jou te help en tegemoet te kom.

En so versterk jy die band
wat jy so pas gesmee het.

Wil jy jouself verstaanbaar maak

of wil jy verhoudings bou?

Kom ons almal gaan voort
om Engels te leer en te gebruik,

sodat ons met gemengde gehore kan praat,
soos hier by TEDx.

Engels is ’n kragtige werktuig
vir die deel van kennis,

vir internasionale konvensies
oor wêreldprobleme.

Bo alles is Engels wel die vinnigste pad
na 365 miljoen harte.

Vir 365 miljoen mense
ruik die Engelse taal soos koekies.

Maar hoekom daar stop?

Hoekom doen jy nie die moeite

en leer ten minste
een ander vreemde taal nie?

Daar is baie geure koekies
in die wêreld daarbuite.

Kom ons gaan proe ’n nuwe een.

Dankie.

(Applous)