Types of Decay

Indiyə qədər kimya səfərimizdə

gördüyümüz hər şey elektronların
stabilliyi və onların

hansı stabil təbəqədə yerləşməyi ətrafında

toplanırdı.

Və həyatdakı hər şey kimi əgər atomu
daha çox

araşdırsanız görəcəksiniz ki, elektronlar
atomdakı

tək şey deyil.

Nüvənin özünündə müəyyən əlaqələri var,
yaxud müəyyən

qeyri-stabilliyi, müəyyən şəkildə
yüngülləşdirilməlidir.

Bu videoda biraz

bundan danışacağıq.

Və onların mexanikası

kimya kursunun ilk ilində keçilməyə bilər,
amma ən azından

onun baş verdiyini bilmək yaxşıdır.

Və bir gün güclü nüvə qüvvələrini
öyrənəndə və

kvant fizikasını, yaxud buna bənzər
elmləri bu halda

biz bu proton, neytron və onları

təşkil edən kvarkların nə üçün belə
əlaqədə

olduğundan danışa bilərik.

Amma bunu demişkən gəlin ən azından

nüvənin azalma yollarından danışaq.

Tutaq ki, mənim bir neçə protonum var.

Mən bir neçəsini çəkəcəm.

Bir neçə ptoron və bir neçə neytron.

Və biraz neytral rənlə çəkəcəm.

Bəlkə də boz rəng uyğun olar.

Qoyun bir neçə neytron çəkim.

Nə qədər protonum var?

1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.

Mənim 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 neytronum
olacaq.

Deyək ki, bu, atomun nüvəsidir.

Unutmayın ki, bu, bildiyiniz kimi atom

haqdakı ilk videomda əgər atom

çəkirsinizsə və əslində atomu çəkməj

çox çətindir, çünki onun dəqiq sərhədləri
yoxdur.

Elektron bildiyiniz kimi verilən anda
istənilən

yerdə ola bilər.

Amma desəydiniz ki, elektron 90% halda

harada olur?

Cavabı atomun radiusun, yaxud

diametrində olardı.

Bir ilk videoda öyrəndik ki, nüvə demək

olar ki, bu sferanın həcminin çox kiçik

hissəsini tutur və 90% halda elektron
buradadır.

Və açıq şəkildə buradan anlayırıq ki,

həyatda gördüyümüz şeylərin böyük hissəsi
açıq fəzadadır.

Bunların hamısı açıq fəzadır.

Amma mən təkrarlamaq istəyirəm, çünki
bu sonsuz

kiçik yerdə əvvəl danışdığımız kimi

atomun çox kiçik hissəsi olmasına
baxmayaraq

əslində onun kütləsinin böyük hissəsini

tutur, buna doğru yaxınlaşdırıram.

Bunlar atom deyil, elektron da deyil.

Biz nüvəyə yaxınlaşdırırıq.

Belə çıxır ki, bəzən nüvə biraz

davamsızdır və daha davamlı quruluş almağa

çalışır.

Davamsız nüvənin və bütün bunların
mexanikası

ilə bağlı bu videoda çox danışmayacayıq.

Amma daha davamsız nüvə almaq üçün

alfa zərrəciklərini silməliyik, digər adı

ilə alfa azalma.

Alfa azalma.

Və o, alfa zərrəciyini buraxır,

çox uydurma səslənir.

O, sadəcə proton və neytronların
birləşməsidir.

Alfa zərrəcik 2 proton və 2 neytrondan
ibarətdir.

Yəni bəlkə də bunlar uyğun yerləşməmiş

kimi hiss edə bilərlər, burada yığılırlar.

Və buraxılırlar.

Nüvəni tərk edirlər.

Gəlin belə bir şey baş verəndə atoma nə

olduğunu düşünək.

Tutaq ki, burada təsadüfi bir elementim
var və mən

onu E elementi adlandırıram.

Deyək ki, onun p protonu var.

Əslində qoyun onu protonların rəngi ilə
çəkim.

p protonu var.

Atom kütləsi isə protonların sayı

üstəgəl neytronların sayına bərabərdir.

Neytronları də bozla çəkək, yaxşı?

Alfa azalma zamanı elementə

nə olur?

Proton sayı 2 vahid azalacaq.

Yəni protonları p çıxaq 2 olacaq.

Və sonra neytronları da 2 vahid azalacaq.

Kütlə ədədi isə 4 vahid azalacaq.

Yuxarıda p çıxaq 2 üstəgəl neytron çıxaq 2
alınacaq,

deməli, ümumi çıxaq 4.

Kütləniz 4 vahid azalacaq və yeni bir

element alacaqsınız.

Unutmayın ki, elementləriniz proton sayı

ilə müəyyən edilir.

Yəni alfa azalma zamanı 2 neytron və 2
proton

itirirsiniz, xüsusən də protonlara görə

fərqli element alınacaq.

Bu elementi 1 adlandırsaq, onu belə
adlandıracam,

indi fərqli element alırıq, element 2.

Və əgər nə yarandığına baxsanız, biz iki

protonu və iki neytronu olan bir maddəni

götürürük.

Onun kütləsi iki protonu və iki neytonu
olan

elementdir.

Yəni nəyi silirik?

Kütləsi 4-ə bərabər olan bir şeyi.

Buna baxsanız iki protonu və iki neytronu
olan maddə nədir?

Əslində dövri cədvəl yadımda

qalmayıb.

Videodan əvvəl onu kəsib yapışdırmağı
unutdum.

Amma dövri cədvəldə iki protonu olan
elementi,

heliumu tapmaq çox da vaxt aparmaz.

Onun atom kütləsi dördə bərabərdir.

Deməli, alfa azalma zamanı əslində helium

nüvəsi çıxır.

Helium nüvəsi imiş.

Helium nüvəsi olduğu və iki protondan
sıçrayan

elektronları olmadığı üçün bu, helium

ionu olacaq.

Mahiyyətcə elektronu yoxdur.

Onun iki protonu olduğu üçün 2 müsbət yükü
var.

Deməli, alfa zərrəciyi əslində helium
ionudur,

daha davamlı hala keçmək üçün nüvədən
buraxılan

2 müsbət yüklü helium ionu.

Bu, bir növ azalmadır.

Gəlin digərlərinə baxaq.

Qoyun buraya başqa nüvə çəkək.

Bir neçə neytron çəkəcəm.

Bir neçə də proton.

Belə çıxır ki, neytron özünü

rahat hiss etmir.

Gündəlik həyatında protonun nə etdiyinə
baxır və deyir ki,

bilirsən nə var?

Bəzən özümə baxıb deyirəm ki,

kaş bir proton olaydım.