0:00:00.690,0:00:03.660
Indiyə qədər kimya səfərimizdə

0:00:03.660,0:00:06.410
gördüyümüz hər şey elektronların[br]stabilliyi və onların

0:00:06.410,0:00:08.420
hansı stabil təbəqədə yerləşməyi ətrafında

0:00:08.420,0:00:10.340
toplanırdı.

0:00:10.340,0:00:14.030
Və həyatdakı hər şey kimi əgər atomu[br]daha çox

0:00:14.030,0:00:16.400
araşdırsanız görəcəksiniz ki, elektronlar[br]atomdakı

0:00:16.400,0:00:19.250
tək şey deyil.

0:00:19.250,0:00:24.250
Nüvənin özünündə müəyyən əlaqələri var,[br]yaxud müəyyən

0:00:24.250,0:00:27.140
qeyri-stabilliyi, müəyyən şəkildə[br]yüngülləşdirilməlidir.

0:00:27.140,0:00:28.740
Bu videoda biraz

0:00:28.740,0:00:31.420
bundan danışacağıq.

0:00:31.420,0:00:35.110
Və onların mexanikası

0:00:35.110,0:00:37.450
kimya kursunun ilk ilində keçilməyə bilər,[br]amma ən azından

0:00:37.450,0:00:39.570
onun baş verdiyini bilmək yaxşıdır.

0:00:39.570,0:00:43.110
Və bir gün güclü nüvə qüvvələrini[br]öyrənəndə və

0:00:43.110,0:00:45.570
kvant fizikasını, yaxud buna bənzər[br]elmləri bu halda

0:00:45.570,0:00:49.280
biz bu proton, neytron və onları

0:00:49.280,0:00:52.810
təşkil edən kvarkların nə üçün belə[br]əlaqədə

0:00:52.810,0:00:53.530
olduğundan danışa bilərik.

0:00:53.530,0:00:55.500
Amma bunu demişkən gəlin ən azından

0:00:55.500,0:01:00.890
nüvənin azalma yollarından danışaq.

0:01:00.890,0:01:03.880
Tutaq ki, mənim bir neçə protonum var.

0:01:03.880,0:01:06.830
Mən bir neçəsini çəkəcəm.

0:01:06.830,0:01:09.590
Bir neçə ptoron və bir neçə neytron.

0:01:09.590,0:01:13.430
Və biraz neytral rənlə çəkəcəm.

0:01:13.430,0:01:16.780
Bəlkə də boz rəng uyğun olar.

0:01:16.780,0:01:21.520
Qoyun bir neçə neytron çəkim.

0:01:21.520,0:01:22.020
Nə qədər protonum var?

0:01:22.020,0:01:24.300
1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8.

0:01:24.300,0:01:32.410
Mənim 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9 neytronum[br]olacaq.

0:01:32.410,0:01:34.870
Deyək ki, bu, atomun nüvəsidir.

0:01:34.870,0:01:36.960
Unutmayın ki, bu, bildiyiniz kimi atom

0:01:36.960,0:01:39.860
haqdakı ilk videomda əgər atom

0:01:39.860,0:01:43.320
çəkirsinizsə və əslində atomu çəkməj

0:01:43.320,0:01:45.440
çox çətindir, çünki onun dəqiq sərhədləri[br]yoxdur.

0:01:45.440,0:01:49.050
Elektron bildiyiniz kimi verilən anda[br]istənilən

0:01:49.050,0:01:49.980
yerdə ola bilər.

0:01:49.980,0:01:52.740
Amma desəydiniz ki, elektron 90% halda

0:01:52.740,0:01:53.700
harada olur?

0:01:53.700,0:01:55.680
Cavabı atomun radiusun, yaxud

0:01:55.680,0:01:57.750
diametrində olardı.

0:01:57.750,0:02:00.530
Bir ilk videoda öyrəndik ki, nüvə demək

0:02:00.530,0:02:05.450
olar ki, bu sferanın həcminin çox kiçik

0:02:05.450,0:02:08.340
hissəsini tutur və 90% halda elektron[br]buradadır.

0:02:08.340,0:02:12.080
Və açıq şəkildə buradan anlayırıq ki,

0:02:12.080,0:02:15.280
həyatda gördüyümüz şeylərin böyük hissəsi[br]açıq fəzadadır.

0:02:15.280,0:02:17.030
Bunların hamısı açıq fəzadır.

0:02:17.030,0:02:19.400
Amma mən təkrarlamaq istəyirəm, çünki[br]bu sonsuz

0:02:19.400,0:02:23.660
kiçik yerdə əvvəl danışdığımız kimi

0:02:23.660,0:02:26.320
atomun çox kiçik hissəsi olmasına[br]baxmayaraq

0:02:26.320,0:02:29.030
əslində onun kütləsinin böyük hissəsini

0:02:29.030,0:02:31.890
tutur, buna doğru yaxınlaşdırıram.

0:02:31.890,0:02:34.240
Bunlar atom deyil, elektron da deyil.

0:02:34.240,0:02:36.580
Biz nüvəyə yaxınlaşdırırıq.

0:02:36.580,0:02:40.040
Belə çıxır ki, bəzən nüvə biraz

0:02:40.040,0:02:43.650
davamsızdır və daha davamlı quruluş almağa

0:02:43.650,0:02:44.400
çalışır.

0:02:44.400,0:02:46.600
Davamsız nüvənin və bütün bunların[br]mexanikası

0:02:46.600,0:02:48.700
ilə bağlı bu videoda çox danışmayacayıq.

0:02:48.700,0:02:51.880
Amma daha davamsız nüvə almaq üçün

0:02:51.880,0:02:55.820
alfa zərrəciklərini silməliyik, digər adı

0:02:55.820,0:02:58.470
ilə alfa azalma.

0:02:58.470,0:03:04.440
Alfa azalma.

0:03:04.440,0:03:06.220
Və o, alfa zərrəciyini buraxır,

0:03:06.220,0:03:09.160
çox uydurma səslənir.

0:03:09.160,0:03:12.450
O, sadəcə proton və neytronların[br]birləşməsidir.

0:03:12.450,0:03:16.690
Alfa zərrəcik 2 proton və 2 neytrondan[br]ibarətdir.

0:03:16.690,0:03:20.850
Yəni bəlkə də bunlar uyğun yerləşməmiş

0:03:20.850,0:03:25.110
kimi hiss edə bilərlər, burada yığılırlar.

0:03:25.110,0:03:27.740
Və buraxılırlar.

0:03:27.740,0:03:30.070
Nüvəni tərk edirlər.

0:03:30.070,0:03:33.870
Gəlin belə bir şey baş verəndə atoma nə

0:03:33.870,0:03:36.050
olduğunu düşünək.

0:03:36.050,0:03:38.500
Tutaq ki, burada təsadüfi bir elementim[br]var və mən

0:03:38.500,0:03:40.310
onu E elementi adlandırıram.

0:03:40.310,0:03:43.020
Deyək ki, onun p protonu var.

0:03:43.020,0:03:45.660
Əslində qoyun onu protonların rəngi ilə[br]çəkim.

0:03:45.660,0:03:47.800
p protonu var.

0:03:47.800,0:03:51.550
Atom kütləsi isə protonların sayı

0:03:51.550,0:03:55.510
üstəgəl neytronların sayına bərabərdir.

0:03:55.510,0:03:59.480
Neytronları də bozla çəkək, yaxşı?

0:03:59.480,0:04:06.590
Alfa azalma zamanı elementə

0:04:06.590,0:04:08.180
nə olur?

0:04:08.180,0:04:11.890
Proton sayı 2 vahid azalacaq.

0:04:11.890,0:04:16.040
Yəni protonları p çıxaq 2 olacaq.

0:04:16.040,0:04:19.450
Və sonra neytronları da 2 vahid azalacaq.

0:04:19.450,0:04:21.320
Kütlə ədədi isə 4 vahid azalacaq.

0:04:21.320,0:04:27.100
Yuxarıda p çıxaq 2 üstəgəl neytron çıxaq 2[br]alınacaq,

0:04:27.100,0:04:28.940
deməli, ümumi çıxaq 4.

0:04:28.940,0:04:31.080
Kütləniz 4 vahid azalacaq və yeni bir

0:04:31.080,0:04:32.700
element alacaqsınız.

0:04:32.700,0:04:34.710
Unutmayın ki, elementləriniz proton sayı

0:04:34.710,0:04:36.250
ilə müəyyən edilir.

0:04:36.250,0:04:40.630
Yəni alfa azalma zamanı 2 neytron və 2[br]proton

0:04:40.630,0:04:43.300
itirirsiniz, xüsusən də protonlara görə

0:04:43.300,0:04:44.460
fərqli element alınacaq.

0:04:44.460,0:04:46.860
Bu elementi 1 adlandırsaq, onu belə[br]adlandıracam,

0:04:46.860,0:04:50.590
indi fərqli element alırıq, element 2.

0:04:50.590,0:04:54.050
Və əgər nə yarandığına baxsanız, biz iki

0:04:54.050,0:04:58.600
protonu və iki neytronu olan bir maddəni

0:04:58.600,0:05:00.340
götürürük.

0:05:00.340,0:05:02.740
Onun kütləsi iki protonu və iki neytonu[br]olan

0:05:02.740,0:05:04.790
elementdir.

0:05:04.790,0:05:05.830
Yəni nəyi silirik?

0:05:05.830,0:05:09.810
Kütləsi 4-ə bərabər olan bir şeyi.

0:05:09.810,0:05:12.170
Buna baxsanız iki protonu və iki neytronu[br]olan maddə nədir?

0:05:12.170,0:05:14.740
Əslində dövri cədvəl yadımda

0:05:14.740,0:05:14.880
qalmayıb.

0:05:14.880,0:05:17.020
Videodan əvvəl onu kəsib yapışdırmağı[br]unutdum.

0:05:17.020,0:05:19.680
Amma dövri cədvəldə iki protonu olan[br]elementi,

0:05:19.680,0:05:23.280
heliumu tapmaq çox da vaxt aparmaz.

0:05:23.280,0:05:25.590
Onun atom kütləsi dördə bərabərdir.

0:05:25.590,0:05:29.390
Deməli, alfa azalma zamanı əslində helium

0:05:29.390,0:05:30.080
nüvəsi çıxır.

0:05:30.080,0:05:31.875
Helium nüvəsi imiş.

0:05:35.010,0:05:39.170
Helium nüvəsi olduğu və iki protondan[br]sıçrayan

0:05:39.170,0:05:43.420
elektronları olmadığı üçün bu, helium

0:05:43.420,0:05:44.950
ionu olacaq.

0:05:44.950,0:05:48.490
Mahiyyətcə elektronu yoxdur.

0:05:48.490,0:05:50.830
Onun iki protonu olduğu üçün 2 müsbət yükü[br]var.

0:05:53.350,0:05:59.110
Deməli, alfa zərrəciyi əslində helium[br]ionudur,

0:05:59.110,0:06:01.960
daha davamlı hala keçmək üçün nüvədən[br]buraxılan

0:06:01.960,0:06:05.780
2 müsbət yüklü helium ionu.

0:06:05.780,0:06:07.670
Bu, bir növ azalmadır.

0:06:07.670,0:06:08.850
Gəlin digərlərinə baxaq.

0:06:08.850,0:06:14.050
Qoyun buraya başqa nüvə çəkək.

0:06:14.050,0:06:17.640
Bir neçə neytron çəkəcəm.

0:06:17.640,0:06:19.310
Bir neçə də proton.

0:06:24.200,0:06:27.920
Belə çıxır ki, neytron özünü

0:06:27.920,0:06:30.710
rahat hiss etmir.

0:06:30.710,0:06:33.710
Gündəlik həyatında protonun nə etdiyinə[br]baxır və deyir ki,

0:06:33.710,0:06:34.560
bilirsən nə var?

0:06:34.560,0:06:37.780
Bəzən özümə baxıb deyirəm ki,

0:06:37.780,0:06:39.220
kaş bir proton olaydım.

0:06:39.220,0:06:42.640


0:06:42.640,0:06:43.870


0:06:43.870,0:06:46.860


0:06:46.860,0:06:49.180


0:06:49.180,0:06:52.060


0:06:52.060,0:06:54.070


0:06:54.070,0:06:55.760


0:06:55.760,0:06:56.900


0:06:56.900,0:06:58.050


0:06:58.050,0:06:58.810


0:06:58.810,0:07:01.750


0:07:01.750,0:07:03.540


0:07:03.540,0:07:08.880


0:07:08.880,0:07:10.206


0:07:12.730,0:07:15.460


0:07:15.460,0:07:17.830


0:07:17.830,0:07:19.970


0:07:19.970,0:07:25.130


0:07:25.130,0:07:25.940


0:07:25.940,0:07:27.250


0:07:27.250,0:07:29.380


0:07:29.380,0:07:32.670


0:07:32.670,0:07:34.370


0:07:34.370,0:07:35.200


0:07:35.200,0:07:36.570


0:07:36.570,0:07:39.760


0:07:39.760,0:07:41.020


0:07:44.490,0:07:47.090


0:07:52.500,0:07:56.780


0:07:56.780,0:08:00.480


0:08:00.480,0:08:03.940


0:08:03.940,0:08:05.980


0:08:05.980,0:08:08.340


0:08:08.340,0:08:09.660


0:08:09.660,0:08:13.480


0:08:13.480,0:08:15.490


0:08:15.490,0:08:18.890


0:08:18.890,0:08:20.500


0:08:20.500,0:08:23.410


0:08:23.410,0:08:25.186


0:08:25.186,0:08:26.720


0:08:26.720,0:08:28.750


0:08:28.750,0:08:30.365


0:08:30.365,0:08:32.380


0:08:32.380,0:08:36.789


0:08:36.789,0:08:39.909


0:08:39.909,0:08:42.679


0:08:42.679,0:08:44.039


0:08:44.039,0:08:47.975


0:08:47.975,0:08:49.470


0:08:49.470,0:08:52.530


0:08:52.530,0:08:57.360


0:08:57.360,0:09:00.750


0:09:00.750,0:09:02.240


0:09:02.240,0:09:04.170


0:09:04.170,0:09:13.910


0:09:13.910,0:09:15.660


0:09:15.660,0:09:17.160


0:09:17.160,0:09:19.770


0:09:19.770,0:09:23.660


0:09:23.660,0:09:27.340


0:09:27.340,0:09:31.020


0:09:31.020,0:09:33.070


0:09:33.070,0:09:34.670


0:09:34.670,0:09:36.390


0:09:36.390,0:09:38.610


0:09:38.610,0:09:42.890


0:09:42.890,0:09:46.200


0:09:46.200,0:09:47.830


0:09:47.830,0:09:50.006


0:09:50.006,0:09:51.720


0:09:51.720,0:09:52.630


0:09:52.630,0:09:54.440


0:09:54.440,0:09:56.720


0:09:56.720,0:09:59.500


0:09:59.500,0:10:00.830


0:10:00.830,0:10:02.080


0:10:04.980,0:10:08.450


0:10:08.450,0:10:10.210


0:10:10.210,0:10:11.730


0:10:11.730,0:10:15.920


0:10:15.920,0:10:19.370


0:10:19.370,0:10:26.330


0:10:26.330,0:10:29.160


0:10:29.160,0:10:31.350


0:10:31.350,0:10:33.510


0:10:33.510,0:10:37.880


0:10:37.880,0:10:41.500


0:10:41.500,0:10:43.190


0:10:43.190,0:10:46.060


0:10:46.060,0:10:47.770


0:10:47.770,0:10:49.620


0:10:49.620,0:10:51.030


0:10:51.030,0:10:55.020


0:10:55.020,0:10:57.550


0:10:57.550,0:11:00.500


0:11:00.500,0:11:03.230


0:11:03.230,0:11:04.150


0:11:04.150,0:11:06.700


0:11:06.700,0:11:09.070


0:11:09.070,0:11:12.440


0:11:12.440,0:11:14.700


0:11:14.700,0:11:16.300


0:11:16.300,0:11:17.510


0:11:17.510,0:11:20.460


0:11:20.460,0:11:22.060


0:11:22.060,0:11:29.430


0:11:29.430,0:11:30.670


0:11:30.670,0:11:32.660


0:11:32.660,0:11:33.890


0:11:33.890,0:11:35.810


0:11:35.810,0:11:38.170


0:11:38.170,0:11:39.140


0:11:39.140,0:11:42.810


0:11:42.810,0:11:43.970


0:11:43.970,0:11:46.940


0:11:46.940,0:11:48.350


0:11:48.350,0:11:50.160


0:11:50.160,0:11:52.510


0:11:52.510,0:11:52.795


0:11:52.795,0:11:54.460


0:11:54.460,0:11:57.990


0:11:57.990,0:12:03.180


0:12:03.180,0:12:05.820


0:12:05.820,0:12:08.230


0:12:08.230,0:12:09.450


0:12:09.450,0:12:11.720


0:12:11.720,0:12:15.460


0:12:15.460,0:12:17.130


0:12:17.130,0:12:20.000


0:12:20.000,0:12:21.750


0:12:21.750,0:12:24.400


0:12:24.400,0:12:26.900


0:12:26.900,0:12:30.520


0:12:30.520,0:12:31.440


0:12:31.440,0:12:36.000


0:12:36.000,0:12:42.240


0:12:42.240,0:12:45.130


0:12:45.130,0:12:46.840


0:12:46.840,0:12:49.100


0:12:49.100,0:12:50.960


0:12:50.960,0:12:52.770


0:12:52.770,0:12:54.960


0:12:54.960,0:12:57.410


0:12:57.410,0:12:58.560


0:12:58.560,0:13:00.940


0:13:00.940,0:13:04.040


0:13:04.040,0:13:07.140


0:13:07.140,0:13:09.760


0:13:09.760,0:13:10.830


0:13:10.830,0:13:12.400


0:13:12.400,0:13:19.870


0:13:19.870,0:13:25.140


0:13:25.140,0:13:28.910


0:13:28.910,0:13:31.270


0:13:31.270,0:13:33.810


0:13:33.810,0:13:37.390


0:13:37.390,0:13:39.680


0:13:39.680,0:13:42.210


0:13:42.210,0:13:46.100


0:13:46.100,0:13:48.400


0:13:48.400,0:13:51.110


0:13:51.110,0:13:51.850


0:13:51.850,0:13:56.630


0:13:56.630,0:13:59.430


0:13:59.430,0:14:02.750


0:14:02.750,0:14:08.270


0:14:08.270,0:14:09.090


0:14:09.090,0:14:10.390


0:14:10.390,0:14:12.700


0:14:12.700,0:14:15.180


0:14:15.180,0:14:19.510


0:14:19.510,0:14:22.290


0:14:22.290,0:14:25.050


0:14:25.050,0:14:26.840


0:14:26.840,0:14:30.480


0:14:30.480,0:14:33.040


0:14:33.040,0:14:36.880


0:14:36.880,0:14:38.460


0:14:38.460,0:14:40.305


0:14:40.305,0:14:42.250


0:14:42.250,0:14:43.500


0:14:45.820,0:14:46.670


0:14:46.670,0:14:51.020


0:14:51.020,0:14:53.790


0:14:53.790,0:14:55.560


0:14:55.560,0:14:58.810


0:14:58.810,0:15:00.800


0:15:00.800,0:15:04.060


0:15:04.060,0:15:06.830


0:15:06.830,0:15:09.160


0:15:09.160,0:15:11.620


0:15:11.620,0:15:13.360


0:15:13.360,0:15:16.880


0:15:16.880,0:15:19.130


0:15:19.130,0:15:20.380


0:15:25.580,0:15:26.750


0:15:26.750,0:15:32.780


0:15:32.780,0:15:34.440


0:15:34.440,0:15:35.750


0:15:35.750,0:15:36.480


0:15:36.480,0:15:40.810


0:15:40.810,0:15:42.740


0:15:42.740,0:15:45.950


0:15:45.950,0:15:47.080


0:15:47.080,0:15:48.890


0:15:48.890,0:15:51.690


0:15:51.690,0:15:52.900


0:15:52.900,0:15:57.210


0:15:57.210,0:16:01.720


0:16:01.720,0:16:03.540


0:16:03.540,0:16:08.380


0:16:08.380,0:16:11.220


0:16:11.220,0:16:15.120


0:16:15.120,0:16:15.910


0:16:15.910,0:16:19.540


0:16:19.540,0:16:21.590


0:16:21.590,0:16:24.000


0:16:24.000,0:16:27.170


0:16:27.170,0:16:27.730


0:16:27.730,0:16:31.430


0:16:31.430,0:16:33.880


0:16:33.880,0:16:35.090


0:16:35.090,0:16:35.930


0:16:35.930,0:16:39.210


0:16:39.210,0:16:41.430


0:16:41.430,0:16:44.580


0:16:44.580,0:16:47.070


0:16:47.070,0:16:51.160


0:16:51.160,0:16:52.100


0:16:52.100,0:16:55.950


0:16:55.950,0:16:57.810


0:16:57.810,0:16:59.145


0:16:59.145,0:17:00.820


0:17:00.820,0:17:02.990