< Return to Video

Pse dietat zakonisht nuk funksionojne

  • 0:00 - 0:02
    Tre vjet e gjysem me pare,
  • 0:02 - 0:05
    mora nje nga vendimet me te mira te jetes time,
  • 0:05 - 0:08
    Si nje vendim te Vitit te Ri,
  • 0:08 - 0:12
    hoqa dore nga dieta, nisa mos shqeteshohem per peshen time,
  • 0:12 - 0:15
    dhe mesova te ushqehem me kujdes.
  • 0:15 - 0:19
    Tashme ushqehem sa here jam e uritur,
  • 0:19 - 0:22
    dhe kam humbur 4 kg e gjysem.
  • 0:22 - 0:24
    Kjo jam une ne moshen 13 vjecare,
  • 0:24 - 0:27
    kur nisa dieten time te pare.
  • 0:27 - 0:30
    E shoh ate fotografi tani, dhe mendoj
  • 0:30 - 0:32
    nuk me eshte dashur nje diete,
  • 0:32 - 0:34
    me eshte dashur nje konsulent i modes.
  • 0:34 - 0:37
    (Te qeshura)
  • 0:37 - 0:40
    Por mendoja se duhet te humbja peshe,
  • 0:40 - 0:41
    dhe kur i rimerja,
  • 0:41 - 0:45
    sigurisht fajesoja veten time.
  • 0:45 - 0:48
    Dhe per tre dekadat ne vazhdim,
  • 0:48 - 0:50
    kam qene ne dhe jashte dietave te ndryshme.
  • 0:50 - 0:53
    Pavaresisht cfare provoja,
  • 0:53 - 0:55
    pesha qe humba gjithmone rikthehej.
  • 0:55 - 0:59
    Jam e sigurte qe shume nga ju e njihni ndjenjen.
  • 0:59 - 1:01
    Si nje neuroshkenctare,
  • 1:01 - 1:03
    Cuditesha, pse eshte kaq e veshtire?
  • 1:03 - 1:06
    Qartesisht, se sa peshon eshte ne varesi te
  • 1:06 - 1:08
    se sa shume ushqehesh dhe sa kalori djeg.
  • 1:08 - 1:11
    Shume njerez nuk e kuptojne
  • 1:11 - 1:13
    se uria dhe perdorimi i energjise
  • 1:13 - 1:15
    kontrollohen nga truri,
  • 1:15 - 1:18
    kryesisht pa dijenine tende.
  • 1:18 - 1:22
    Truri jot e kryen punen pas skenes,
  • 1:22 - 1:24
    dhe kjo eshte nje gje e mire,
  • 1:24 - 1:26
    sepse mendja jote e vetedijshme --
  • 1:26 - 1:28
    si mund ta themi kete me edukate?--
  • 1:28 - 1:31
    shperqendrohet lehtesisht.
  • 1:31 - 1:34
    Eshte mire qe nuk te duhet te kujtohesh te maresh fryme
  • 1:34 - 1:37
    ndersa harroheni ne nje film.
  • 1:37 - 1:39
    Nuk harron se si te ecesh
  • 1:39 - 1:42
    sepse je duke menduar se cfare do besh per darke.
  • 1:42 - 1:44
    Truri jot gjithashtu ka shqisen e vet
  • 1:44 - 1:45
    te asaj se sa duhet te peshosh ti,
  • 1:45 - 1:48
    pavaresisht te besimit tend ne menyre te ndergjegjshme.
  • 1:48 - 1:50
    Kjo quhet pika nismetare,
  • 1:50 - 1:52
    por ky eshte nje term corientues,
  • 1:52 - 1:54
    sepse eshte aktualisht nje game
  • 1:54 - 1:56
    e rreth 5 ose 7 kg.
  • 1:56 - 2:00
    Ju mund te perdorni zgjedhje ne menyren
    e jeteses per te levizur peshen tuaj
  • 2:00 - 2:02
    lart e poshte nen ate game,
  • 2:02 - 2:06
    por eshte shume me e veshtire te qendrosh jashte saj.
  • 2:06 - 2:08
    Hipotalamus, pjesa e trurit
  • 2:08 - 2:10
    qe rregullon peshen e trupit,
  • 2:10 - 2:12
    ka me duzina sinjale kimike
  • 2:12 - 2:15
    ne tru qe i thone trupit tend te marin peshe,
  • 2:15 - 2:19
    me shume se sa nje duzine tjeter qe
    i thone trupit ta humbasi ate,
  • 2:19 - 2:22
    dhe sistemi punon si nje termostat,
  • 2:22 - 2:24
    duke ju pergjigjur sinjaleve te trupit
  • 2:24 - 2:28
    duke pershtatur urine, aktivitetin dhe metabolizmin,
  • 2:28 - 2:32
    ta mbajne trupin ne stabilitet ndekohe
    qe kushtet ndryshojne.
  • 2:32 - 2:34
    Kete kryen nje termostat apo jo?
  • 2:34 - 2:37
    E mban tempereturen e shtepise tende ne stabilitet
  • 2:37 - 2:40
    nderkohe qe koha jashte ndryshon.
  • 2:40 - 2:43
    Ju mund te ndryshoni temperaturen
  • 2:43 - 2:46
    ne shtepi duke hapur nje dritare ne dimer,
  • 2:46 - 2:50
    por kjo nuk do e ndryshon percaktimin ne termostat,
  • 2:50 - 2:52
    i cili do pergjigjet duke nxitur ngrohtesine
  • 2:52 - 2:55
    per ta ringrohur vendin perseri.
  • 2:55 - 2:58
    Truri jot funksionon ekzaktesisht ne te njejten menyre,
  • 2:58 - 3:01
    duke i ju pergjigur humbjes se peshes me
    perdorimin e veglave te fuqishme
  • 3:01 - 3:02
    per te shtyre trupin tend te rikthehet
  • 3:02 - 3:06
    ne ate cka konsiderohet normale.
  • 3:06 - 3:08
    Nese ti humbet shume peshe,
  • 3:08 - 3:13
    truri jot reagon sikurse te jesh shume i uritur,
  • 3:13 - 3:15
    edhe nese ti ne nisje je i shendetshem apo i dobet,
  • 3:15 - 3:18
    pergjigja e trurit tend eshte ekzaktesisht e njejte.
  • 3:18 - 3:20
    Do na pelqente te mendonim se
    truri juaj mund te tregoje
  • 3:20 - 3:22
    nese ty te duhet te humbasesh peshe ose jo,
  • 3:22 - 3:24
    por nuk mundet.
  • 3:24 - 3:27
    Nese ti humbet shume peshe,
  • 3:27 - 3:29
    atehere ti nis te kesh uri,
  • 3:29 - 3:32
    dhe muskujt e tua djegin me pak energji.
  • 3:32 - 3:35
    Dr. Rudy Leibel nga Universiteti Columbia
  • 3:35 - 3:37
    ka zbuluar se njerezit te cilet kane humbur
  • 3:37 - 3:39
    10 perqind te peshes se trupit tyre
  • 3:39 - 3:42
    djegin 250 deri 400 kalori me pak
  • 3:42 - 3:44
    sepse metabolizmi i tyre eshte i ndrydhur.
  • 3:44 - 3:46
    Ky eshte shume ushqim.
  • 3:46 - 3:49
    Kjo do te thote se nje person i suksesshem ne dieta
  • 3:49 - 3:52
    duhet te ushqehet me me pak se kaq perhere
  • 3:52 - 3:53
    se sa dikush i te njejtes peshe
  • 3:53 - 3:55
    i cili ka qene perhere i dobet.
  • 3:55 - 3:57
    Nga nje perspektive ne zhvillim,
  • 3:57 - 4:00
    rezistenca e trupit tuaj
    ndaj humbjes ne peshe ka kuptim.
  • 4:00 - 4:03
    Kur ushqimi ishte i rralle,
    mbijetesa e paraardhesve tane
  • 4:03 - 4:05
    varej nga konservimi i energjise,
  • 4:05 - 4:08
    dhe rimarja e peshes kur ushqimi ishte i mundshem
  • 4:08 - 4:11
    do ti mbronte ata gjate mungeses se rradhes.
  • 4:11 - 4:13
    Gjate rrjedhes se historise humane,
  • 4:13 - 4:16
    uria ka qene nje problem shume me i madh
  • 4:16 - 4:18
    se sa mbi ushqyerja.
  • 4:18 - 4:22
    Kjo mund ti jape shpjegim nje fakti shume te trishtuar:
  • 4:22 - 4:25
    Pikat e nisjes mund te ngjiten lart,
  • 4:25 - 4:28
    por rralle zbresin.
  • 4:28 - 4:30
    Nese nena juaj ju ka permendur ndonjehere
  • 4:30 - 4:32
    se jeta nuk eshte e drejte,
  • 4:32 - 4:35
    kjo eshte pak a shume gjeja per ate cka ajo fliste.
  • 4:35 - 4:38
    (Te qeshura)
  • 4:38 - 4:41
    Dietat e suksesshme nuk ju ulin piken e nisjes.
  • 4:41 - 4:43
    Edhe pasi ti e ke ruajtur peshen
  • 4:43 - 4:45
    per me shume se shtate vjet,
  • 4:45 - 4:49
    truri jot vazhdon te perpiqet ti rimaresh.
  • 4:49 - 4:52
    Nese ajo humbja e peshes ka qene
    per shkak te nje urie te vazhdueshme,
  • 4:52 - 4:54
    kjo do ishte nje pergjigje e ndjeshme.
  • 4:54 - 4:57
    Ne boten tone moderne ku blejme
    hamburgera pa dale nga makinat,
  • 4:57 - 5:01
    nuk po funksionon mire per shume nga ne.
  • 5:01 - 5:04
    Ajo diferenca midis stergjysheve tane
  • 5:04 - 5:07
    dhe te tashmes ku kemi me tepri
  • 5:07 - 5:09
    eshte arsyeja pse Dr. Yoni Freedhoff
  • 5:09 - 5:11
    nga Universiteti i Ottawa
  • 5:11 - 5:14
    do deshironte te kthente
    disa nga pacientet e tij pas ne kohen
  • 5:14 - 5:16
    ku ushqimi ka qene me pak i disponueshem,
  • 5:16 - 5:18
    dhe eshte gjithashtu arsyeja
  • 5:18 - 5:20
    se te ndryshosh mjedisin e ushqimit
  • 5:20 - 5:24
    do jete zgjidhja me efektive
  • 5:24 - 5:26
    ndaj obezitetit.
  • 5:26 - 5:29
    Fatkeqesisht, nje rritje e perkohshme ne peshe
  • 5:29 - 5:31
    mund te kthehet ne te perhershme.
  • 5:31 - 5:34
    Nese ti qendron ne nje peshe te larte per shume kohe,
  • 5:34 - 5:37
    ndoshta disa vjet per shumicen nga ne,
  • 5:37 - 5:41
    truri jot mund te vendose se kjo eshte normalja e re.
  • 5:41 - 5:45
    Psikologet i ndajne hamesit ne dy grupe,
  • 5:45 - 5:47
    ata qe mbeshteten ne urine e tyre
  • 5:47 - 5:49
    dhe ata qe perpiqen te kontrollojne te ngrenin e tyre
  • 5:49 - 5:55
    ndermjet vullnetit, si shumica e atyre qe jane ne diete.
  • 5:55 - 6:02
    Le ti quajme ata hames intuitiv dhe hames te kontrolluar.
  • 6:02 - 6:04
    Pjesa interesante eshte se hamesit intuitiv
  • 6:04 - 6:07
    kane me pak gjasa te jene mbipeshe,
  • 6:07 - 6:10
    dhe kalojne shume pak kohe duke menduar per ushqimin.
  • 6:10 - 6:14
    Hamesit e kontrolluar jane me shume te prekshem
  • 6:14 - 6:17
    ndaj mbiushqyerjes ne pergjigje te reklamimit,
  • 6:17 - 6:21
    te masave te medha, dhe te buffese se vetesherbimit.
  • 6:21 - 6:22
    Dhe nje privilegj i vogel,
  • 6:22 - 6:26
    si te maresh nje kupe me akullore,
  • 6:26 - 6:31
    ka shume gjasa te kthehet ne nje ngrenie te tepruar
  • 6:31 - 6:33
    ne hamesit e kontrolluar.
  • 6:33 - 6:35
    Femijet jane vecanerisht te ndjeshem
  • 6:35 - 6:38
    ndaj ketij cikli dietik dhe me pas
    te kthehen ne hames te tepruar.
  • 6:38 - 6:41
    Disa studime afatgjata kane treguar
  • 6:41 - 6:45
    se vajza te cilat bejne diete
    ne fillimet e viteve te adoleshences
  • 6:45 - 6:49
    jane trefish te dispozuara te kthehen ne mbipeshe
  • 6:49 - 6:50
    pese vite me pas,
  • 6:50 - 6:53
    edhe nese kane filluar ne nje peshe normale,
  • 6:53 - 6:56
    dhe te gjitha keto studime zbuluan
  • 6:56 - 6:58
    se te njejtet faktore
  • 6:58 - 7:01
    qe parashikuan marrjen e peshes
  • 7:01 - 7:04
    gjithashtu parashikuan zhvillimin
    e crregullimit te ngrenies.
  • 7:04 - 7:06
    Faktori tjeter, me qe ra fjala,
  • 7:06 - 7:07
    ata te cilet nga ju jane prinder,
  • 7:07 - 7:10
    ishte ngacmimi i pjesetarve te familjes
  • 7:10 - 7:12
    per peshen e tyre.
  • 7:12 - 7:14
    Ndaj mos e beni ate.
  • 7:14 - 7:16
    (Te qeshura)
  • 7:16 - 7:18
    I kam lene pothuajse te gjithe grafiket e mi ne shtepi,
  • 7:18 - 7:20
    por nuk mund te rezistoja pa ju treguar kete,
  • 7:20 - 7:23
    sepse jam e fiksuar, dhe keshtu funksionoj.
  • 7:23 - 7:25
    (Te qeshura)
  • 7:25 - 7:28
    Ky eshte nje studim mbi riskun e vdekjes
  • 7:28 - 7:30
    per nje periudhe 14-vjecare
  • 7:30 - 7:32
    duke u bazuar ne kater zakone te shendetshme:
  • 7:32 - 7:34
    duke ngrene fruta dhe perime te mjaftushme,
  • 7:34 - 7:36
    duke u stervitur tre here ne jave,
  • 7:36 - 7:38
    mos pirja e duhanit,
  • 7:38 - 7:40
    dhe pije alkolike me mase.
  • 7:40 - 7:42
    Le te fillojme duke pare peshen normale
  • 7:42 - 7:43
    te njerezve ne kete studim.
  • 7:43 - 7:45
    Lartesia e bareve tregon riskun e vdekjes,
  • 7:45 - 7:48
    dhe ato zero, nje, dy, tre, kater numrat
  • 7:48 - 7:49
    ne aksin horizontal
  • 7:49 - 7:51
    jane numri i atyre me zakone te shendetshme
  • 7:51 - 7:52
    qe i eshte dhene nje personi.
  • 7:52 - 7:55
    Dhe sikurse mund ta parashikonit,
    sa me e shendetshme te jete menyra e jeteses
  • 7:55 - 7:58
    aq me pak jane mundesite
    qe njerezit te vdesin gjate studimit.
  • 7:58 - 8:00
    Tani le te shohim cfare ndodh
  • 8:00 - 8:01
    ne njerezit e mbipeshe.
  • 8:01 - 8:04
    Ata qe nuk kishin zakone te shendetshme
  • 8:04 - 8:05
    kishin risk me te larte ndaj vdekjes.
  • 8:05 - 8:07
    Duke shtuar vetem nje zakon te shendetshem
  • 8:07 - 8:11
    i terheq njerezit e mbipeshe ne gamen normale.
  • 8:11 - 8:13
    Per njerezit obeze pa zakone te shendetshme,
  • 8:13 - 8:16
    risku eshte shume i larte, shtate here me i larte
  • 8:16 - 8:18
    se sa grupet me te shendetshme ne studim.
  • 8:18 - 8:22
    Por menyra e jeteses e shendetshme
    ndihmon edhe njerezit obeze gjithashtu.
  • 8:22 - 8:25
    Ne fakt, nese do shihni grupin
  • 8:25 - 8:27
    me te kater zakonet e shendetshme,
  • 8:27 - 8:29
    mund te shihni se pesha ben shume pak diference.
  • 8:29 - 8:32
    Ti mund ta maresh kontrollin e shendetin
  • 8:32 - 8:33
    duke marre nen kontroll menyren e jeteses,
  • 8:33 - 8:35
    edhe nese nuk mund te humbesh peshe
  • 8:35 - 8:37
    dhe ta mbash ate larg.
  • 8:37 - 8:41
    Dietat nuk kane shume siguri.
  • 8:41 - 8:43
    Pese vite pas nje diete,
  • 8:43 - 8:45
    shumica e njerezve e kane rimarre peshen.
  • 8:45 - 8:48
    Dyzet perqind e tyre kane marre edhe me shume.
  • 8:48 - 8:49
    Nese e mendon,
  • 8:49 - 8:52
    rezultati tipik i dietave
  • 8:52 - 8:53
    eshte se, ti ke me shume gjasa te maresh peshe
  • 8:53 - 8:56
    ne rrugen e gjate se sa te humbasesh.
  • 8:56 - 8:59
    Nese ju kam bindur se dietat
  • 8:59 - 9:01
    mund te jene nje problem,
  • 9:01 - 9:04
    pyetja e rradhes eshte, cfare do beni per ate?
  • 9:04 - 9:08
    Dhe pergjigja ime eshte, ne nje fjale, ndergjegjesimi.
  • 9:08 - 9:11
    Nuk po ju them se duhet te mesoni te meditoni
  • 9:11 - 9:13
    ose te beni yoga.
  • 9:13 - 9:15
    Por ju them per ngrenien e ndergjegjshme:
  • 9:15 - 9:19
    te mesosh te kuptosh sinjalet e trupit tend
  • 9:19 - 9:21
    ne menyre qe te ushqeheni kur te keni uri
  • 9:21 - 9:24
    dhe te ndaleni kur jeni plot,
  • 9:24 - 9:26
    sepse shume marje ne peshe vjen
  • 9:26 - 9:29
    nga e ngrena kur nuk keni uri.
  • 9:29 - 9:30
    Si e beni?
  • 9:30 - 9:32
    Jepini vetes leje te ushqehet
  • 9:32 - 9:34
    aq sa doni, dhe me pas te punoni per te zbuluar
  • 9:34 - 9:36
    se cfare e ben trupin tuaj te ndjehet mire.
  • 9:36 - 9:40
    Uluni ne vakte normale pa hutime.
  • 9:40 - 9:42
    Mendoni se si ndihet trupi juaj
  • 9:42 - 9:44
    kur nisni te ushqeheni dhe kur ndaloni,
  • 9:44 - 9:46
    dhe lereni urine tuaj te vendosi
  • 9:46 - 9:48
    se kur duhet te perfundoni.
  • 9:48 - 9:50
    Mua me mori rreth nje vit per ta mesuar kete,
  • 9:50 - 9:52
    por vertet ka qene i vlefshem.
  • 9:52 - 9:55
    Jam me shume e relaksuar rreth ushqimit
  • 9:55 - 9:58
    se sa kam qene ndonjehere ne jeten time.
  • 9:58 - 10:00
    Shpesh nuk e mendoj ate.
  • 10:00 - 10:03
    Harroj qe kemi cokollate ne shtepi.
  • 10:03 - 10:06
    Eshte sikur jashtetokesoret kane hyre ne trurin tim.
  • 10:06 - 10:09
    Eshte dicka totalisht ndryshe,
  • 10:09 - 10:11
    Me duhet te them se
  • 10:11 - 10:14
    ky trajtim ndaj ngrenies ndoshta
    nuk do ju bej te humbisni peshe
  • 10:14 - 10:17
    pervec se nese hani shpesh kur nuk jeni te uritur,
  • 10:17 - 10:21
    por doktoret nuk njohin ndonje trajtim
  • 10:21 - 10:25
    qe kryen humbje peshe te rendesishme
    tek shume njerez,
  • 10:25 - 10:29
    dhe kjo eshte arsyeja pse shume njerez
    tani jane te fokusuar
  • 10:29 - 10:31
    ne parandalimin e marrjes ne peshe
  • 10:31 - 10:34
    ne vend qe te promovojne humbjen e peshes.
  • 10:34 - 10:36
    Le te perballemi me te:
  • 10:36 - 10:40
    Nese dietat do funksiononin do ishim
    tashme te gjithe te dobet.
  • 10:40 - 10:42
    (Te qeshura)
  • 10:42 - 10:43
    Pse vazhdojme te bejme te njejten gje
  • 10:43 - 10:46
    dhe te presim rezultate ndryshe?
  • 10:46 - 10:48
    Dietat mund te duken te pademshme,
  • 10:48 - 10:52
    por realisht ato bejne nje dem indirekt.
  • 10:52 - 10:54
    Ne me te keqen, ato rrenojne jete:
  • 10:54 - 10:57
    Mania e peshes te drejton
    ndaj crregullimit te ngrenies,
  • 10:57 - 10:59
    vecanerisht tek te rinjte.
  • 10:59 - 11:04
    Ne Sh.B.A, kemi 80 perqind te vajzave 10-vjecare
  • 11:04 - 11:06
    qe thone se kane qene ne diet.
  • 11:06 - 11:08
    Vajzat tona kane mesuatr te masin vlerat e tyre
  • 11:08 - 11:11
    ne shkallen e gabuar.
  • 11:11 - 11:14
    Madje dhe ne me te mirat e saja,
  • 11:14 - 11:16
    dieta eshte nje humbje kohe dhe energjie.
  • 11:16 - 11:20
    Te merr vullnet te cilin mund ta perdoresh
  • 11:20 - 11:23
    per te ndihmuar femijet ne detyrat e shtepise
  • 11:23 - 11:27
    ose per te perfunduar nje projekt pune,
  • 11:27 - 11:30
    dhe duke qene se vullneti eshte i limituar,
  • 11:30 - 11:35
    cdo strategji e cila varet ne
    zbatimin e tij te qendrueshem
  • 11:35 - 11:38
    eshte pak a shume e garantuar
  • 11:38 - 11:40
    qe tju deshtoje perfundimisht
  • 11:40 - 11:44
    kur vemendja jote leviz ne dicka tjeter.
  • 11:44 - 11:47
    Me lejoni tju le me nje mendim te fundit.
  • 11:47 - 11:50
    Po sikur ti themi te gjithave ketyre vajzave ne diete
  • 11:50 - 11:53
    qe eshte ok qe ato te ushqehen kur kane uri?
  • 11:53 - 11:56
    Po sikur ti mesonim te punonin me oreksin e tyre
  • 11:56 - 11:58
    ne vend qe ta kene frike ate?
  • 11:58 - 12:01
    Mendoj se shumica e atyre do ishin
    me te lumtura dhe te shendetshme
  • 12:01 - 12:03
    dhe si te rritur,
  • 12:03 - 12:07
    shume nga ato do ishin me te dobta.
  • 12:07 - 12:09
    Do doja qe dikush te ma kish thene ate
  • 12:09 - 12:13
    kur isha 13.
  • 12:13 - 12:15
    Faleminderit.
  • 12:15 - 12:23
    (Duartrokitje)
Title:
Pse dietat zakonisht nuk funksionojne
Speaker:
Sandra Aamodt
Description:

Ne Sh.B.A, 80% e vajzave kane qene ne diete kur kane mbushur 10 vjec. Ne kete fjalim te sinqerte dhe te gjalle, neuroshkencetarja Sandra Aamodt perdor historine e saj personale per te modeluar nje mesim te rendesishem per se si truri yne drejton trupin tone, ndersa eksploron shkencen pas sepse dieta jo vetem nuk funksionon, por ka shume mundesi te beje me shume dem. Ajo sugjeron ide se si mund te jetojme nje jete intuitive e pa manine ndaj dietave.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
12:42

Albanian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.