< Return to Video

کەی خواردنەوەی ئاو سەلامەتە؟ - میا ناکامیولی

  • 0:08 - 0:11
    سەیرێکی ئاوی ناو پەرداخەکە بکە.
  • 0:11 - 0:14
    نوێکەرەوە، شێدارکەرەوە و
    بە نرخە بۆ مانەوەی خۆت.
  • 0:14 - 0:16
    پێش ئەوەی قومێکی
    لێبدەیت، ھەرچۆنێك،
  • 0:16 - 0:21
    چۆن دەزانیت ئەو ئاوەی ناوەوە بەتاڵە لەو
    زیندەوەرانەی کە دەبنە ھۆی نەخۆشیەکان
  • 0:21 - 0:23
    و پیسی؟
  • 0:23 - 0:26
    لە دە کەس یەکێك لە جیهاندا
    ناتوانێت بە ڕاستی دڵنیا بێت
  • 0:26 - 0:28
    ئاوەکەیان پاك و سەلامەتە بۆ خواردنەوە.
  • 0:28 - 0:31
    بۆچی؟
  • 0:31 - 0:33
    پاك و خاوێنی کەم،
  • 0:33 - 0:35
    پاراستنی خراپی
    سەرچاوەکانی ئاو خواردنەوە،
  • 0:35 - 0:37
    و پاك و خاوێنی نەگونجاو
  • 0:37 - 0:40
    زۆرجار دەبێتە هۆی
    پاشماوە و ئاوی پیسی.
  • 0:40 - 0:43
    ئەوە شوێنی زۆربوونی نموونەیی
    بەکتریا زیان بەخشەکانە،
  • 0:43 - 0:44
    ڤایرۆسەکان،
  • 0:44 - 0:46
    و مشەخۆرەکان.
  • 0:46 - 0:49
    و کاریگەریەکانی نەخۆشخەرەکان
    جێگەی سەرسوڕمانن.
  • 0:49 - 0:53
    نەخۆشی سکچوون لە ئاوی ناتەندروست
    یەکێکە لە هۆکارەکانی مردن
  • 0:53 - 0:56
    لە سەرتاسەری جیهاندا بۆ
    منداڵانی خوار پێنج ساڵ.
  • 0:56 - 0:59
    هەروەها بەپێی ڕاپۆرتێکی
    یو ئێن لە ساڵی ٢٠١٠ەوە،
  • 0:59 - 1:06
    نەخۆشیە ئاوییە میکرۆبییەکان لە
    ساڵێکدا زیاتر خەڵکی کوشت وەك لە شەڕ.
  • 1:06 - 1:10
    ھەرچەندە، چارەسەری گونجاو،
    دەتوانێت ئەم مەترسیانە جیابکاتەوە.
  • 1:10 - 1:12
    بە زۆری سێ بەشی ھەیە:
  • 1:12 - 1:13
    نیشاندن،
  • 1:13 - 1:14
    پاڵاوتن،
  • 1:14 - 1:15
    و پاكژكردن.
  • 1:15 - 1:18
    کاتێك ئاو کۆکرابێتەوە
    لە بنکەیەکی چارەسەریدا،
  • 1:18 - 1:20
    ئامادەیە بۆ پاککردنەوە.
  • 1:20 - 1:23
    یەکەم هەنگاو، نیشاندن،
    تەنها کاتی دەوێت.
  • 1:23 - 1:28
    ئاوەکە بە بێ دەستکاری کردن دادەنرێت، ڕێ بە
    تەنە قوڕسەکان دەدات نقوم بن بۆ خوارەوە.
  • 1:28 - 1:31
    ھەرچەندە، زۆر جار،
    تەنەکان زۆر بچووکن
  • 1:31 - 1:33
    بۆ ئەوەی بە تەنها لەلایەن
    نیشاندن لاببردرێن
  • 1:33 - 1:35
    و پێویستە بپاڵێورێن.
  • 1:35 - 1:38
    کێشکردن ئاوەکە بەرەو خوارەوە
    ڕادەکێشێت بۆ چینی لمی
  • 1:38 - 1:41
    تەنە پاشماوەکان
    ئەگرن لە کونیلەکان،
  • 1:41 - 1:44
    ئامادەکردنی ئاوەکە
    بۆ چارەسەری کۆتایی،
  • 1:44 - 1:46
    بەشێك لە پاکژکەرەوە.
  • 1:46 - 1:49
    ماددە کیمیاییەکان، بە شێوەیەکی
    سەرەکی لە کلۆر و ئۆزۆن،
  • 1:49 - 1:52
    تێکەڵ دەکرێن بۆ لەناوبردنی هەر نەخۆشییەك
  • 1:52 - 1:55
    و بۆ پاکژکردنی بۆڕیەکان
    و سیستەمەکانی کۆگا.
  • 1:55 - 1:59
    کلۆر زۆر کاریگەرە بۆ
    لەناوبردنی زیندەوەرەکانی ئاو،
  • 1:59 - 2:01
    بەڵام لە ژێر دەستی حکومەت بەڕێوە دەبرێت
  • 2:01 - 2:05
    لەبەر ئەوەی شیاوانە
    بەرھەمی لاوەکی کیمیایی ھەیە.
  • 2:05 - 2:09
    و ئەگەر ناهاوسەنگی کلۆر ڕووبدات
    لە کاتی پرۆسەی پاکژکردندا،
  • 2:09 - 2:12
    دەتوانێت کاردانەوەی کیمیایی تر دروست بکات.
  • 2:12 - 2:15
    بۆ نموونە، ئاستی
    بەرھەمە لاوەکییەکانی کلۆر،
  • 2:15 - 2:19
    وەك ترایهالۆمێتان، دەتوانێت
    ھەڵبچێت، ببێتە ھۆی داخوڕانی بۆڕی
  • 2:19 - 2:25
    و بەڕەڵاکردنی ئاسن، مس
    و قوڕقوشم بۆ ناو ئاوی خواردنەوە.
  • 2:25 - 2:28
    پیسبوونی ئاو لەمە
    و سەرچاوەکانی تر
  • 2:28 - 2:29
    بە ئاو تێزانەوە،
  • 2:29 - 2:30
    ڕژانی ماددە کیمیاییەکان،
  • 2:30 - 2:32
    و لێڕژان،
  • 2:32 - 2:34
    بەستراوە بە کاریگەریە
    تەندروستیە درێژخایەنەکان،
  • 2:34 - 2:35
    وەك شێرپەنجە،
  • 2:35 - 2:37
    نەخۆشیەکانی دڵ و دەمارەکان،
  • 2:37 - 2:39
    و لە بارچوون.
  • 2:39 - 2:42
    بەداخەوە، شیکردنەوەی
    ئەو مەترسیانە بە تەواوی
  • 2:42 - 2:45
    لە پیسبوونی کیمیایی
    ئاو قورسە.
  • 2:45 - 2:48
    بۆیە لەکاتێکدا ڕوونە پاککەرەوەکان
    ئێمە سەلامەتتر دەکەن
  • 2:48 - 2:50
    بە لابردنی نەخۆشیەکانی نەخۆشخەر،
  • 2:50 - 2:52
    پسپۆڕان دەبێت ھێشتا
    تەواوی مەوداکە دیاری بکەن
  • 2:52 - 2:55
    چۆن کۆکتێلی کیمیایی
    لە ئاوی خواردنەوەکەماندا
  • 2:55 - 2:58
    بەڕاستی کاریگەری لەسەر
    تەندروستی مرۆڤ هەیە.
  • 2:58 - 3:02
    کەواتە چۆن دەتوانیت بزانیت ئایا ئاوەکەی
    تۆ دەستگەیشتنت هەیە بۆی،
  • 3:02 - 3:04
    چی لە ئاوی بەلوعە یان بە پێچەوانەوە،
  • 3:04 - 3:05
    دەخورێتەوە؟
  • 3:05 - 3:07
    یەکەم، ڵێڵی زۆر،
  • 3:07 - 3:09
    شوێن پێکهاتە ئەندامییەکان،
  • 3:09 - 3:14
    یان کانزا خەستیە بەرزەکان وەك
    زەڕنيخ، کرۆم یان قوڕقوشم،
  • 3:14 - 3:17
    مانای ئەوەیە کە ئاوەکە
    بۆ بەکارھێنان گونجاو نییە.
  • 3:17 - 3:20
    پیسییەکی زۆر،
    وەك قوڕقوشم یان زەرنیخ،
  • 3:20 - 3:22
    بە بێ تاقیکردنەوە ئاشکرا نینە،
  • 3:22 - 3:24
    بەڵام هەندێك نیشانە، وەك ڵێڵی،
  • 3:24 - 3:26
    ڕەنگی قاوەیی یان زەرد،
  • 3:26 - 3:27
    بۆنێکی پیس،
  • 3:27 - 3:30
    یان بۆنی کلۆرێکی لەڕادەبەدەر
  • 3:30 - 3:33
    دەتوانێت ئەو پێویستییه دیاری
    بکات بۆ لێکۆڵینەوەی زیاتر.
  • 3:33 - 3:35
    ئامێرانی پشکنینی ئاو
    هەنگاوێك زیاتر دەڕۆن
  • 3:35 - 3:40
    و بوونی چەندین پیسی و
    کیمیایی جیاوازی دووپات کردەوە.
  • 3:40 - 3:42
    لەگەڵ چەندین جۆری پیسبوون،
  • 3:42 - 3:46
    ڕێگە هەیە بۆ چارەسەرکردنی ئاو لە بری
    ئەوەی لە سەرچاوەکەی نزیك بەکار هاتووە
  • 3:46 - 3:50
    ئەم جۆرە پاککەرەوە لە ڕاستیدا
    نزیکەی ھەزار ساڵە ھەبووە.
  • 3:50 - 3:56
    میسرییە کۆنەکان پیسییە زیندووەکانیان
    دەکوڵاند بە گەرمی تیشکی خۆر.
  • 3:56 - 3:59
    و لە میسری دێریندا، هيپۆكرات
    جانتایەکی دیزاین کرد
  • 3:59 - 4:02
    تڵپەی تام ناخۆشی
    لە ئاوەوە دەگرت.
  • 4:02 - 4:06
    ئەمرۆ، ئەم جۆرە پڕۆسەیە بە
    زۆری ئایۆناندن دەگرێتەوە
  • 4:06 - 4:08
    بۆ نزمکردنەوەی ناوەڕۆکی کانزاکان.
  • 4:08 - 4:10
    ئەوان ھەروەھا پاڵاوتنی ڕوومژین بەکاردێنن،
  • 4:10 - 4:13
    تیادا ماددەیەکی کونیلەدار
    پێیدەگوترێت کاربۆنی چالاککراو
  • 4:13 - 4:18
    فشار لە ئاو دەکات بە لابردنی
    پیسی و بەرھەمی لاوەکی کیمیایی.
  • 4:18 - 4:21
    لە کاتێکدا هەمیشە چارەسەرێکی
    کاریگەری درێژخایەن نییە،
  • 4:21 - 4:25
    ئەم چارەسەرە ھەڵدەگیرێت،
    ئاسانە بۆ دانان و دەگونجێندڕێت.
  • 4:25 - 4:29
    و لەو هەرێمانەی کە قەبارە گەورەن
    سیستەمەکان بەردەست نین،
  • 4:29 - 4:32
    یان ئەو شوێنەی کە ئاو
    پیس بووە لە گەشتەکەی،
  • 4:32 - 4:37
    ئەم سیستەمانە دەتوانن مانای
    جیاوازی لە نێوان ژیان و مردندا بدەن.
  • 4:37 - 4:40
    ئاوی پاك بە نرخ دەمێنێتەوە
    و زۆرجار کاڵایەکی دەگمەنە.
  • 4:40 - 4:45
    نزیکەی ٨٠٠ ملیۆن کەس لە ئێمە
    هێشتا دەستگەیشتنی ئاسایی نییە بۆی.
  • 4:45 - 4:48
    مژدەکە ئەوەیە کە بەردەوام
    پێشکەوتنەکان لە چارەسەری ئاودا،
  • 4:48 - 4:50
    هەردووکی بە پێوەری گەورە و بچووك،
  • 4:50 - 4:53
    دەتوانێت زۆر باری ناسەلامەت چارەسەر بکات.
  • 4:53 - 4:55
    جێبەجێکردنی سیستەمی
    گونجاو لە کوێ پێویستیانە
  • 4:55 - 4:58
    و گرنگی پێدانی ھۆشیارانە بۆ
    ئەوانەی پێشتر لە شوێنی خۆیانن
  • 4:58 - 5:02
    یەکێك لە سەرەکیترین پێویستییە
    مرۆییەکانمان دەھێنێتە دی.
Title:
کەی خواردنەوەی ئاو سەلامەتە؟ - میا ناکامیولی
Description:

بینینی وانەی تەواو: https://ed.ted.com/lessons/when-is-water-safe-to-drink-mia-nacamulli

ئاو نوێکەرەوەیە، شێدارکەرەوەیە و
 بە نرخ بۆ مانەوەی خۆت. بەڵام ئاوی پاك وەك کاڵایەکی بەنرخ دەمێنێتەوە و زۆر جاریش کەم دەبێتەوە – نزیکەی ٨٠٠ ملیۆن کەس هێشتا دەستیان بە ئاوی پاک ناگات. بۆچی؟ و چۆن دەتوانیت بزانیت ئایا ئەو ئاوەی کە دەستت پێی دەگات — جا چی لە ئاوی بەلوعەوە بێت یان بە پێچەوانەوە —دەخورێتەوە؟ میا ناکامیولی پشکنین بۆ پیسبوونی ئاو و چارەسەرکردن دەکات.

وانەکە لەلایەن میا ناکامیولی ، وێنەی جوڵاو لەلایەن روفتۆپ ئەنیمەیشن.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:24

Kurdish (Central) subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.