Return to Video

Dlaczego trzeba przeczytać dzieła supergwiazdy fantastyki naukowej, Octavii E. Butler? - Ayana Jamieson i Moya Bailey

  • 0:08 - 0:10
    Wojna atomowa zniszczyła świat.
  • 0:10 - 0:15
    Lilith Iyapo budzi się po 250 latach
  • 0:15 - 0:19
    wśród obcych zwanych Oankali.
  • 0:19 - 0:22
    Istoty te chcą wymienić się DNA,
  • 0:22 - 0:23
    płodząc potomstwo z ludźmi,
  • 0:23 - 0:27
    tak aby po wymianie każdy z gatunków
    zyskał więcej różnorodności i odporności.
  • 0:28 - 0:32
    Jedyną alternatywą jest
    sterylizacja całej rasy ludzkiej.
  • 0:32 - 0:35
    Czy ludzkość przystanie
    na biologiczną nieznaną,
  • 0:35 - 0:38
    czy też wyginie,
    nie porzucając swojej tożsamości?
  • 0:38 - 0:41
    Pełna takich pytań
    powieść "Dawn" Octavii Butler
  • 0:41 - 0:44
    rozpoczyna trylogię "Lilith's Brood".
  • 0:44 - 0:48
    Butler snuła wizjonerskie opowieści,
    nowatorskie w fantastyce naukowej,
  • 0:48 - 0:50
    budowała oszałamiające nowe światy
  • 0:50 - 0:53
    i przyglądała się w swoich dziełach
    spędzającym sen z powiek dylematom.
  • 0:53 - 0:55
    Urodziła się w roku 1947.
  • 0:55 - 0:57
    Była nieśmiała i introwertyczna.
  • 0:57 - 0:59
    Dorastała w Pasadenie w stanie Kalifornia.
  • 0:59 - 1:01
    Od małego wyobrażała sobie różne historie
  • 1:01 - 1:04
    i szybko zaczęła je zapisywać.
  • 1:04 - 1:07
    W wieku 12 lat ubłagała u mamy
    maszynę do pisania,
  • 1:07 - 1:12
    po obejrzeniu prymitywnego filmu
    science-fiction "Devil Girl From Mars".
  • 1:12 - 1:14
    Nie zrobił na niej dobrego wrażenia
  • 1:14 - 1:17
    i dziewczynka postanowiła
    napisać lepszą opowieść.
  • 1:17 - 1:19
    Bohaterowie fantastyki naukowej
    to często biali mężczyźni,
  • 1:19 - 1:23
    którzy rozprawiają się z kosmitami
    lub ratują nie-białych bohaterów.
  • 1:23 - 1:25
    Butler chciała pisać
    o różnorodnych postaciach,
  • 1:25 - 1:27
    dla różnorodnych czytelników.
  • 1:27 - 1:31
    Przeżyciom swoich postaci
    nadawała subtelność i głębię.
  • 1:31 - 1:36
    Wyobraźnia nie była dla niej jedynie
    narzędziem tworzenia fantastyki,
  • 1:36 - 1:41
    ale także tym, co pozwalało przeżyć
    w niesprawiedliwym świecie po swojemu.
  • 1:41 - 1:44
    Butler w swoich dziełach
    często zajmuje się trudnymi tematami,
  • 1:44 - 1:46
    takimi jak dyskryminacja
    ze względu na rasę, płeć,
  • 1:46 - 1:48
    klasę społeczną czy poziom sprawności,
  • 1:48 - 1:52
    i zaprasza czytelników, by zastanowili się
    nad nimi w nowym kontekście.
  • 1:52 - 1:55
    Przykładem tego jest jedna
    z jej najbardziej lubianych powieści,
  • 1:55 - 1:57
    "Przypowieść o siewcy".
  • 1:57 - 2:00
    Główna bohaterka, Lauren Oya Olamina,
  • 2:00 - 2:02
    wędruje w niedalekiej przyszłości
    przez Kalifornię,
  • 2:02 - 2:04
    zrujnowaną przez chciwość korporacji,
  • 2:04 - 2:07
    nierówność społeczną
    i wyniszczenie środowiska naturalnego.
  • 2:07 - 2:09
    Jej klątwą jest hiperempatia,
  • 2:09 - 2:12
    dzięki której Lauren
    czuje cierpienie innych,
  • 2:12 - 2:14
    a czasami też ich przyjemność.
  • 2:14 - 2:18
    Razem z grupą uchodźców Lauren
    szuka miejsca, gdzie żyłoby się lepiej.
  • 2:18 - 2:21
    Chcą osiedlić się i żyć zgodnie
    z zasadami Nasion Ziemi,
  • 2:21 - 2:23
    religii stworzonej przez Lauren,
  • 2:23 - 2:28
    opartej na dostosowywaniu się ludzi
    do ciągle zmieniającego się świata.
  • 2:28 - 2:31
    Wyprawę Lauren zainspirowało
    prawdziwe wydarzenie:
  • 2:31 - 2:33
    wprowadzenie w Kalifornii
    propozycji legislacyjnej 187,
  • 2:33 - 2:37
    która pozbawiłaby nielegalnych imigrantów
    podstawowych praw człowieka,
  • 2:37 - 2:39
    Odrzucono ją jako niezgodną z konstytucją.
  • 2:39 - 2:43
    Butler w swoich dziełach często
    odwoływała się do bieżących wydarzeń.
  • 2:43 - 2:45
    W "Przypowieści o talentach",
  • 2:45 - 2:48
    wydanej w 1998 roku kontynuacji
    "Przypowieści o siewcy",
  • 2:48 - 2:49
    opisała kandydata na prezydenta,
  • 2:49 - 2:54
    który kontroluje Amerykanów
    za pomocą porażających prądem obroży.
  • 2:54 - 2:56
    Jego slogan to znane
    "Uczyńmy Amerykę znów wielką".
  • 2:56 - 2:59
    Butler znana jest nie tylko
    z przewidywania przyszłości,
  • 2:59 - 3:02
    ale także z opowieści
    osadzonych w czasach historycznych.
  • 3:02 - 3:04
    Na przykład w powieści "Kindred",
  • 3:04 - 3:06
    główna bohaterka wielokrotnie
    podróżuje w przeszłość
  • 3:06 - 3:09
    do plantacji w Maryland
    i swoich przodków-niewolników.
  • 3:09 - 3:14
    Szybko odkrywa, że jej zadaniem jest
    ocalenie życia białego mężczyzny,
  • 3:14 - 3:16
    który ma zgwałcić jej prababkę.
  • 3:16 - 3:20
    Jeśli go nie uratuje,
    sama przestanie istnieć.
  • 3:20 - 3:23
    Ten ciężki dylemat pozwala Danie
    odczuć niekończącą się traumę
  • 3:23 - 3:27
    niewolnictwa i przemocy seksualnej
    wymierzonej w czarnoskóre kobiety.
  • 3:27 - 3:30
    Dzięki opowieściom o kobietach
    zakładających nowe społeczeństwa,
  • 3:30 - 3:33
    podróżniczkach w czasie
    skonfrontowanych z walką historyczną
  • 3:33 - 3:34
    i o nawiązywaniu więzi między gatunkami,
  • 3:34 - 3:39
    Butler bardzo przysłużyła się
    rosnącej popularności afrofuturyzmu,
  • 3:39 - 3:40
    czyli ruchu kulturowego
  • 3:40 - 3:42
    czarnoskórych pisarzy i artystów,
  • 3:42 - 3:45
    którzy, zainspirowani przeszłością,
    teraźniejszością i przyszłością,
  • 3:45 - 3:50
    w swoich dziełach łączą magię,
    historię, technologię i jeszcze więcej.
  • 3:50 - 3:53
    Cytując Lauren z "Przypowieści o siewcy",
  • 3:53 - 3:55
    "Wszystko dotykiem Zmieniasz.
  • 3:55 - 3:58
    Wszystko, co Zmieniasz, Zmienia ciebie.
  • 3:58 - 4:01
    Zmiana to jedyna prawda niezmienna".
Title:
Dlaczego trzeba przeczytać dzieła supergwiazdy fantastyki naukowej, Octavii E. Butler? - Ayana Jamieson i Moya Bailey
Speaker:
Ayana Jamieson i Moya Bailey
Description:

Zobacz całą lekcję: https://ed.ted.com/lessons/why-should-you-read-sci-fi-superstar-octavia-e-butler-ayana-jamieson-and-moya-bailey

Bohaterowie fantastyki naukowej to często biali mężczyźni, którzy rozprawiają się z kosmitami lub ratują nie-białych bohaterów. Octavia E. Butler wiedziała, że potrafi napisać lepszą opowieść. Budowała oszałamiające nowe światy pełne różnorodnych postaci, których przeżyciom nadawała subtelność i głębię. Ayana Jamieson i Moya Bailey opowiadają o dziełach tej wizjonerskiej, nowatorskiej pisarki.

Lekcja: Ayana Jamieson i Moya Bailey, reżyseria: Tomás Pichardo-Espaillat.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:01

Polish subtitles

Revisions