WEBVTT

00:00:07.921 --> 00:00:10.337
Wojna atomowa zniszczyła świat.

00:00:10.361 --> 00:00:14.637
Lilith Iyapo budzi się po 250 latach

00:00:14.661 --> 00:00:18.833
wśród obcych zwanych Oankali.

00:00:18.857 --> 00:00:21.713
Istoty te chcą wymienić się DNA,

00:00:21.737 --> 00:00:23.133
płodząc potomstwo z ludźmi,

00:00:23.157 --> 00:00:27.493
tak aby po wymianie każdy z gatunków
zyskał więcej różnorodności i odporności.

00:00:27.517 --> 00:00:32.232
Jedyną alternatywą jest
sterylizacja całej rasy ludzkiej.

00:00:32.256 --> 00:00:35.453
Czy ludzkość przystanie
na biologiczną nieznaną,

00:00:35.477 --> 00:00:38.303
czy też wyginie,
nie porzucając swojej tożsamości?

00:00:38.327 --> 00:00:41.293
Pełna takich pytań
powieść "Dawn" Octavii Butler

00:00:41.317 --> 00:00:44.193
rozpoczyna trylogię "Lilith's Brood".

00:00:44.217 --> 00:00:47.613
Butler snuła wizjonerskie opowieści,
nowatorskie w fantastyce naukowej,

00:00:47.637 --> 00:00:50.073
budowała oszałamiające nowe światy

00:00:50.097 --> 00:00:53.454
i przyglądała się w swoich dziełach
spędzającym sen z powiek dylematom.

00:00:53.478 --> 00:00:54.972
Urodziła się w roku 1947.

00:00:54.996 --> 00:00:56.992
Była nieśmiała i introwertyczna.

00:00:57.016 --> 00:00:59.022
Dorastała w Pasadenie w stanie Kalifornia.

00:00:59.046 --> 00:01:01.362
Od małego wyobrażała sobie różne historie

00:01:01.386 --> 00:01:04.282
i szybko zaczęła je zapisywać.

00:01:04.306 --> 00:01:07.212
W wieku 12 lat ubłagała u mamy
maszynę do pisania,

00:01:07.236 --> 00:01:12.232
po obejrzeniu prymitywnego filmu
science-fiction "Devil Girl From Mars".

00:01:12.256 --> 00:01:14.073
Nie zrobił na niej dobrego wrażenia

00:01:14.097 --> 00:01:16.683
i dziewczynka postanowiła
napisać lepszą opowieść.

00:01:16.707 --> 00:01:19.422
Bohaterowie fantastyki naukowej
to często biali mężczyźni,

00:01:19.446 --> 00:01:22.873
którzy rozprawiają się z kosmitami
lub ratują nie-białych bohaterów.

00:01:22.897 --> 00:01:25.101
Butler chciała pisać
o różnorodnych postaciach,

00:01:25.125 --> 00:01:26.583
dla różnorodnych czytelników.

00:01:26.607 --> 00:01:31.163
Przeżyciom swoich postaci
nadawała subtelność i głębię.

00:01:31.187 --> 00:01:35.900
Wyobraźnia nie była dla niej jedynie
narzędziem tworzenia fantastyki,

00:01:35.924 --> 00:01:40.770
ale także tym, co pozwalało przeżyć
w niesprawiedliwym świecie po swojemu.

00:01:40.794 --> 00:01:43.754
Butler w swoich dziełach
często zajmuje się trudnymi tematami,

00:01:43.778 --> 00:01:46.453
takimi jak dyskryminacja
ze względu na rasę, płeć,

00:01:46.478 --> 00:01:48.358
klasę społeczną czy poziom sprawności,

00:01:48.382 --> 00:01:52.101
i zaprasza czytelników, by zastanowili się
nad nimi w nowym kontekście.

00:01:52.125 --> 00:01:55.241
Przykładem tego jest jedna
z jej najbardziej lubianych powieści,

00:01:55.265 --> 00:01:56.781
"Przypowieść o siewcy".

00:01:56.805 --> 00:01:59.541
Główna bohaterka, Lauren Oya Olamina,

00:01:59.565 --> 00:02:02.392
wędruje w niedalekiej przyszłości
przez Kalifornię,

00:02:02.416 --> 00:02:04.233
zrujnowaną przez chciwość korporacji,

00:02:04.257 --> 00:02:07.041
nierówność społeczną
i wyniszczenie środowiska naturalnego.

00:02:07.065 --> 00:02:08.770
Jej klątwą jest hiperempatia,

00:02:08.794 --> 00:02:11.921
dzięki której Lauren
czuje cierpienie innych,

00:02:11.945 --> 00:02:13.831
a czasami też ich przyjemność.

00:02:13.855 --> 00:02:18.301
Razem z grupą uchodźców Lauren
szuka miejsca, gdzie żyłoby się lepiej.

00:02:18.325 --> 00:02:21.231
Chcą osiedlić się i żyć zgodnie
z zasadami Nasion Ziemi,

00:02:21.255 --> 00:02:23.226
religii stworzonej przez Lauren,

00:02:23.250 --> 00:02:28.216
opartej na dostosowywaniu się ludzi
do ciągle zmieniającego się świata.

00:02:28.240 --> 00:02:30.686
Wyprawę Lauren zainspirowało
prawdziwe wydarzenie:

00:02:30.710 --> 00:02:33.328
wprowadzenie w Kalifornii
propozycji legislacyjnej 187,

00:02:33.352 --> 00:02:36.926
która pozbawiłaby nielegalnych imigrantów
podstawowych praw człowieka,

00:02:36.950 --> 00:02:39.356
Odrzucono ją jako niezgodną z konstytucją.

00:02:39.380 --> 00:02:42.966
Butler w swoich dziełach często
odwoływała się do bieżących wydarzeń.

00:02:42.990 --> 00:02:44.864
W "Przypowieści o talentach",

00:02:44.888 --> 00:02:47.536
wydanej w 1998 roku kontynuacji
"Przypowieści o siewcy",

00:02:47.560 --> 00:02:49.443
opisała kandydata na prezydenta,

00:02:49.467 --> 00:02:53.567
który kontroluje Amerykanów
za pomocą porażających prądem obroży.

00:02:53.591 --> 00:02:56.457
Jego slogan to znane
"Uczyńmy Amerykę znów wielką".

00:02:56.481 --> 00:02:59.163
Butler znana jest nie tylko
z przewidywania przyszłości,

00:02:59.187 --> 00:03:01.938
ale także z opowieści
osadzonych w czasach historycznych.

00:03:01.962 --> 00:03:03.933
Na przykład w powieści "Kindred",

00:03:03.957 --> 00:03:06.445
główna bohaterka wielokrotnie
podróżuje w przeszłość

00:03:06.469 --> 00:03:09.217
do plantacji w Maryland
i swoich przodków-niewolników.

00:03:09.241 --> 00:03:13.747
Szybko odkrywa, że jej zadaniem jest
ocalenie życia białego mężczyzny,

00:03:13.771 --> 00:03:15.508
który ma zgwałcić jej prababkę.

00:03:15.532 --> 00:03:19.640
Jeśli go nie uratuje,
sama przestanie istnieć.

00:03:19.664 --> 00:03:23.050
Ten ciężki dylemat pozwala Danie
odczuć niekończącą się traumę

00:03:23.074 --> 00:03:26.660
niewolnictwa i przemocy seksualnej
wymierzonej w czarnoskóre kobiety.

00:03:26.684 --> 00:03:29.723
Dzięki opowieściom o kobietach
zakładających nowe społeczeństwa,

00:03:29.747 --> 00:03:32.563
podróżniczkach w czasie
skonfrontowanych z walką historyczną

00:03:32.563 --> 00:03:34.473
i o nawiązywaniu więzi między gatunkami,

00:03:34.473 --> 00:03:38.670
Butler bardzo przysłużyła się
rosnącej popularności afrofuturyzmu,

00:03:38.694 --> 00:03:39.976
czyli ruchu kulturowego

00:03:40.000 --> 00:03:41.601
czarnoskórych pisarzy i artystów,

00:03:41.625 --> 00:03:44.904
którzy, zainspirowani przeszłością,
teraźniejszością i przyszłością,

00:03:44.928 --> 00:03:50.176
w swoich dziełach łączą magię,
historię, technologię i jeszcze więcej.

00:03:50.200 --> 00:03:53.076
Cytując Lauren z "Przypowieści o siewcy",

00:03:53.100 --> 00:03:55.336
"Wszystko dotykiem Zmieniasz.

00:03:55.360 --> 00:03:57.705
Wszystko, co Zmieniasz, Zmienia ciebie.

00:03:57.729 --> 00:04:01.169
Zmiana to jedyna prawda niezmienna".