< Return to Video

Katastrofa inxhinierike e Haitit.

  • 0:01 - 0:04
    U informova mbi termetin ne Haiti ndermjet Skype.
  • 0:04 - 0:07
    Bashkeshortja ime me dergoi nje mezash,
  • 0:07 - 0:09
    "Uou, termet,"
  • 0:09 - 0:12
    dhe pastaj u zhduk per 25 minuta.
  • 0:13 - 0:16
    Ishin 25 minuta terrori
  • 0:16 - 0:20
    qe mijera njerez ne Sh.B.A ndjene.
  • 0:21 - 0:24
    Kisha frike mos ndodhte cunami;
  • 0:24 - 0:26
    ajo cka nuk mendova
  • 0:26 - 0:29
    ishte se kishte nje tjeter terror me te madh ne Haiti,
  • 0:29 - 0:32
    dhe kjo ishte shembja e ndertesave.
  • 0:32 - 0:34
    Te gjithe i kemi pare fotografite
  • 0:34 - 0:37
    te ndertesave te prishura ne Haiti.
  • 0:37 - 0:39
    Keto jane pamje qe ka fotografuar bashkeshkortja ime
  • 0:39 - 0:41
    disa dite pas termetit,
  • 0:41 - 0:44
    ndersa une isha duke vajtur ne D.R ne vend.
  • 0:45 - 0:47
    Ky eshte pallati kombetar --
  • 0:47 - 0:50
    ekuivalenti i Shtepise se Bardhe,
  • 0:50 - 0:53
    Ky eshte supermarketi me i madh ne Karaibe
  • 0:53 - 0:56
    ne kulmin e pazarit.
  • 0:58 - 1:00
    Ky eshte nje kolegj per infermieri
  • 1:00 - 1:03
    jane 300 infermiere qe studiojne.
  • 1:04 - 1:06
    Spital qendror ngjitur
  • 1:06 - 1:09
    qe shfaqet kryesisht i pademtuar.
  • 1:09 - 1:12
    Kjo eshte Ministria e Ekonomise dhe Financave.
  • 1:15 - 1:17
    Te gjithe kemi degjuar
  • 1:17 - 1:20
    mbi humbjen e madhe njerezore
  • 1:20 - 1:22
    ne termetin e Haitit,
  • 1:22 - 1:25
    por nuk kemi degjuar mjaftueshem
  • 1:25 - 1:28
    se pse humben kaq shume jete.
  • 1:28 - 1:30
    Nuk kemi degjuar
  • 1:30 - 1:33
    se pse deshtuan ndertesat.
  • 1:33 - 1:35
    Ne fund te fundit ishin ndertesat,
  • 1:35 - 1:37
    dhe jo termeti,
  • 1:37 - 1:40
    qe vrane 220.000 njerez
  • 1:40 - 1:43
    qe plagosen 330.000
  • 1:43 - 1:48
    qe zhvendosen 1.3 milion njerez,
  • 1:49 - 1:51
    qe prene ushqimin
  • 1:51 - 1:53
    ujin dhe furnizimet
  • 1:53 - 1:56
    per nje komb te tere.
  • 1:56 - 2:01
    Kjo eshte katastrofa me e madhe ne nje zone metropolitane
  • 2:01 - 2:04
    per dekada,
  • 2:04 - 2:07
    dhe nuk ishte nje katastrofe natyrale --
  • 2:07 - 2:10
    ishte nje katastrofe e inxhinierise.
  • 2:10 - 2:12
    AIDG po punon ne Haiti
  • 2:12 - 2:14
    qe prej 2007,
  • 2:14 - 2:16
    duke i siguruar mbeshtetje inxhinierike dhe biznesi
  • 2:16 - 2:18
    ne bizneset e vogla.
  • 2:18 - 2:22
    Dhe pas termetit, filluam te sjellim inxhiniera mbi termete
  • 2:22 - 2:24
    per te zbuluar se pse shembeshin ndertesat,
  • 2:24 - 2:27
    per te ekzaminuar cfare eshte e sigurte dhe cfare jo.
  • 2:27 - 2:30
    Duke punuar me MINUSTAH,
  • 2:30 - 2:32
    i cili eshte misioni i K.B ne Haiti,
  • 2:32 - 2:34
    me Ministrine e Puneve Publike,
  • 2:34 - 2:36
    me OJQ te ndryshme,
  • 2:36 - 2:39
    inspektuam perreth 1.500 ndertesa.
  • 2:40 - 2:42
    Inspektuam shkolla
  • 2:42 - 2:44
    dhe rezidenca private.
  • 2:44 - 2:46
    Inspektuam qendra mjekesore
  • 2:46 - 2:48
    si dhe magazina ushqimi.
  • 2:48 - 2:50
    Inspektuam ndertesa qeveritare.
  • 2:50 - 2:52
    Kjo eshte Ministria e Drejtesise.
  • 2:52 - 2:54
    Pas asaj dere
  • 2:54 - 2:57
    ndodhet Arkiva Gjyqesore Kombetare.
  • 2:57 - 2:59
    Personi tek dera, Andre Filitrault--
  • 2:59 - 3:01
    i cili eshte drejtori
  • 3:01 - 3:05
    i Qendres se Kerkimeve Nderdisiplinore per Inxhinierine e Termeteve
  • 3:05 - 3:08
    ne Universitetin e Bufalos --
  • 3:08 - 3:10
    po e ekzaminonte ate per te pare nese ishte e sigurte
  • 3:10 - 3:12
    per te rikuperuar arkivat.
  • 3:12 - 3:14
    Andre me tha,
  • 3:14 - 3:16
    pasi kemi pare keto ndertesa te deshtojne
  • 3:16 - 3:19
    perseri dhe perseri ne te njejten menyre,
  • 3:19 - 3:22
    se ketu nuk ka kerkime.
  • 3:22 - 3:25
    Nuk ka asgje ketu qe ne nuk e dime.
  • 3:25 - 3:28
    Pikat e deshtimit ishin te njejta:
  • 3:28 - 3:31
    muret dhe traret nuk ishin te lidhura ne menyren e duhur me kollonat--
  • 3:31 - 3:34
    ky eshte nje tra catie qe varet jashte nderteses--
  • 3:36 - 3:38
    struktura te konsole,
  • 3:38 - 3:40
    ose struktura asimetrike,
  • 3:40 - 3:42
    qe tronditeshin ashper dhe binin,
  • 3:44 - 3:46
    materiale ndertimi te varfra,
  • 3:46 - 3:48
    me beton te pamjaftueshem,
  • 3:48 - 3:51
    me pak ngjeshje neper blloqe,
  • 3:52 - 3:54
    armatura te buta,
  • 3:54 - 3:57
    armatura te cilat ishin te ekspozuara ndaj kohes dhe ishin ndryshkur.
  • 3:57 - 4:00
    Dhe ka nje zgjidhje
  • 4:00 - 4:02
    per te gjitha keto probleme.
  • 4:02 - 4:05
    Dhe ne dime si te ndertojme sic duhet.
  • 4:05 - 4:08
    Kjo u provua ne Kili,
  • 4:08 - 4:11
    pak a shume nje muaj me vone,
  • 4:11 - 4:14
    kur nje termet me magnitute 8.8
  • 4:15 - 4:17
    ndodhi ne Kili.
  • 4:17 - 4:19
    Ajo eshte 500 here me shume
  • 4:19 - 4:21
    se fuqia e 7.0
  • 4:21 - 4:24
    qe ndodhi ne Port-au-Prince--
  • 4:24 - 4:26
    500 here me fuqi me te madhe,
  • 4:26 - 4:29
    por me vetem nen nje mije viktima.
  • 4:31 - 4:33
    E pershtatur per dendesine e popullsise,
  • 4:33 - 4:35
    qe eshte me pak se nje perqind
  • 4:35 - 4:38
    te impaktit qe pati termeti i Haitit.
  • 4:39 - 4:41
    Cila ishte diferenca
  • 4:41 - 4:44
    midis Kilit dhe Haitit?
  • 4:44 - 4:46
    Standarte sizmike
  • 4:46 - 4:49
    dhe murature te izoluar,
  • 4:49 - 4:51
    ku ndertesat funksionojne si nje e tere--
  • 4:51 - 4:53
    muret dhe kolonat
  • 4:53 - 4:55
    catite dhe pllakat
  • 4:55 - 4:58
    lidhenin bashke per te suportuar njera tjetren--
  • 4:58 - 5:02
    ne vend qe te ndaheshin ne pjese dhe te rrezoheshin.
  • 5:03 - 5:06
    Nese mund te shihni kete ndertesen ne Kili,
  • 5:06 - 5:08
    eshte e ndare ne mes,
  • 5:08 - 5:11
    por nuk eshte nje grumbull rrenojash.
  • 5:12 - 5:14
    Kilianet kane ndertuar me murature te izoluar
  • 5:14 - 5:16
    per dekada.
  • 5:17 - 5:21
    Momentalisht, AIDG eshte duke punuar me Inxhinierat Konsultues te KPFF,
  • 5:21 - 5:23
    Arkitekture per Humanitetin,
  • 5:23 - 5:26
    per te nxitur trajnimin mbi muraturen e izoluar
  • 5:26 - 5:28
    ne Haiti.
  • 5:30 - 5:32
    Ky eshte Xantus Daniel;
  • 5:32 - 5:34
    ai eshte nje murator,
  • 5:34 - 5:37
    nje punetor i thjesht ndertimi, jo pergjegjes,
  • 5:37 - 5:39
    i cili ndoqi nje nga trajnimet tona.
  • 5:39 - 5:42
    Ne punen e tij te fundit ishte duke punuar me shefin e tij,
  • 5:42 - 5:45
    ku ata filluan te benin derdhjen e kollonave gabim.
  • 5:45 - 5:47
    Ai e mori shefin e tij vecmas,
  • 5:47 - 5:50
    dhe i tregoi materialet mbi muraturen e izoluar.
  • 5:50 - 5:53
    Ai i tregoi, "Nuk kemi pse e bejme kete gabim.
  • 5:53 - 5:55
    Nuk do na kushtoj me shume
  • 5:55 - 5:58
    per ta bere ne menyren e duhur."
  • 5:58 - 6:00
    Dhe ata e ribene ate ndertese.
  • 6:00 - 6:02
    E lidhen armaturen ne menyren e duhur,
  • 6:02 - 6:04
    e bene derdhjen e kollonave ne menyren e duhur,
  • 6:04 - 6:06
    dhe ajo ndertese ishte e sigurte.
  • 6:06 - 6:08
    Dhe cdo ndertese
  • 6:08 - 6:10
    qe do ndertojne ne vazhdim
  • 6:10 - 6:12
    do jete e sigurte.
  • 6:13 - 6:15
    Per tu siguruar qe keto ndertesa jane te sigurta,
  • 6:15 - 6:18
    nuk do duhet politike--
  • 6:18 - 6:20
    Do duhet te arrijme
  • 6:20 - 6:23
    te ulim muratoret ne toke
  • 6:23 - 6:26
    dhe ti ndihmojme te mesojne teknikat e duhura.
  • 6:28 - 6:30
    Ekzistojne shume grupe qe e bejne kete.
  • 6:30 - 6:32
    Dhe ky personi me jelek,
  • 6:32 - 6:34
    Craig Toten,
  • 6:34 - 6:36
    ai e ka shtyre perpara
  • 6:36 - 6:39
    per te dorezuar dokumentacionin neper grupe qe e bejne kete.
  • 6:40 - 6:42
    Permes Haitit te Instalimeve te reja elektrike
  • 6:42 - 6:45
    permes Ndryshimit te Ndertimit, Arkitektures dhe Humanitetit,
  • 6:45 - 6:47
    AIDG,
  • 6:47 - 6:49
    ekziston mundesia
  • 6:49 - 6:52
    per te arritur
  • 6:52 - 6:55
    30.000 -- 40.000 muratore
  • 6:55 - 6:57
    neper gjithe shtetin
  • 6:57 - 7:00
    dhe te krijojme nje levizje per ndertimin e duhur.
  • 7:02 - 7:04
    Nese arrini tek njerezit ne terren
  • 7:04 - 7:06
    ne kete menyre bashkepunimi
  • 7:06 - 7:09
    eshte shume e perballueshme.
  • 7:09 - 7:13
    Per miliardat qe shpenzohen ne rikonstruksion,
  • 7:13 - 7:15
    mund te trajnoni muratore
  • 7:15 - 7:17
    per disa dollare ne cdo shtepi
  • 7:17 - 7:20
    qe ata perfundojne te ndertojne gjate jetes tyre.
  • 7:22 - 7:24
    Perfundimisht, ka dy menyra
  • 7:24 - 7:26
    per te rindertuar Haitin;
  • 7:26 - 7:28
    menyra ketu siper
  • 7:28 - 7:31
    eshte menyra qe Haiti po nderton per dekada.
  • 7:31 - 7:33
    Menyra ketu siper
  • 7:33 - 7:35
    eshte nje ndertese e ndertuar dobet
  • 7:35 - 7:37
    qe do shkatarrohet.
  • 7:37 - 7:40
    Menyra ketu poshte eshte ndertimi me murature te izoluar,
  • 7:40 - 7:42
    ku muret jane te lidhura bashke,
  • 7:42 - 7:44
    ndertesa eshte simetrike,
  • 7:44 - 7:47
    dhe do t'i mbijetoje termetit,
  • 7:47 - 7:49
    Per te gjithe katastrofen,
  • 7:49 - 7:52
    ekziston nje mundesi ketu
  • 7:52 - 7:54
    per te ndertuar shtepi me te mira
  • 7:54 - 7:56
    per gjeneraten e ardhshme,
  • 7:56 - 7:59
    ne menyre qe kur termeti i rradhes te godase,
  • 7:59 - 8:01
    eshte nje katastrofe--
  • 8:01 - 8:03
    por jo tragjedi.
  • 8:04 - 8:08
    (Duartrokitje)
Title:
Katastrofa inxhinierike e Haitit.
Speaker:
Peter Haas
Description:

"Haiti nuk ishte nje katastrofe natyrale" tregon partneri i TED Peter Haas: "Ishte nje katastrofe inxhinierike." Ndersa vendi rindertohet pas termetit vdekjeprures te Janarit, mos valle praktikat e vjetra te ndertimit po krijojne nje tjeter bombe te kurdisur? Grupi i Haas, AIDG, po ndihmon ndertuesit e Haitit te mesojne praktika inxhinierike moderne mbi ndertimin, per te ndertuar nje shtet te forte tulle per tulle.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
08:09

Albanian subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.