< Return to Video

Mansa Musa, yek ji mirovê herî dewlemend di dîrokê de

  • 0:06 - 0:08
    Eger yek ji we re pirsî
  • 0:08 - 0:10
    Di dirokê de mirovê herî dewlemend
  • 0:10 - 0:11
    kî ye?
  • 0:11 - 0:14
    Belkî bîlyonerê wek Bill Gates
  • 0:14 - 0:17
    û John D.rockefeller be.
  • 0:17 - 0:21
    Lê qralê ji Afrîka King Musa Keita I?
  • 0:21 - 0:24
    Di sedsala 14'an de serokê Malî,
  • 0:24 - 0:27
    Mansa Musa,an Qiralê Qirala.
  • 0:27 - 0:29
    Bi serweta ku kom kirî
  • 0:29 - 0:33
    bû xwedîyê dewlemediyekê dîrokî.
  • 0:33 - 0:37
    Lê tenê ne dewlemend e.
  • 0:37 - 0:41
    Dema Mansa Musa 1312 de tê ser desthilatê,
  • 0:41 - 0:44
    Ewrûpa di nav şer û xelayê de bû,
  • 0:44 - 0:49
    lê Afrîka û İslam pêşketî bû.
  • 0:49 - 0:51
    Mansa Musa ev pêşketîbûn,
  • 0:51 - 0:55
    li Malî jî pêk anî.
  • 0:55 - 0:58
    Bi standina bajarê bazirganiye Timbuktu,
  • 0:58 - 1:01
    û destkeftina bajarê Gao,
  • 1:01 - 1:04
    rêyên bazirganiyê yê di navbera
  • 1:04 - 1:07
    Deryaya Spî û Afrîka de kontrol kir.
  • 1:07 - 1:12
    Bi serkeftinên wî Malî pir mezin bû.
  • 1:12 - 1:16
    Çavkaniyê siruştî wek zêr û xwê jî
  • 1:16 - 1:18
    bi dest xistin.
  • 1:18 - 1:23
    Dinya bi dewlemediya Mansa Musa
  • 1:23 - 1:26
    dema ku çû hacê pê hesiya.
    li [1324] dibe şahid.
  • 1:26 - 1:27
    Ne têne bi xerckirina zêrê xwe,
  • 1:27 - 1:31
    bi kerwanê xwe yê pir dirêj jî deng ve da.
  • 1:31 - 1:35
    Çirokê kerwana wî ya hacê bi devkî ne
  • 1:35 - 1:37
    û ji hev cuda hatine nivîsandin.
  • 1:37 - 1:40
    Lewra hûrgilîyê wê ne zelal in.
  • 1:40 - 1:45
    Lê dîrok, mezinbûna kerwana wî dibêje.
  • 1:45 - 1:49
    Dîroknas, qala bi dehhezaran leşker,
  • 1:49 - 1:50
    sivîl,
  • 1:50 - 1:51
    û kole dikin.
  • 1:51 - 1:55
    500 mirovê sandoqê zêr hildidin,
  • 1:55 - 2:00
    û gelek hespê barê wan zêr jî hene.
  • 2:00 - 2:03
    Li ser rêya Mekke li bajarê wek Qahîre,
  • 2:03 - 2:06
    Mansa Musa gelek zêr xerc kirin,
  • 2:06 - 2:08
    li xizana belav kirin, xelat kirîn,
  • 2:08 - 2:12
    û li ser rê mizgeft çêkirin.
  • 2:12 - 2:15
    Bi xerckirina wî, di aboriya hereme de,
  • 2:15 - 2:18
    enflasyon çêbûye.
  • 2:18 - 2:23
    Li seranserê Deryaya Spî,
  • 2:23 - 2:28
    çirokê dewlemendiya wî belav bûne.
  • 2:28 - 2:31
    Malî û qiralê wê bi awayekî efsûnî,
  • 2:31 - 2:36
    di nexşeya Catalan de derbas dibin.
  • 2:36 - 2:40
    Di pirtûkê Ewrûpî ye serdema navîn de,
  • 2:40 - 2:45
    di destekî de hêka zêr destê din de asaya zêr heye.
  • 2:45 - 2:50
    Mansa Musa bi xwe li ser nexşeyê ye.
  • 2:50 - 2:53
    Lê derdê wî ne têne malê dine bû.
  • 2:53 - 2:57
    Wek misilmanekî,
    bala xwe da bajarê Timbuktu.
  • 2:57 - 3:02
    Timbuktu bajarakî navenda ol û zanistê bû.
  • 3:02 - 3:04
    Piştî ji hacê vegeriya,
  • 3:04 - 3:07
    mizgefta navder a Djinguereber çêkiriye,
  • 3:07 - 3:10
    bi alîkariya avahîsazê Endulus.
  • 3:10 - 3:14
    Bi çêkirina zanîngeha pir mezin ,gelek zana û xwendekar,
  • 3:14 - 3:19
    ji dinyaya İslamê hatin bajer.
  • 3:19 - 3:22
    Di serdema wî de Malî pir bajarî bû,
  • 3:22 - 3:27
    di bajara de gelek dibistan û mizgeft çêbûn.
  • 3:27 - 3:29
    Mîrata dewlemend a Qiral bi sedsala domand,
  • 3:29 - 3:33
    îro jî muze,pirtûkxane û mizgeft
  • 3:33 - 3:38
    nîşaneyê serdema zêrîn ya Malî ne.
Title:
Mansa Musa, yek ji mirovê herî dewlemend di dîrokê de
Speaker:
Jessica Smith
Description:

hemû vîdyo: http://ed.ted.com/lessons/mansa-musa-one-of-the-wealthiest-people-who-ever-lived-jessica-smith

Mansa Musa, di sedsala 14an de Qiralê Welatê Maliyê bû. Bi dewlemendiya xwe ya dîrokî û bi çîrokên rêwîtiya xwe ya hecê pirr navdar e. Di nexşeyên Awrûpiyan de, di destekî de hêka zêr, di destê din de asaya zêr hatiye nexşandin.

Ders: Jessica Smith Anîmasyon: Sandra Katamashvilş.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
03:55

  • Mehmet Sıddık Dilek

    Mansa Musa-Mirovê herî dewlemend di dîrokê de

  • Mehmet Sıddık Dilek

    Mansa Musa,di sedsala 14'an de qralê welatê Malî bû. Bi dewlemediya xwe ya dîrokî û çirokê rêwîtiya xwe ye hacê pir navdar e.
    Di nexşeyê Ewrupî de di destekî de hêka zêr,di destê din de asaya zêr hatiya nexşandin.

    ders: Jessica Smith, anîmasyon: Sandro Katamashvill.

Kurdish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.