1
00:00:06,410 --> 00:00:07,860
Eger yek ji we re pirsî

2
00:00:07,860 --> 00:00:09,880
Di dirokê de mirovê herî dewlemend

3
00:00:09,884 --> 00:00:11,452
kî ye?

4
00:00:11,452 --> 00:00:13,828
Belkî bîlyonerê wek Bill Gates

5
00:00:13,828 --> 00:00:16,727
û John D.rockefeller be.

6
00:00:16,727 --> 00:00:20,640
Lê qralê ji Afrîka King Musa Keita I?

7
00:00:20,640 --> 00:00:24,105
Di sedsala 14'an de serokê Malî,

8
00:00:24,105 --> 00:00:26,719
Mansa Musa,an Qiralê Qirala.

9
00:00:26,719 --> 00:00:29,319
Bi serweta ku kom kirî

10
00:00:29,400 --> 00:00:33,090
bû xwedîyê dewlemediyekê dîrokî.

11
00:00:33,099 --> 00:00:37,119
Lê tenê ne dewlemend e.

12
00:00:37,180 --> 00:00:40,674
Dema Mansa Musa 1312 de tê ser desthilatê,

13
00:00:40,674 --> 00:00:44,436
Ewrûpa di nav şer û xelayê de bû,

14
00:00:44,436 --> 00:00:48,519
lê Afrîka û İslam pêşketî bû.

15
00:00:48,519 --> 00:00:51,099
Mansa Musa ev pêşketîbûn,

16
00:00:51,200 --> 00:00:54,680
li Malî jî pêk anî.

17
00:00:54,684 --> 00:00:57,541
Bi standina bajarê bazirganiye Timbuktu,

18
00:00:57,541 --> 00:01:00,815
û destkeftina bajarê Gao,

19
00:01:00,820 --> 00:01:03,545
rêyên bazirganiyê yê di navbera

20
00:01:03,545 --> 00:01:07,074
Deryaya Spî û Afrîka de kontrol kir.

21
00:01:07,074 --> 00:01:12,213
Bi serkeftinên wî Malî pir mezin bû.

22
00:01:12,213 --> 00:01:16,227
Çavkaniyê siruştî wek zêr û xwê jî

23
00:01:16,227 --> 00:01:18,356
bi dest xistin.

24
00:01:18,360 --> 00:01:22,855
Dinya bi dewlemediya Mansa Musa

25
00:01:22,855 --> 00:01:25,516
dema ku çû hacê pê hesiya.
li [1324] dibe şahid.

26
00:01:25,516 --> 00:01:27,376
Ne têne bi xerckirina zêrê xwe,

27
00:01:27,376 --> 00:01:31,170
bi kerwanê xwe yê pir dirêj jî deng ve da.

28
00:01:31,170 --> 00:01:34,700
Çirokê kerwana wî ya hacê bi devkî ne

29
00:01:34,700 --> 00:01:36,820
û ji hev cuda hatine nivîsandin.

30
00:01:36,840 --> 00:01:40,220
Lewra hûrgilîyê wê ne zelal in.

31
00:01:40,223 --> 00:01:44,750
Lê dîrok, mezinbûna kerwana wî dibêje.

32
00:01:44,750 --> 00:01:48,664
Dîroknas, qala bi dehhezaran leşker,

33
00:01:48,664 --> 00:01:49,884
sivîl,

34
00:01:49,884 --> 00:01:51,074
û kole dikin.

35
00:01:51,074 --> 00:01:55,114
500 mirovê sandoqê zêr hildidin,

36
00:01:55,114 --> 00:02:00,039
û gelek hespê barê wan zêr jî hene.

37
00:02:00,039 --> 00:02:02,519
Li ser rêya Mekke li bajarê wek Qahîre,

38
00:02:02,520 --> 00:02:05,520
Mansa Musa gelek zêr xerc kirin,

39
00:02:05,524 --> 00:02:08,187
li xizana belav kirin, xelat kirîn,

40
00:02:08,187 --> 00:02:11,627
û li ser rê mizgeft çêkirin.

41
00:02:11,680 --> 00:02:15,455
Bi xerckirina wî, di aboriya hereme de,

42
00:02:15,455 --> 00:02:18,147
enflasyon çêbûye.

43
00:02:18,147 --> 00:02:22,530
Li seranserê Deryaya Spî,

44
00:02:22,660 --> 00:02:27,584
çirokê dewlemendiya wî belav bûne.

45
00:02:27,584 --> 00:02:31,285
Malî û qiralê wê bi awayekî efsûnî,

46
00:02:31,285 --> 00:02:36,247
di nexşeya Catalan de derbas dibin.

47
00:02:36,317 --> 00:02:39,857
Di pirtûkê Ewrûpî ye serdema navîn de,

48
00:02:39,857 --> 00:02:44,977
di destekî de hêka zêr destê din de asaya zêr heye.

49
00:02:44,980 --> 00:02:49,840
Mansa Musa bi xwe li ser nexşeyê ye.

50
00:02:49,848 --> 00:02:52,963
Lê derdê wî ne têne malê dine bû.

51
00:02:52,963 --> 00:02:56,782
Wek misilmanekî, 
bala xwe da bajarê Timbuktu.

52
00:02:56,782 --> 00:03:01,861
Timbuktu bajarakî navenda ol û zanistê bû.

53
00:03:01,861 --> 00:03:03,853
Piştî ji hacê vegeriya,

54
00:03:03,853 --> 00:03:06,873
mizgefta navder a Djinguereber çêkiriye,

55
00:03:06,880 --> 00:03:09,820
bi alîkariya avahîsazê Endulus.

56
00:03:09,820 --> 00:03:14,461
Bi çêkirina zanîngeha pir mezin ,gelek zana û xwendekar,

57
00:03:14,461 --> 00:03:18,941
ji dinyaya İslamê hatin bajer.

58
00:03:18,941 --> 00:03:22,116
Di serdema wî de Malî pir bajarî bû,

59
00:03:22,116 --> 00:03:26,517
di bajara de gelek dibistan û mizgeft çêbûn.

60
00:03:26,517 --> 00:03:29,315
Mîrata dewlemend a Qiral bi sedsala domand,

61
00:03:29,315 --> 00:03:33,015
îro jî muze,pirtûkxane û mizgeft

62
00:03:33,015 --> 00:03:38,395
nîşaneyê serdema zêrîn ya Malî ne.