WEBVTT

00:00:06.410 --> 00:00:07.860
Eger yek ji we re pirsî

00:00:07.860 --> 00:00:09.880
Di dirokê de mirovê herî dewlemend

00:00:09.884 --> 00:00:11.452
kî ye?

00:00:11.452 --> 00:00:13.828
Belkî bîlyonerê wek Bill Gates

00:00:13.828 --> 00:00:16.727
û John D.rockefeller be.

00:00:16.727 --> 00:00:20.640
Lê qralê ji Afrîka King Musa Keita I?

00:00:20.640 --> 00:00:24.105
Di sedsala 14'an de serokê Malî,

00:00:24.105 --> 00:00:26.719
Mansa Musa,an Qiralê Qirala.

00:00:26.719 --> 00:00:29.319
Bi serweta ku kom kirî

00:00:29.400 --> 00:00:33.090
bû xwedîyê dewlemediyekê dîrokî.

00:00:33.099 --> 00:00:37.119
Lê tenê ne dewlemend e.

00:00:37.180 --> 00:00:40.674
Dema Mansa Musa 1312 de tê ser desthilatê,

00:00:40.674 --> 00:00:44.436
Ewrûpa di nav şer û xelayê de bû,

00:00:44.436 --> 00:00:48.519
lê Afrîka û İslam pêşketî bû.

00:00:48.519 --> 00:00:51.099
Mansa Musa ev pêşketîbûn,

00:00:51.200 --> 00:00:54.680
li Malî jî pêk anî.

00:00:54.684 --> 00:00:57.541
Bi standina bajarê bazirganiye Timbuktu,

00:00:57.541 --> 00:01:00.815
û destkeftina bajarê Gao,

00:01:00.820 --> 00:01:03.545
rêyên bazirganiyê yê di navbera

00:01:03.545 --> 00:01:07.074
Deryaya Spî û Afrîka de kontrol kir.

00:01:07.074 --> 00:01:12.213
Bi serkeftinên wî Malî pir mezin bû.

00:01:12.213 --> 00:01:16.227
Çavkaniyê siruştî wek zêr û xwê jî

00:01:16.227 --> 00:01:18.356
bi dest xistin.

00:01:18.360 --> 00:01:22.855
Dinya bi dewlemediya Mansa Musa

00:01:22.855 --> 00:01:25.516
dema ku çû hacê pê hesiya.
li [1324] dibe şahid.

00:01:25.516 --> 00:01:27.376
Ne têne bi xerckirina zêrê xwe,

00:01:27.376 --> 00:01:31.170
bi kerwanê xwe yê pir dirêj jî deng ve da.

00:01:31.170 --> 00:01:34.700
Çirokê kerwana wî ya hacê bi devkî ne

00:01:34.700 --> 00:01:36.820
û ji hev cuda hatine nivîsandin.

00:01:36.840 --> 00:01:40.220
Lewra hûrgilîyê wê ne zelal in.

00:01:40.223 --> 00:01:44.750
Lê dîrok, mezinbûna kerwana wî dibêje.

00:01:44.750 --> 00:01:48.664
Dîroknas, qala bi dehhezaran leşker,

00:01:48.664 --> 00:01:49.884
sivîl,

00:01:49.884 --> 00:01:51.074
û kole dikin.

00:01:51.074 --> 00:01:55.114
500 mirovê sandoqê zêr hildidin,

00:01:55.114 --> 00:02:00.039
û gelek hespê barê wan zêr jî hene.

00:02:00.039 --> 00:02:02.519
Li ser rêya Mekke li bajarê wek Qahîre,

00:02:02.520 --> 00:02:05.520
Mansa Musa gelek zêr xerc kirin,

00:02:05.524 --> 00:02:08.187
li xizana belav kirin, xelat kirîn,

00:02:08.187 --> 00:02:11.627
û li ser rê mizgeft çêkirin.

00:02:11.680 --> 00:02:15.455
Bi xerckirina wî, di aboriya hereme de,

00:02:15.455 --> 00:02:18.147
enflasyon çêbûye.

00:02:18.147 --> 00:02:22.530
Li seranserê Deryaya Spî,

00:02:22.660 --> 00:02:27.584
çirokê dewlemendiya wî belav bûne.

00:02:27.584 --> 00:02:31.285
Malî û qiralê wê bi awayekî efsûnî,

00:02:31.285 --> 00:02:36.247
di nexşeya Catalan de derbas dibin.

00:02:36.317 --> 00:02:39.857
Di pirtûkê Ewrûpî ye serdema navîn de,

00:02:39.857 --> 00:02:44.977
di destekî de hêka zêr destê din de asaya zêr heye.

00:02:44.980 --> 00:02:49.840
Mansa Musa bi xwe li ser nexşeyê ye.

00:02:49.848 --> 00:02:52.963
Lê derdê wî ne têne malê dine bû.

00:02:52.963 --> 00:02:56.782
Wek misilmanekî, 
bala xwe da bajarê Timbuktu.

00:02:56.782 --> 00:03:01.861
Timbuktu bajarakî navenda ol û zanistê bû.

00:03:01.861 --> 00:03:03.853
Piştî ji hacê vegeriya,

00:03:03.853 --> 00:03:06.873
mizgefta navder a Djinguereber çêkiriye,

00:03:06.880 --> 00:03:09.820
bi alîkariya avahîsazê Endulus.

00:03:09.820 --> 00:03:14.461
Bi çêkirina zanîngeha pir mezin ,gelek zana û xwendekar,

00:03:14.461 --> 00:03:18.941
ji dinyaya İslamê hatin bajer.

00:03:18.941 --> 00:03:22.116
Di serdema wî de Malî pir bajarî bû,

00:03:22.116 --> 00:03:26.517
di bajara de gelek dibistan û mizgeft çêbûn.

00:03:26.517 --> 00:03:29.315
Mîrata dewlemend a Qiral bi sedsala domand,

00:03:29.315 --> 00:03:33.015
îro jî muze,pirtûkxane û mizgeft

00:03:33.015 --> 00:03:38.395
nîşaneyê serdema zêrîn ya Malî ne.