< Return to Video

Jak Drakula został najsłynniejszym wampirem świata? - Stanley Stepanic

  • 0:06 - 0:08
    [JAK DRAKULA ZOSTAŁ
    NAJSŁYNNIEJSZYM WAMPIREM ŚWIATA?]
  • 0:08 - 0:12
    Ponad 100 lat po śmierci swojego twórcy
  • 0:12 - 0:18
    Drakula pozostaje najsłynniejszym
    wampirem w historii.
  • 0:18 - 0:22
    Ten transylwański arystokrata,
    który nie był wtedy ani pierwszym,
  • 0:22 - 0:25
    ani najbardziej znanym wampirem,
  • 0:25 - 0:30
    może popadłby w niepamięć,
    gdyby nie zrządzenie losu.
  • 0:30 - 0:34
    Drakula po raz pierwszy pojawił się
    w powieści Brama Stokera z 1897 roku
  • 0:34 - 0:36
    pod tym samym tytułem.
  • 0:36 - 0:39
    Początki mitów o wampirach
    były jednak zupełnie inne.
  • 0:39 - 0:44
    Krwiożercze potwory były znane
    w folklorze już od co najmniej 800 lat.
  • 0:44 - 0:48
    To słowiański folklor
    dał nam słowo "wampir"
  • 0:48 - 0:51
    albo "upir" w starorosyjskim.
  • 0:51 - 0:55
    Pierwszy znany zapis pochodzi z XI wieku.
  • 0:55 - 0:58
    Opowieści o wampirach znane były
    już w czasach przedchrześcijańskich
  • 0:58 - 1:03
    i przetrwały mimo prób wyeliminowania
    przez Kościół wierzeń pogańskich.
  • 1:03 - 1:08
    Historie o wampirach pochodzą
    z błędnej interpretacji chorób,
  • 1:08 - 1:09
    jak wścieklizna
  • 1:09 - 1:10
    czy pelagra,
  • 1:10 - 1:12
    oraz procesu rozkładu ciała,
  • 1:12 - 1:17
    kiedy gazy uwalniające się z ciała
    i krew wypływająca z ust
  • 1:17 - 1:22
    mogły stworzyć wrażenie,
    że ciało niedawno ożyło i piło krew.
  • 1:22 - 1:26
    Wampiry opisywano jako opuchnięte,
    z przerośniętymi zębami i paznokciami.
  • 1:26 - 1:31
    Upowszechniły się rytuały mające
    zapobiec powstaniu z martwych,
  • 1:31 - 1:34
    jak chowanie ciał z czosnkiem
    czy ziarnami maku,
  • 1:34 - 1:35
    a także przebijanie,
  • 1:35 - 1:36
    palenie
  • 1:36 - 1:38
    i okaleczanie.
  • 1:38 - 1:42
    Wampiry pozostały lokalnym
    fenomenem do XVIII wieku,
  • 1:42 - 1:46
    kiedy Serbia stała się terenem walk
    między dwoma potęgami,
  • 1:46 - 1:47
    cesarstwem Habsburgów
  • 1:47 - 1:50
    i Imperium Osmańskim.
  • 1:50 - 1:53
    Austriaccy żołnierze i urzędnicy państwowi
    zauważyli i udokumentowali
  • 1:53 - 1:56
    dziwne zwyczaje pogrzebowe.
  • 1:56 - 1:59
    Ich doniesienia stały się
    powszechnie znane.
  • 1:59 - 2:02
    Histeria wymknęła się
    spod kontroli i w 1755 roku
  • 2:02 - 2:08
    i cesarzowa Austrii była zmuszona
    wysłać na miejsce osobistego lekarza.
  • 2:08 - 2:11
    Lekarz położył kres plotkom,
  • 2:11 - 2:14
    publikując wnikliwy raport naukowy.
  • 2:14 - 2:18
    Panika osłabła, ale wyobrażenia
    o wampirach przedostały się
  • 2:18 - 2:20
    na Zachód Europy,
  • 2:20 - 2:23
    czego skutkiem był "Wampir" z 1819
  • 2:23 - 2:29
    i "Carmilla" Josepha
    Sheridana Le Fanu z 1872 roku.
  • 2:29 - 2:31
    Książka ta miała ogromny wpływ
  • 2:31 - 2:35
    na młodego irlandzkiego
    krytyka teatralnego, Brama Stokera.
  • 2:35 - 2:38
    Stoker, urodzony w Dublinie w 1847 roku,
  • 2:38 - 2:43
    do 7. roku życia był przykuty do łóżka
    przez tajemniczą chorobę.
  • 2:43 - 2:46
    Matka opowiadała mu wtedy historie ludowe
  • 2:46 - 2:48
    i prawdziwe horrory,
  • 2:48 - 2:54
    w tym własne przeżycia
    z epidemii cholery z 1832 roku.
  • 2:54 - 2:59
    Wspominała o chowanych żywcem
    w masowych grobach.
  • 2:59 - 3:04
    Stoker pisał później fantastykę,
    romanse i historie przygodowe,
  • 3:04 - 3:09
    a w 1897 roku stworzył "Drakulę".
  • 3:09 - 3:11
    Choć pierwowzorem głównego bohatera
  • 3:11 - 3:16
    miał być Wład III Drakula,
  • 3:16 - 3:17
    czyli Wład III Palownik,
  • 3:17 - 3:21
    w rzeczywistości łączy ich tylko imię.
  • 3:21 - 3:25
    Inne elementy zostały zaczerpnięte
  • 3:25 - 3:28
    z różnych książek ery wiktoriańskiej,
  • 3:28 - 3:30
    jak "Tajemniczy nieznajomy".
  • 3:30 - 3:35
    W chwili wydania powieść cieszyła się
    tylko umiarkowaną popularnością.
  • 3:35 - 3:38
    Nie była nawet najbardziej
    znanym utworem Stokera
  • 3:38 - 3:43
    i została tylko krótko wspomniana
    w jego nekrologu z 1912 roku.
  • 3:43 - 3:47
    Dopiero walka o prawa autorskie
    miała zupełnie zmienić losy Drakuli
  • 3:47 - 3:51
    i zapewnić mu literacką sławę.
  • 3:51 - 3:57
    W 1922 roku niemieckie studio
    nakręciło niemy film "Nosferatu",
  • 3:57 - 3:59
    nie płacąc tantiem.
  • 3:59 - 4:03
    Mimo zmiany imion bohaterów
    i wątków epizodycznych,
  • 4:03 - 4:08
    powiązania były oczywiste
    i pozwane studio zbankrutowało.
  • 4:08 - 4:10
    Żeby zapobiec dalszym plagiatom,
  • 4:10 - 4:13
    wdowa po Stokerze nałożyła prawa autorskie
  • 4:13 - 4:15
    na inscenizację "Drakuli",
    dając na nią licencję
  • 4:15 - 4:19
    przyjacielowi rodziny,
    Hamiltonowi Deane'owi.
  • 4:19 - 4:23
    Choć adaptacja Deane'a
    drastycznie zmieniła historię,
  • 4:23 - 4:25
    stała się klasykiem,
  • 4:25 - 4:29
    głównie dzięki występowi
    Beli Lugosi na Broadwayu.
  • 4:29 - 4:34
    Lugosi stał się gwiazdą w kinowej wersji
    wytwórni Universal z 1931 roku,
  • 4:34 - 4:38
    dając Drakuli wiele swoich
    charakterystycznych cech.
  • 4:38 - 4:42
    Od tego czasu Drakula pojawił się
    w wielu adaptacjach,
  • 4:42 - 4:47
    odnajdując życie wieczne
    daleko poza stronami książki.
Title:
Jak Drakula został najsłynniejszym wampirem świata? - Stanley Stepanic
Description:

Zobacz całą lekcję na: http://ed.ted.com/lessons/how-did-dracula-become-the-world-s-most-famous-vampire-stanley-stepanic

Ponad 100 lat po śmierci swego twórcy Drakula pozostaje najsłynniejszym wampirem w historii. Ten transylwański arystokrata, który nie był ani pierwszym, ani najpopularniejszym wampirem w tamtym czasie, popadłby
w niepamięć, gdyby nie zrządzenie losu. Stanley Stepanic wyjaśnia, jak walka
o prawa autorskie zapewniła bohaterowi powieści Brama Stokera wieczną sławę.

Lekcja: Stanley Stepanic, animacja: Phuong Mai NGUYEN.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:06

Polish subtitles

Revisions Compare revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.