0:00:05.900,0:00:08.436
[JAK DRAKULA ZOSTAŁ [br]NAJSŁYNNIEJSZYM WAMPIREM ŚWIATA?]

0:00:08.436,0:00:12.473
Ponad 100 lat po śmierci swojego twórcy

0:00:12.473,0:00:17.973
Drakula pozostaje najsłynniejszym[br]wampirem w historii.

0:00:17.973,0:00:21.964
Ten transylwański arystokrata,[br]który nie był wtedy ani pierwszym,

0:00:21.964,0:00:24.524
ani najbardziej znanym wampirem,

0:00:24.524,0:00:30.204
może popadłby w niepamięć,[br]gdyby nie zrządzenie losu.

0:00:30.204,0:00:34.384
Drakula po raz pierwszy pojawił się[br]w powieści Brama Stokera z 1897 roku

0:00:34.384,0:00:35.944
pod tym samym tytułem.

0:00:35.944,0:00:39.315
Początki mitów o wampirach[br]były jednak zupełnie inne.

0:00:39.315,0:00:44.484
Krwiożercze potwory były znane[br]w folklorze już od co najmniej 800 lat.

0:00:44.484,0:00:47.984
To słowiański folklor[br]dał nam słowo "wampir"

0:00:47.984,0:00:50.605
albo "upir" w starorosyjskim.

0:00:50.605,0:00:54.735
Pierwszy znany zapis pochodzi z XI wieku.

0:00:54.735,0:00:58.205
Opowieści o wampirach znane były[br]już w czasach przedchrześcijańskich

0:00:58.205,0:01:03.094
i przetrwały mimo prób wyeliminowania[br]przez Kościół wierzeń pogańskich.

0:01:03.094,0:01:07.755
Historie o wampirach pochodzą[br]z błędnej interpretacji chorób,

0:01:07.755,0:01:08.846
jak wścieklizna

0:01:08.846,0:01:10.106
czy pelagra,

0:01:10.106,0:01:12.045
oraz procesu rozkładu ciała,

0:01:12.045,0:01:16.865
kiedy gazy uwalniające się z ciała[br]i krew wypływająca z ust

0:01:16.865,0:01:21.557
mogły stworzyć wrażenie,[br]że ciało niedawno ożyło i piło krew.

0:01:21.557,0:01:26.136
Wampiry opisywano jako opuchnięte,[br]z przerośniętymi zębami i paznokciami.

0:01:26.136,0:01:30.557
Upowszechniły się rytuały mające[br]zapobiec powstaniu z martwych,

0:01:30.557,0:01:33.666
jak chowanie ciał z czosnkiem[br]czy ziarnami maku,

0:01:33.666,0:01:35.325
a także przebijanie,

0:01:35.325,0:01:36.227
palenie

0:01:36.227,0:01:38.056
i okaleczanie.

0:01:38.056,0:01:42.086
Wampiry pozostały lokalnym[br]fenomenem do XVIII wieku,

0:01:42.086,0:01:45.987
kiedy Serbia stała się terenem walk[br]między dwoma potęgami,

0:01:45.987,0:01:47.477
cesarstwem Habsburgów

0:01:47.477,0:01:49.777
i Imperium Osmańskim.

0:01:49.777,0:01:53.217
Austriaccy żołnierze i urzędnicy państwowi[br]zauważyli i udokumentowali

0:01:53.217,0:01:55.988
dziwne zwyczaje pogrzebowe.

0:01:55.988,0:01:58.976
Ich doniesienia stały się[br]powszechnie znane.

0:01:58.976,0:02:02.357
Histeria wymknęła się[br]spod kontroli i w 1755 roku

0:02:02.357,0:02:08.258
i cesarzowa Austrii była zmuszona[br]wysłać na miejsce osobistego lekarza.

0:02:08.258,0:02:11.038
Lekarz położył kres plotkom,

0:02:11.038,0:02:14.007
publikując wnikliwy raport naukowy.

0:02:14.007,0:02:17.549
Panika osłabła, ale wyobrażenia[br]o wampirach przedostały się

0:02:17.549,0:02:19.768
na Zachód Europy,

0:02:19.768,0:02:22.858
czego skutkiem był "Wampir" z 1819

0:02:22.858,0:02:28.728
i "Carmilla" Josepha[br]Sheridana Le Fanu z 1872 roku.

0:02:28.728,0:02:30.597
Książka ta miała ogromny wpływ

0:02:30.597,0:02:34.517
na młodego irlandzkiego[br]krytyka teatralnego, Brama Stokera.

0:02:34.517,0:02:37.976
Stoker, urodzony w Dublinie w 1847 roku,

0:02:37.976,0:02:43.439
do 7. roku życia był przykuty do łóżka[br]przez tajemniczą chorobę.

0:02:43.439,0:02:46.210
Matka opowiadała mu wtedy historie ludowe

0:02:46.210,0:02:48.208
i prawdziwe horrory,

0:02:48.208,0:02:54.263
w tym własne przeżycia[br]z epidemii cholery z 1832 roku.

0:02:54.263,0:02:59.099
Wspominała o chowanych żywcem[br]w masowych grobach.

0:02:59.099,0:03:04.179
Stoker pisał później fantastykę,[br]romanse i historie przygodowe,

0:03:04.179,0:03:08.671
a w 1897 roku stworzył "Drakulę".

0:03:08.671,0:03:10.880
Choć pierwowzorem głównego bohatera

0:03:10.880,0:03:15.520
miał być Wład III Drakula,

0:03:15.520,0:03:17.480
czyli Wład III Palownik,

0:03:17.480,0:03:21.090
w rzeczywistości łączy ich tylko imię.

0:03:21.090,0:03:24.950
Inne elementy zostały zaczerpnięte

0:03:24.950,0:03:28.100
z różnych książek ery wiktoriańskiej,

0:03:28.100,0:03:30.382
jak "Tajemniczy nieznajomy".

0:03:30.382,0:03:34.510
W chwili wydania powieść cieszyła się[br]tylko umiarkowaną popularnością.

0:03:34.510,0:03:37.842
Nie była nawet najbardziej[br]znanym utworem Stokera

0:03:37.842,0:03:42.510
i została tylko krótko wspomniana[br]w jego nekrologu z 1912 roku.

0:03:42.510,0:03:46.899
Dopiero walka o prawa autorskie[br]miała zupełnie zmienić losy Drakuli

0:03:46.899,0:03:50.571
i zapewnić mu literacką sławę.

0:03:50.571,0:03:57.491
W 1922 roku niemieckie studio[br]nakręciło niemy film "Nosferatu",

0:03:57.491,0:03:59.451
nie płacąc tantiem.

0:03:59.451,0:04:02.622
Mimo zmiany imion bohaterów[br]i wątków epizodycznych,

0:04:02.622,0:04:07.782
powiązania były oczywiste[br]i pozwane studio zbankrutowało.

0:04:07.782,0:04:09.645
Żeby zapobiec dalszym plagiatom,

0:04:09.645,0:04:12.702
wdowa po Stokerze nałożyła prawa autorskie

0:04:12.702,0:04:15.082
na inscenizację "Drakuli",[br]dając na nią licencję

0:04:15.082,0:04:19.460
przyjacielowi rodziny,[br]Hamiltonowi Deane'owi.

0:04:19.460,0:04:22.753
Choć adaptacja Deane'a[br]drastycznie zmieniła historię,

0:04:22.753,0:04:24.954
stała się klasykiem,

0:04:24.954,0:04:29.173
głównie dzięki występowi[br]Beli Lugosi na Broadwayu.

0:04:29.173,0:04:33.853
Lugosi stał się gwiazdą w kinowej wersji[br]wytwórni Universal z 1931 roku,

0:04:33.853,0:04:37.512
dając Drakuli wiele swoich[br]charakterystycznych cech.

0:04:37.512,0:04:41.933
Od tego czasu Drakula pojawił się[br]w wielu adaptacjach,

0:04:41.933,0:04:46.943
odnajdując życie wieczne[br]daleko poza stronami książki.