Cevaplarını Kimsenin Bilmediği Sorular (Tam Hâli)

Merakı harekete geçirmek için tasarlanmış yeni TED-Ed serilerinden ilkinde, TED Sorumlusu Chris Anderson cevabı yokmuş gibi görünen ilginç sorulara karşı olan çocukluk takıntısını paylaşıyor. ("Cevaplarını Kimsenin Bilmediği Sorular" serisini de tanıtıyor.)

"Cevaplarını Kimsenin Bilmediği Sorular" animasyonu Andrew Park tarafından hazırlanmıştır. (http://www.cognitivemedia.co.uk)

Okuldaki sıradan bir günde,

soruların cevaplarını
öğrenirken saatler harcanır

ama şimdi tam tersini yapacağız.

Bilinmedikleri için
cevaplarını öğrenemeyeceğiniz

sorulara odaklanacağız.

Küçük bir çocukken birçok
konuda kafa yorardım, örneğin:

Köpek olmak nasıl bir his?

Balıklar acıyı hisseder mi?

Peki ya böcekler?

Büyük Patlama sadece bir kaza mıydı?

Bir Tanrı var mı?

Varsa, onun bir kadın değil de
erkek olduğundan nasıl eminiz?

Neden birçok masum insan ve hayvan
korkunç şeyler yaşıyor?

Hayatım için gerçekten bir plan var mı?

Gelecek yazılacak mı

yoksa zaten yazılı
ve biz mi göremiyoruz?

Eğer öyleyse özgür iradem var mı?
Yani, ben kimim ki?

Sadece biyolojik bir makine mi?

O zaman neden bilinçliyim?
Bilinçlilik nedir?

Robotlar da bir gün bilinçli olacak mı?

Bir gün tüm bu soruların cevaplarını

alabileceğimi varsaymıştım.

Bilen biri olmalı, değil mi?

Peki durum ne? Kimse bilmiyor.

Bu sorular kafamı
her zamankinden çok karıştırıyor.

Yine de bunlara
dalıp gitmek heyecan verici

çünkü sizi
bilginin uç noktasına götürüyor

ve orada ne bulacağınızı
asla bilemezsiniz.

İşte dünyada cevabını kimsenin
bilmediği iki soru.

(Müzik)

[Kaç tane evren var?]

Bazen uzun süren bir uçak yolculuğundayken

dağlara ve çöllere bakıyorum

ve Dünya'nın ne kadar büyük olduğunu
kavramaya çalışıyorum.

Daha sonra içerisine bir
milyon dünyanın sığabileceği

ve her gün gördüğümüz
bir cisim olduğunu hatırlıyorum:

Güneş.

İnanılmaz büyük görünüyor.

Ama büyük resme bakarsak
sadece iğne deliği kadar,

Samanyolu galaksisindeki, berrak bir
gecede, gökyüzünü kaplayan soluk,

beyaz bir sis olarak görebileceğiniz

yaklaşık 400 milyar yıldızdan birisi.

Daha da fenası var.

Teleskoplarımızla algılanabilen
belki de 100 milyar galaksi var.

Her yıldız bir kum tanesi büyüklüğünde
olsaydı, yalnızca Samanyolu

914'e 914 santimetrelik bir kumsalı

91 santimetre derinliğinde

dolduracak kadar yıldız barındırırdı.

Ayrıca tüm Dünya'da evrendeki yıldızların

tamamını karşılayacak kadar kumsal yok.

Böyle bir sahil yüzlerce milyon kilometre
uzunluğunda olurdu.

Stephen Hawking adına!
Bu çok sayıda yıldız demek.

O ve diğer fizikçiler evrenin
akıl almaz derecede,

bundan bile daha büyük
olduğuna inanıyor.

Öncelikle, teleskoplarımızın
sınırlarındaki

100 milyar galaksi

muhtemelen bütün içindeki
çok küçük bir parça.

Uzay artan bir hızla genişliyor.

Galaksilerin büyük bir çoğunluğu

bizden o kadar hızla kopuyor ki onlardan
gelen ışık bize hiç ulaşmayabilir.

Yine de Dünya'daki
fiziksel gerçeklik bu uzak,

görünmez galaksilerle yakından bağlantılı.

Onları evrenimizin
bir parçası olarak görebiliriz.

Aynı fiziksel yasalara
uyarak ve sizle beni

oluşturan aynı türdeki atom,
elektron, proton, kuark, nötrondan

meydana gelerek tek,
devasa bir yapı oluşturuyorlar.

Yine de sicim kuramı da dahil
son kuramlar bize

yapısı farklı taneciklere dayanan,
farklı özelliklerde olan

ve farklı yasalara uyan

sayısız başka evrenin
olabileceğini söylüyor.

Çoğu evren yaşama hiç uygun olmayabilir

ve bir nanosaniye için var olup
sonra yok olmuş olabilir.

Bununla birlikte, bir araya gelerek
ilginçlikler içeren

ve hayal gücümüzün ötesinde olan,
11 boyuta kadar varan

muhtemel evrenlerin içinde olduğu
engin bir çoklu evren meydana getirirler.

Sicim kuramının ana versiyonu
10 üzeri 500 evrenden oluşan

çoklu bir evren öngörür.

Bu da, 1'in yanında
500 tane sıfır olması demek.

Bu o kadar büyük bir sayı ki

gözlemleyebildiğimiz evrendeki her atom
kendi evrenine sahip olsa

bu evrenlerdeki her atom da

kendi evrenlerine sahip olsa

ve bu işlemi iki kez daha
devam ettirseniz

hâlâ toplam kısmın
ufak bir parçası olurdunuz.

Yani, bir trilyon trilyon trilyon
trilyon trilyon trilyon trilyon

trilyon trilyon trilyon trilyon trilyon
trilyon trilyon trilyonuncu.

(Gülüşmeler)

Ama bu sayı bile
başka bir sayıya kıyasla çok küçük:

sonsuz.

Bazı fizikçiler uzay-zaman tümlüğünün
gerçek anlamda sonsuz olduğunu

ve değişken özellikleri olan
sonsuz sayıda cep evrenini

içerdiğini düşünüyor.

Beyniniz ne durumda?

Kuantum teorisi de yeni bir ipucu ekliyor.

Teori kesin olarak kanıtlandı

ama yorumlanış şekli kafa karıştırıcı

ve bazı fizikçiler yalnızca bu devasa
sayıdaki paralel evrenlerin

her an oluşmakta olduğunu
ve bu evrenlerin çoğunun

tam da içinde yaşadığımız dünya gibi olup

sizin birçok kopyanızı
barındırdığını farz ettiğimizde

açıklığa kavuşacağını düşünüyor.

Öyle bir evrende,
üstün başarıyla mezun olup

hayalinizdeki kişiyle evlenebilirsiniz,
bir diğerindeyse pek öyle olmaz.

Yine de buna saçma diyecek
bazı bilim insanları var.

Kaç evren olduğu sorusuna verilebilecek
tek anlamlı yanıt, bir.

Tek bir evren.

Birkaç düşünür ve gizemci
kendi evrenimizin bile

bir yanılsama olduğunu savunabilir.

Gördüğünüz gibi,

şu an bu konu üstünde
bir uzlaşma yok, biraz bile.

Tüm bildiğimiz yanıtın
sıfır ve sonsuz arasında bir yerde olduğu.

Sanırım bir şey daha biliyoruz.

Fizik okumak için çok iyi bir zaman.

İnsanlığın gördüğü
en büyük paradigma değişimini

yaşıyor olabiliriz.

(Müzik)

[Uzaylıların varlığı hakkında
neden kanıt göremiyoruz?]

Bu engin evrende bir yerlerde,
kesinlikle yaşamın bulunduğu

sayısız başka gezegen olmalı.

Peki neden buna bir kanıt görmüyoruz?

Enrico Fermi'nin 1950'de sorduğu
ünlü soru da bu:

Herkes nerede?

Komplo teorisyenleri
UFO'ların sürekli bizi ziyaret ettiğini

ve bu bilgilerin gizlendiğini iddia ediyor

ama açıkçası pek ikna edici değiller.

Bu da bir esrara yol açıyor.

Geçen yıl, Kepler uzay gözlemevi

yakınımızdaki yıldızların çevresinde
yüzlerce gezegen keşfetti.

Bu veriden bir sonuca giderseniz

yalnızca bizim galaksimizde
yarım trilyon gezegenin olması

mümkün gözüküyor.

Bunlardan 10.000'de birinde

herhangi bir yaşam formunu
ayakta tutan koşullar varsa,

Samanyolu'nda yaşamın olduğu 50 milyon

muhtemel gezegen var demektir.

Esrar olan şu:

Dünya'mız Büyük Patlama'dan

ancak dokuz milyar yıl sonra oluştu.

Galaksimizdeki diğer sayısız gezegen
daha önce şekillenmiş

ve serüvenine başlamak için
yaşam olanağına

Dünya'dan milyarlarca, en azından
milyonlarca yıl önce erişmiş olmalı.

Yalnızca bir kaç tanesi bile
zeki bir yaşam formu üretip

teknoloji oluşturmaya başladıysa

bu teknolojilerin gelişmişlik
ve etki bakımından ilerlemek için

önlerinde milyonlarca yılı olurdu.

Dünya'da, teknolojinin yalnızca

100 yılda ne kadar çarpıcı biçimde
hızlanabileceğine

şahit olduk.

Milyonlarca yıl içinde,
zeki bir uzaylı medeniyet de

devasa, enerji depolayabilen araçlar,

koloni kurabilen
uzay gemilerinden oluşan filolar

veya karanlık gökyüzünü
doldurabilen olağanüstü

sanat eserleriyle
galaksiye kolayca yayılabilir.

En sonunda da, bir çeşit elektromanyetik
sinyaller aracılığıyla

varlıklarını kasıtlı olarak

veya başka bir şekilde ortaya
koyduklarını düşünürdünüz.

Oysaki bunlara dair
ikna edici bir kanıt görmüyoruz.

Neden?

Çok sayıda muhtemel cevap var,
bazıları oldukça muğlak.

Belki tek bir süper zeki medeniyet

sahiden de galaksinin
denetimini ele geçirdi

ve olası rakipleri konusunda
paranoyak olduğu için

iletişim olasılığını tamamen yok etti.

Tehlikeye dönüşen her şeyi
yok etmeye hazır bir hâlde

öylece oturuyor.

Veya o kadar da zeki değillerdir

ya da çok yönlü teknoloji oluşturabilecek

düzeydeki bir zekânın evrimi

sandığımızdan çok daha nadirdir.

Sonuç olarak bu, dört milyar yıl içinde
yalnızca bir kez, Dünya'da gerçekleşti.

Belki bu bile
inanılmaz derece bir şans.

Belki de biz galaksimiz içinde
bu tarzdaki ilk medeniyetiz.

Belki medeniyet, oluşturduğu teknolojinin
denetimini sağlayamaması yüzünden

kendi yok oluşunun tohumlarını ekiyor.

Yine de daha ümit verici
olan çokça yanıt var.

İlk olarak, pek de dikkatli incelemiyoruz

ve bunun için çok az miktarda
para harcıyoruz.

İlgi çekici işaretler bulmak amacıyla
yakından bakılan bölüm

galaksimizdeki yıldızların
yalnızca küçük bir kısmı.

Belki de doğru tarafa bakmıyoruz.

Belki de medeniyetler gelişirken

elektromanyetik dalgalardan
çok daha gelişmiş

ve işe yarar olan iletişim teknolojilerini
kısa sürede keşfediyor.

Belki tüm bu olan biten evren kütlesinin
çoğunluğunu hesaplamak için

ortaya çıkan ve yakın zamanda keşfedilen

gizemli karanlık madde
veya karanlık enerji içinde gerçekleşiyor.

Belki de yanlış ölçeklere bakıyoruz.

Belki de zeki medeniyetler
yaşamın sonuç olarak, birbiriyle

hoş bir biçimde etkileşime giren
karmaşık bilgi yapıları olduğunu

ve bunun da küçük bir ölçekte

daha etkili şekilde meydana geldiğini
fark etmeye başladı.

Dünya'da kocaman müzik seti sistemlerinin

güzel, ufak iPod'lara doğru
küçülmesi gibi,

belki zeki yaşam da çevredeki
ayak izlerini azaltmak için

kendini mikroskobik hâle dönüştürdü.

Güneş Sistemi uzaylılarla dolu

ve onları fark etmiyor olabiliriz.

Belki zihnimizdeki fikirler de
uzaylı yaşamın bir formu.

Tamam, bu abartılı bir düşünceydi.

Uzaylılar söyletti bana.

Yine de fikirlerin kendine ait
bir yaşamları var gibi durması

ve yaratıcılarından uzun
yaşaması harika bir şey.

Belki biyolojik yaşam
yalnızca geçici bir evredir.

Önümüzdeki 15 yıl içinde,

bu konuda gelecek vadeden
ve yaşanabilir olduğunu

ortaya koyan yakın gezenlerden

gerçek spektroskopik bilgiyi
görmeye başlayabiliriz.

Bu arada, Dünya Dışı Zekâ Araştırması
verilerini kamuoyuyla paylaşıyor.

Böylece, belki siz dahil

milyonlarca dünyalı bilim insanı
bu kalabalığın gücünü

araştırmaya katılmak için toplayabilir.

Dünya'da, sıfırdan bir yaşam formu

yaratmayı denemek için
harika deneyler yapılıyor.

Bildiğimiz DNA formlarından çok farklı
olabilecek türden bir yaşam.

Tüm bunlar evrenin yaşamla dolu mu
yoksa yalnızca bizden mi

ibaret olduğunu anlamamıza
yardımcı olacak.

Her iki yanıt da

kendi tarzında dehşet verici

çünkü yalnızsak bile

düşündüğümüz, hayal kurduğumuz
ve bu soruları sorduğumuz gerçeğinin

evrene ilişkin en önemli

hakikatlerden biri olduğuna ulaşabiliriz.

Bir iyi haberim daha var.

Bilgi ve anlama arayışı asla körelmez.

Hiç körelmez. Tam tersi olur.

Bilginiz arttıkça
dünya daha da muhteşem görünür.

Bizi ilerleten şey de
bu çılgınca olasılıklar

ve cevaplanmamış sorular.

Dolayısıyla, meraklı olmaya devam edin.