-
Bu gün biz enantiomerləri bir-birindən
necə ayıra biləcəyimizdən
-
danışacağıq.
-
Enantiomerlər sizin sol və sağ
əlləriniz kimidir.
-
Onlar bir-birinin güzgü əksidirlər,
-
lakin demək olar ki, eyni görünürlər.
-
Xatırlayın ki, biz sağ və solu
əllərimiz üçün istifadə etdiyimiz kimi,
-
alimlər də bir xiral mərkəzə sahib olan
-
enantiomerləri təyin etmək üçün
-
S və R hərflərindən istifadə edirlər.
-
Lakin çoxsaylı xiral mərkəz olduqda,
-
enantiomerləri təyin etməyin
başqa yolları da var.
-
Lakin bu gün bunun haqqında
danışmayacağıq,
-
çünki bu daha mürəkkəbdir.
-
Burada bir neçə enantiomerimiz var.
-
Bu talidomidin S quruluşudur,
-
və sağdakı da R quruluşudur.
-
İki fərqli quruluşun olmasının
nə əhəmiyyəti var?
-
Siz fərqin xiral mərkəzində olduğunu
aydın görə bilərsiniz,
-
qruplardan biri şəkilə doğru
-
digəri isə şəkildən bizə doğru yönəlib.
-
Və quruluşdakı bu sadə
dəyişikliyə görə
-
S növü analar tərəfindən istifadə
olunduqda dəhşətli anadangəlmə qüsurlara
-
gətirib çıxarır.
-
Buna görə də dərman şirkətləri
-
dərmanlarının tərkibinin
yalnız bir xüsusi enantiomerdən
-
ibarət olduğuna əmin olmalıdırlar.
-
Bəs biz bu ikisini necə ayıra bilərik?
-
İstifadə edə biləcəyiniz metodlardan biri
xiral sütun
-
xromatoqrafiyasıdır.
-
Xiral olan stasionar fazaya
ehtiyacınız var, bu o deməkdir ki,
-
bu nəsnə arzu olunan enantiomerin
-
yalnız R və ya S quruluşuna
-
birləşə bilər.
-
Xiral stasionar faza necə olur ki,
enantiomerin
-
yalnız birinə birləşir?
-
İki enantiomeri sağ və sol əliniz kimi
təsəvvür edin.
-
Əgər sizin sağ əliniz başqa adamın
sağ əlini sıxmağa
-
çalışsa, bu normal görünür,
ikisi bir-birinə uyğun gəlir.
-
Lakin əgər sağ əliniz
sol əlinizi sıxmağa çalışsa,
-
onlar düzgün görünmürlər.
-
Bu, xiral stasionar faza və
-
səhv enantiomer ilə baş verən
hala bənzəyir.
-
Növbəti edəcəyiniz şey o
enantiomerlərin qarışığını doldurmaqdır.
-
Siz yuxarı hissədə qarışığınızdan ibarət
bir növ təbəqə
-
olduğunu görə bilərsiniz.
-
Bu rasemikdir, yəni onun
-
50/50 enantiomer qarışığı var.
-
Yəni burada sarı rəngdə
gördüyünüz odur.
-
Əgər daha yaxından baxsaq,
-
tərkibində bir az S və
bir az da R quruluşunun
-
olduğunu görərsiniz.
-
Bu, stasionar faza boyunca
hərəkət etdikcə,
-
kranı açdıqda R enantiomerin
-
stasionar fazaya
-
möhkəm birləşdiyini görəcəksiniz,
-
o, sürətlə hərəkət etməyəcək.
-
Lakin S enantiomer stasionar faza ilə
-
o qədərdə əlaqə qurmadığından,
-
irəli keçir
-
və mobil faza ilə əlaqədə olmağa
üstünlük verir.
-
Kolbada bütün S enantiomerləri
topladıqdan sonra,
-
sütunda qalanların hamısı
-
R enantiomerlər olur, o da
xiral stasionar fazaya
-
olduqca sıx bağlıdır.
-
Bu səbəbdən sütunumuza
-
çoxlu həlledici töksək,
-
R enantiomerlər də çıxar.
-
Bu, sütunu aşağı itələdikcə
-
R enantiomeri özü ilə aparacaq,
-
və R enantiomerlər kolbada yığılacaq.
-
Və budur xiralı uğurla həll etdiniz.
-
Eyni prinsip, həmçinin qaz
xromotoqrafiyasına da tətbiq oluna bilər.
-
Gəlin qaz xromotoqrafiyasının
necə işlədiyini sürətlə nəzərdən keçirək.
-
Siz nümunənizi buraya daxil edirsiniz,
qaz keçir və daha sonra
-
o, tərkibində stasionar və mobil faza
olan
-
uzun hissəyə daxil olur
-
və detektora gedir.
-
Əgər bunu böyütsək --
-
bu uzun borunu çəksək--
-
bu dəfə stasionar fazanın
-
S enantiomerə cəzb olunduğunu
görərsiniz,
-
S enantiomerin yan tərəflərə
yapışdığını görəcəksiniz,
-
yəni stasionar fazaya birləşir.
-
R enantiomer isə mobil faza boyunca
irəliləyir.
-
Əslində enantiomerləri ayırmağın
-
bir neçə yolu var,
-
lakin onlar daha mürəkkəbdir.
-
Bunlar edə biləcəyiniz
ümumi yollardan sadəcə ikisidir.
-
Bərk stasionar faza ilə sütun
xromotoqrafiyasını
-
və ya maye stasionar faza ilə
-
qaz xromotoqrafiyasını etsəniz də,
-
xatırlamalı olduğunuz vacib şey
stasionar fazanızın
-
xiral olmalı olduğu və
istədiyiniz enantiomerə birləşməyidir.
Khan Academy
