-
Het is een bekend kenmerk van de menselijke psychologie
dat mensen beïnvloed worden door de omgeving waarin ze opgroeiden,
-
maar het is een beetje zeldzamer dat iemand de hele ethos van zijn geboortestad belichaamt
-
Dus laten we onze klokken terugdraaien naar de Middeleeuwse Islamitische Gouden Eeuw
-
en inzoomen op het zuidelijke Iberische schiereiland,
-
landend in de grote stad Cordoba -
-
misschien wel een van de beste tickets om te trekken in de Historische Loterij van waar geboren te worden
-
Cordoba was het hart van een bloeiende middeleeuwse
beschaving in wat nu Spanje is,
-
maar wat toen bekend stond onder haar Arabische naam, Al-Andalus
-
Hoewel het gedurende verscheidene eeuwen door moslims werd geregeerd
-
was Al-Andalus multi-etnisch en multireligieus,
-
omdat het van oudsher het thuis was van Christenen en,
-
belangrijk voor ons verhaal vandaag, verscheidene Joodse gemeenschappen
-
En dit is waar we onze hoofdpersoon ontmoeten:
-
een Joodse geleerde uit Cordoba die de belangrijkste juridische autoriteit werd op de Hebreeuwse Bijbel,
-
een waardevolle filosoof op het gebied van de relatie tussen rede en spiritualiteit,
-
En ondertussen ook nog de lijfarts van een van de machtigste koningen in de middeleeuwse geschiedenis
-
Zijn geloofsgenoten uit de moslimwereld kenden hem als Mūsā Bin Maymūn,
-
terwijl joden hem Moshe Ben Maimon noemden, en Europese christenen de Latijnse vertaling Moses Maimonides gebruikten
-
Nu, het is van cruciaal belang dat we onze vooroordelen onthullen als we historische analyses maken,
-
dus ik moet jullie erop wijzen dat Maimonides best wel supercool was
-
Dus, om te zien hoe deze man met vele namen opgroeide
opgroeide
-
in een land van vele culturen en een man van vele talenten werd,
-
let's do some history
-
Tegen de tijd van Maimonides' geboorte in Cordoba
in 1135
-
had Al-Andalus al een hele geschiedenis achter zich
-
Het Umayyad Kalifaat veroverde Iberia voor het eerst
op de Visigoten in de jaren 710,
-
en in de decennia daarna werd het het onafhankelijke Emiraat van Cordoba (756),
-
en later het Kalifaat van Cordoba in 929
-
Op dat moment was Al-Andalus een welvarend
handelsknooppunt
-
met banden met de mediterrane moslimwereld
-
en de handelsrepublieken van Italië en zelfs de Vikingen langs de Noord-Atlantische oceaan
-
Aangezien het een gunstige zaak was om een relatief open samenleving te zijn,
-
trok Al-Andalus het talent aan van zijn niet-moslim onderdanen en van reizigers uit de hele middeleeuwse wereld,
-
en dus deed de staat er alles aan om deze mensen daadwerkelijk in de maatschappij te laten functioneren
-
Cordoba was een van de vele Moslimstaten die
wettelijke en religieuze bescherming voor niet-moslims,
-
Dhimmi genaamd, implementeerde
-
Religieuze tolerantie is natuurlijk mooi op zichzelf,
-
maar het vastleggen van deze bescherming in de wet zorgde voor een veel stabielere samenleving dan,
-
laten we zeggen, de Europese staten waar joden of moslims soms wel mogen wonen,
-
maar gemakkelijk in een opwelling eruit geschopt kunnen worden
-
Het maakt herrie en het is slecht voor de zaken
-
Hoewel Cordoba opmerkelijk was naar de maatstaven
van die tijd,
-
was het ver van een utopie, omdat het politieke gezag behoorlijk geconcentreerd was bij de Arabische heersende klasse,
-
en alle Dhimmi een speciale belasting moesten betalen
-
Dat zou nog steeds, letterlijk, een
een kleine prijs zijn om te betalen,
-
want dit mozaïek van islam, christendom en jodendom bracht een schat aan interculturele kunst
-
en, belangrijk, wetenschap, die zich uitstrekt van de klassieke periode tot de meest baanbrekende moderne geschriften
-
En dit was de intellectuele omgeving waarin Maimonides opgroeide,
-
met een van de beste middeleeuwse bibliotheken en universiteiten slechts een korte wandeling door de stad weg
-
Maar al snel zou de rest van de wereld de kans krijgen om in te halen,
-
want de prachtige multicultuur van Al-Andalus werd grondig verpletterd werd in 1148
-
Zie je, toen Maimonides 10 was viel de heersende Almoravid
dynastie uiteen in verschillende onafhankelijke staten
-
(dit is eigenlijk de tweede keer dat
gebeurde, maar oké),
-
en 3 jaar later werd Cordoba veroverd door de in Marokko gevestigde Almohad dynastie
-
Zij verschilden enigszins van hun voorgangers
-
in die zin dat zij alles haatten waar Al-Andalus voorheen voor had gestaan,
-
de Dhimmi status afschaften en dwongen niet-moslims zich te bekeren, te vertrekken, of te sterven
-
Dus de jonge Moshe Ben Maimon en zijn familie zaten
een beetje vast,
-
en ze lijken te hebben gekozen voor een publieke bekering
en het Jodendom privé te blijven bestuderen en beoefenen,
-
waar Maimonides bleef leren van zijn
zeer goed opgeleide vader
-
Hun volgende decennium doorgebracht in en rond Cordoba
was een beetje gespannen,
-
wat met de dreigende dood en de acute mogelijkheid dat hun buren hen net goed genoeg kenden om de list te doorzien,
-
dus in 1159 staken ze de Straat van Gibraltar over om zich in de Marokkaanse stad Fès te vestigen
-
Het nadeel is dat ze recht in het Almohad
maar nu waren ze anoniem,
-
dus hun vermomming van Wij-Zijn-Totaal-Bekeerd-Echt-Waar-We-Super-Beloven-Het was veel geloofwaardiger
-
Dit werkte voooooooor 6 jaar
-
In 1165 werd er ontdekt dat een rabbijn die Maimonides en zijn broer hielp onderwijzen Joods was
-
Hij weigerde zich te bekeren, dus werd hij geëxecuteerd,
en dit was het teken om in te pakken en te gaan
-
Ze reisden de volgende jaren oostwaarts door Noord-Afrika,
-
met de bedoeling zich in het Heilige Land te vestigen,
-
maar bij hun aankomst ontdekten ze dat het Christelijke Kruisvaardersrijk Jeruzalem niet erg welwillend stond tegenover Joden
-
Vermoedelijk was hun quotum van de symbolische Joodse vriend gevuld door Jezus, waardoor de rest kon ophoepelen
-
Maimonides en zijn familie keerden dus terug
naar het Egyptische Fatimidische Kalifaat,
-
dat veel van hetzelfde beleid van religieuze tolerantie had
als het goede oude Al-Andalus
-
Dit markeert de buitengewoon zeldzame gelegenheid
waarin een openlijk Joodse man genaamd Mozes een warm welkom krijgt in Egypte -
-
niet waar ik verwachtte dat het verhaal heen zou gaan!
-
Na zijn aankomst in 1168, bracht Maimonides de
de resterende 36 jaar van zijn leven door in Caïro
-
En ondanks de vele redenen waarom ik Cordoba heb opgehemeld
-
(voor handel, culturele samensmelting, religieuze tolerantie, betere architectuur, de lijst gaat verder)
-
is het middeleeuws Caïro is absoluut krankzinnig
-
Wanneer legendarische reizigers zoals Ibn Battuta
steeds weer terugkomen naar Caïro
-
en passages schrijven over hoe
het de meest majestueuze stad ter wereld is,
-
moeten we erkennen dat het een coole plek was
-
Dus, Maimonides, nu openlijk Joods levend in
op een van de mooiste locaties op aarde,
-
had toegang tot onberekenbare volumes van verzamelde
uit de oostelijke islamitische wereld,
-
die hij aan zijn reeds overvloedige kennis
-
van Joodse theologie, bijbels recht, en klassieke filosofie toevoegde
-
Echter, zijn carrière als een onafhankelijke geleerde
zou ontsporen door twee enorme schokken
-
De eerste was persoonlijk,
-
want Maimonides' broer David zeilde naar de Indische Oceaan in de hoop rijk te worden,
-
maar verdronk op zee,
verloor het hele familiefortuin in het wrak,
-
en liet Maimonides achter om te zorgen voor zijn
weduwe en dochter
-
De tragedie liet Maimonides een jaar lang bedlegerig
-
en de rest van zijn leven was hij ontroostbaar door het verlies
van zijn geliefde broer
-
Dus nu hij twee gezinnen financieel moest onderhouden
zette Maimonides zijn privé-geleerdheid opzij
-
en gebruikte zijn kennis als arts
-
De tweede grote schok was van politieke aard,
-
toen een Fatimid Vizier zichzelf uitriep tot Kalief van een nieuwe dynastie in 1174,
-
en zo werd Saladin de man die de leiding had over Egypte
-
Maimonides zou wel eens verwoed bezig kunnen zijn geweest
-
zijn jeugdherinneringen ophalen van toen de Almohaden in de stad kwamen,
-
maar in tegenstelling tot de vorige keer was Saladin er volkomen tevreden mee om alles gladjes te laten verlopen,
-
en dat betekende voortzetting van
het beleid van religieuze tolerantie, dus Maimonides zat goed
-
En in feite komen deze twee verhaallijnen samen,
-
want zijn carrière als arts maakte hem snel beroemd in Caïro
-
en dat leidde ertoe dat hij
de lijfarts van Sultan Saladin zelf werd
-
Dit is nog gekker als we bedenken dat
geneeskunde Maimonides' reservebaan was,
-
en dat hij het prestige van zijn werk aan het koninklijk hof gebruikte
-
om zijn filosofische en juridische kennis te bevorderen
-
Dus, al die biografische context brengt ons
naar het punt waar Maimonides eigenlijk over schreef
-
Omdat zijn levensverhaal van nature fascinerend is
vanwege de plaatsen waar hij leefde
-
en de grote historische gebeurtenissen die hij van dichtbij meemaakte,
-
maar zijn boeken zijn de reden dat hij, tot op de dag van vandaag,
-
zo hoog gewaardeerd wordt in de filosofie en de wet in het algemeen,
-
en het Jodendom in het bijzonder
-
In de loop van zijn leven schreef hij tientallen
boeken en verhandelingen
-
over een verscheidenheid van onderwerpen, maar drie springen eruit
-
Zijn vroegste Big Boy Smart Book was het Commentaar
op de Misjna,
-
gepubliceerd kort voor zijn aankomst in Caïro
-
Het is een uitgebreide analyse van de hele
Mondelinge Torah,
-
en terwijl wetenschappelijk commentaar op de Bijbelse wet een traditie was die millennia teruggaat,
-
had niemand dat in één keer gedaan
-
Het inleidende gedeelte van het werk bevatte ook
een aantal relevante filosofische essays
-
en een reeks van 13 principes die het Joodse
geloof vastlegden
-
Zoals alle werken van Maimonides, op één na, was het
geschreven in een hybride taal genaamd Judeo-Arabisch,
-
Arabische spraak omgezet in
het Hebreeuwse schrift
-
De enige uitzondering op die trend was zijn volgende
grote boek, De Misjne Thora,
-
dat geheel in het Hebreeuws is geschreven,
-
en terloops elk aspect en detail van de Joodse wet uitlegt
-
Alles
-
Volledig
-
Gewoon rustig...
-
Deze absolute mammoet van een taak werd volbracht
door het doorsnijden van eeuwen en eeuwen
-
aan eerdere wetenschap en het distilleren van complexe
tot eenvoudige principes
-
die elke Joodse lezer kon begrijpen,
en nu dus toegang heeft tot alles op één plaats.
-
Met de Joodse diaspora zo ver verspreid over samenlevingen
-
ontwikkelde de wetenschap van bijvoorbeeld Al-Andalus
-
zich op een andere manier dat van, laten we zeggen, Egypte
-
Dus, op veel verschillende plaatsen geweest te zijn,
-
en direct gesproken te hebben met rabbijnen van verschillende lokale gemeenschappen,
-
was Maimonides in een uitstekende positie om uiteenlopende interpretaties samen te brengen in één boek
-
Hij zei niet alleen dat "dit zijn de
regels, je moet ze volgen volgens het boek",
-
maar hij legde uit waarom de regels er zijn en wat
ze bereiken
-
Zijn grootste filosofische werk is "De gids
voor de verwarde",
-
geschreven in de stijl van een brief, een zeer lange brief,
-
van hem aan een student van hem die niet zeker weet
-
of hij religieuze studies of filosofie wil volgen
-
Het antwoord is natuurlijk "Porque no los dos?",
-
aangezien Maimonides het rationalisme van de Aristotelische filosofie harmoniseert
-
met de profetische
Openbaring die centraal staat in de Joodse theologie
-
Dus, een voorbeeld nemend van de vroegere Moslim geleerden
Al-Farabi en Ibn Sina,
-
doet Maimonides zijn eigen poging om de theologie te versterken met de rede door filosofie te gebruiken als een voertuig
-
om de grootsheid van goddelijkheid te verkennen
-
Dit vereist wel het oplossen van enkele vervelende tegenstrijdigheden,
-
omdat Genesis niet echt overeen komt met de klassieke fysica,
-
maar Maimonides stelt dat veel van
het verhaal in de Torah allegorisch is in plaats van letterlijk,
-
want hoewel de menselijke rede
krachtig is, is het beperkt,
-
en de werkelijke aard van God is veel complexer dan onze nietige menselijke geesten kunnen bevatten,
-
dus kunnen wij, hersenloze sukkels, Hem alleen allegorisch begrijpen
-
En dit ondersteunt zijn opvatting van Negatieve
Theologie:
-
We kunnen niet weten wat God is, dus we kunnen Hem alleen beschrijven door wat Hij niet is.
-
Het is een omweg, maar het werkt!
-
Dit waren natuurlijk nogal pikante standpunten
om in te nemen,
-
dus werd De Gids periodiek verboden en zelfs verbrand,
-
maar Maimonides trok zich daar niets van aan
-
Hij antwoordde dat hij liever de waarheid leert
aan één intelligente man
-
dan 10.000 dwazen te vermaken,
-
en verdomd als dat geen woorden zijn om naar te leven
-
Hij schreef misschien voor een hoofdzakelijk Joods publiek
-
maar hij maakte goed gebruik van een aantal universele waarheden
-
Maimonides blijft een monumentale figuur in de geschiedenis van het Joodse denken,
-
en zijn werk inspireerde eeuwen van latere filosofen en
Abrahamitische theologen
-
Ondertussen, heb ik het nog niet eens gehad over zijn
medische geschriften,
-
maar ze waren een cruciale stap vooruit in de middeleeuwse wetenschap
-
Ook al zijn zijn specifieke voorschriften
nu verouderd,
-
blijven zijn systematische benadering van de geneeskunde,
-
focus op het welzijn van de patiënt,
-
en aandacht voor publieke hygiëne allemaal fundamenteel voor de manier
-
waarop artsen en verpleegkundigen
hun werk doen
-
En dat vind ik wel leuk
-
Maimonides zelf is geen historicus en
hij schreef niet over de geschiedenis die hij meemaakte,
-
maar zijn leven en zijn ideeën komen direct
uit de wereld waarin hij leefde
-
Maimonides is zo fascinerend omdat zijn leven
dient als een perspectief
-
waarvan we duidelijk een enorme en kronkelige periode kunnen ervaren in de geschiedenis,
-
die gewoonlijk moeilijk vast te pinnen is
-
Hij leidt ons door de glorie en de strijd van twee torenhoge beschavingen aan weerszijden van de Middellandse Zee,
-
maar zijn ervaring als
een Joodse geleerde in het bijzonder geeft ons
-
een extra invalshoek in de Middeleeuwse islamitische multicultuur,
-
en het tastbare resultaat van dat alles zijn zijn geschriften:
-
de fakkel dragend van Moslim-denkers vóór hem
-
door het Jodendom te onderzoeken met een filosofisch perspectief
-
Voor mij belichaamt hij de geschiedenis en het karakter
van de Islamitische Gouden Eeuw
-
op een manier die weinig anderen kunnen...
-
En hij was Saladin's DOKTER!
-
GOD hij is zo cool!
-
Hartelijk bedankt voor het kijken
-
Ik heb een beetje moeten rekken om Maimonides te laten tellen als een geschiedenismaker,
-
maar aangezien ik hier de regels bepaal, ben ik overtuigd van mijn keuzes
-
Het was al veel te lang geleden dat ik voor het laatst
over Al-Andalus,
-
dus ik ben blij dat ik dat hier heb kunnen rechtzetten
-
Speciale dank aan onze gemeenschap van supporters
op Patreon,
-
als je je naam hier wilt zien staan zoals deze coole katten, ga dan naar naar Patreon.com/OSP.
