< Return to Video

Steven Levitt'in çocuk oto koltukları üzerine konuşması

  • 0:00 - 0:05
    Bir zamanlar, çocukları telef eden berbat bir hastalık varmış.
  • 0:05 - 0:09
    Hatta bu bölgede var olan diğer tüm hastalıklar arasında
  • 0:09 - 0:12
    bu, en kötüsüymüş. Birçok çocuğu öldüren bir hastalıkmış bu.
  • 0:12 - 0:15
    Bunun üzerine, bu hastalıga kısmi bir tedavi bulan
  • 0:15 - 0:18
    parlak bir mucit, bir bilim adamı cıkmış ortaya.
  • 0:18 - 0:22
    Ama bu tedavi de kesin çözüm olmamış. Hala bir sürü çocuk öluyormuş,
  • 0:22 - 0:25
    ama önceki duruma kıyasla bu tedavi kesinlikle daha iyi sayılırmış.
  • 0:25 - 0:31
    Bu tedavi hakkındaki artılardan biri de ücretsiz olmasıymış,
  • 0:31 - 0:33
    yani neredeyse ücretsiz, ve uygulanması da çok kolaymış.
  • 0:33 - 0:36
    Ancak en kötü tarafı, bu tedaviyi küçük çocuklar,
  • 0:36 - 0:40
    bebekler, ve bir yaşındakiler üzerinde uygulayamıyormuşsunuz.
  • 0:40 - 0:42
    Ve sonuç olarak, birkac yıl sonra
  • 0:42 - 0:44
    başka bir bilim adamı (belki de bu bilim adamı
  • 0:44 - 0:48
    kendisinden onceki kadar dahi değildi,
  • 0:48 - 0:50
    ama ilk bilim adamının buluşunu geliştirmişti)
  • 0:50 - 0:53
    ikinci bir tedavi yöntemi geliştirmiş.
  • 0:53 - 0:56
    Ve ikinci tedavi yönteminin güzel yanı ise,
  • 0:56 - 1:00
    bebekler ve bir yaşındakiler üzerinde uygulanabiliyor olmasıymış.
  • 1:00 - 1:05
    Bu tedavinin olumsuz yanı ise çok pahalı olmasıymış,
  • 1:05 - 1:06
    ve uygulaması da oldukça karmaşıkmış.
  • 1:06 - 1:10
    Ebeveynler tedaviyi doğru şekilde uygulayabilmek için ellerinden geleni yapsalar da,
  • 1:10 - 1:14
    sonuçta neredeyse hiçbiri uygulama konusunda başarılı olamamış.
  • 1:14 - 1:17
    Ama ne yapmışlar.. Tabii tedavi çok karışık ve pahalı olduğundan,
  • 1:17 - 1:20
    bunu yalnızca, henüz 1 yaşını doldurmamış bebekler ve 1 yaşındakiler üzerinde uygulamışlar
  • 1:20 - 1:23
    Ve hal-i hazırda, 2 ve daha büyük yaştaki çocuklara verilen ilacı
  • 1:23 - 1:24
    kullanmaya devam etmişler.
  • 1:24 - 1:26
    Ve bir süre daha bu böyle devam etmiş. İnsanlar mutluymuş.
  • 1:26 - 1:29
    İki tedaviyi de uyguluyorlarmış. Ta ki bir anne,
  • 1:29 - 1:34
    henüz 2 yaşına basmış çocuğunu bu hastalık yüzünden kaybedene dek...
  • 1:34 - 1:38
    Ve anne düşünmeye başlamış, "Çocuğum daha yeni 2 yaşına bastı,
  • 1:38 - 1:42
    ve bu yaşa gelene kadar, bu karmaşık, pahalı ilacı
  • 1:42 - 1:47
    yani bu tedaviyi hep uyguladım.
  • 1:47 - 1:48
    Sonra çocuğum 2 yaşına basınca, ben de ucuz
  • 1:48 - 1:51
    ve kolay olan tedaviyi uygulamaya başladım, ve acaba..."
  • 1:51 - 1:53
    Çocuğunu kaybeden diğer tüm ebeveynlerin de merak ettiği gibi,
  • 1:53 - 1:55
    bu anne de, "... ya o karmaşık ve pahalı tedaviyi uygulamayı sürdürmek gibi
  • 1:55 - 1:59
    yapabileceğim bir şey yoksa," diye merak etmiş.
  • 1:59 - 2:02
    Ve bunu diğer insanlarla da paylaşarak şöyle demiş;
  • 2:02 - 2:04
    "Nasıl olur da ucuz ve basit olan yöntem ile
  • 2:04 - 2:07
    karmaşık ve pahalı olan tedavi yöntemi
  • 2:07 - 2:09
    aynı etkiyi gösterebilir?"
  • 2:09 - 2:11
    Ve insanlar da düşünmüşler ve, "Aslında haklısın.
  • 2:11 - 2:13
    İlkinden sonra ucuz ve basit yönteme geçiş yapmak
  • 2:13 - 2:16
    muhtemelen hatalı," demeye başlamışlar.
  • 2:16 - 2:19
    Bu annenin hikayesini duyduktan sonra, hükümet ve diğer insanlar da,
  • 2:19 - 2:22
    "Evet, haklısın, bir yasa çıkarmak gerek.
  • 2:22 - 2:24
    Bu ucuz ve basit tedavi yöntemini yasaklamalıyız,
  • 2:24 - 2:27
    ve insanların bunu çocukları üzerinde uygulamasına engel olmalıyız," demişler.
  • 2:27 - 2:29
    Halk durumdan hoşnutmuş, tatmin olmuşlar.
  • 2:29 - 2:32
    Yıllar boyu bu böyle sürmüş, her şey yolundaymış.
  • 2:32 - 2:37
    Ama sonra bir gün, kendisi de çocuk sahibi olan bir ekonomist çıkagelmiş,
  • 2:37 - 2:44
    ve o da çocuğuna pahalı ve karmaşık olan tedaviyi uyguluyormuş.
  • 2:44 - 2:46
    Fakat ucuz ve basit olan yöntemden de haberdarmış.
  • 2:46 - 2:48
    Bunun üzerinde düşününce, pahalı olan,
  • 2:48 - 2:51
    gözüne o kadar da şahane gözükmemiş. Ve düşünmeye başlamış,
  • 2:51 - 2:54
    "Bilimden anladığım söylenemez, ama veriler hakkında bir şeyler biliyorum,
  • 2:54 - 2:56
    o zaman belki de geçmiş verileri incelemeli ve
  • 2:56 - 3:00
    bu pahalı ve karmaşık tedavinin gerçekten de
  • 3:00 - 3:03
    ucuz ve basit olandan daha etkili olup olmadığını kendi gözlerimle görmeliyim."
  • 3:03 - 3:05
    Ne çıksa beğenirsiniz! Verileri incelerken
  • 3:05 - 3:08
    pahalı ve karmaşık olanın, aslında ucuz olandan hiç de
  • 3:08 - 3:11
    farklı gözükmediğini fark etmiş.
  • 3:11 - 3:13
    (En azından 2 yaşındakiler ve daha büyük olanlar için)
  • 3:13 - 3:16
    ucuz olan hala daha küçük çocuklar üzerinde işe yaramıyormuş.
  • 3:16 - 3:20
    Bunun üzerine insanlara şöyle bir açıklama yapmış,
  • 3:20 - 3:22
    "Elde ettiğim muhteşem bulguya göre,
  • 3:22 - 3:25
    görünüşe bakılırsa yalnızca ucuz ve basit tedavi yöntemini kullanabiliriz.
  • 3:25 - 3:28
    Ve bu şekilde, yılda 300 milyon dolar da cebimizde kalır,
  • 3:28 - 3:30
    ve bu parayı da başka şekillerde çocuklarımız için harcayabiliriz."
  • 3:30 - 3:34
    Bu durum ebeveynlerin hiç hoşuna gitmemiş, ve şöyle demişler;
  • 3:34 - 3:36
    "Bu berbat bir şey, zira ucuz ve basit olan nasıl olur da
  • 3:36 - 3:40
    diğer zor olan kadar etkili olabilir?" Bu durumdan hükümet, ve bilhassa da
  • 3:40 - 3:43
    bu pahalı ilacı üreten kişiler hiç hoşnut olmamışlar
  • 3:43 - 3:45
    çünkü, "Ücretsiz bir ilaçla nasıl rekabet edebiliriz?
  • 3:45 - 3:48
    Tüm pazar payımızı kaybederiz,"
  • 3:48 - 3:50
    diye düşünmüşler.
  • 3:50 - 3:53
    Dolayısıyla insanlar bu duruma sinirlenip, ona çok kötü isimler takmışlar.
  • 3:53 - 3:56
    Bunun üzerine o da, ülkeyi birkaç günlüğüne terk edip
  • 3:56 - 4:00
    Oxford adında, daha zeki ve açık fikirli insanların bulunduğu
  • 4:00 - 4:03
    bir yere gitmenin; ve hikayesini buradaki insanlarla paylaşmanın
  • 4:03 - 4:06
    belki de daha iyi bir fikir olacağına karar vermiş.
  • 4:06 - 4:10
    Ve işte, buradayım. Bu bir peri masalı değil.
  • 4:10 - 4:12
    Bu, ABD ile ilgili, günümüze dair gerçek bir hikaye.
  • 4:12 - 4:15
    ve sözünü ettiğim hastalık da aslında
  • 4:15 - 4:18
    çocuklara ilişkin trafik kazaları.
  • 4:18 - 4:24
    Ve ücretsiz tedaviden kastım da yetişkin emniyet kemerleri, pahalı tedavi ise
  • 4:24 - 4:28
    (yani yılda 300 milyon dolara mal olan) çocuk oto koltukları.
  • 4:28 - 4:30
    Bugün sizlere, doğru olduğuna inandığım
  • 4:30 - 4:33
    bazı bulgulardan söz etmek istiyorum. Elde ettiğim bulgulara göre:
  • 4:33 - 4:35
    İlgili yasaların genişletilmesi, ve yasalarla, çocuğunuzun emniyet
  • 4:35 - 4:40
    kemeri takmasının toplumsal açıdan tasvip edilmez olarak
  • 4:40 - 4:45
    kabul ettirilmesi için inanılmaz çabalar gösterilmesine rağmen;
  • 4:45 - 4:48
    iki yaşındakiler ve daha büyük çocukların, çocuk oto koltuğu
  • 4:48 - 4:50
    kullanmasının -kanıtlanmış- bir faydası yoktur.
  • 4:50 - 4:55
    İlk olarak bundan bahsedeceğim. Ardından,
  • 4:55 - 4:56
    bunu neyin doğru kıldığından söz edeceğim.
  • 4:56 - 4:59
    Ve son olarak, biraz da, muhtemelen elimizdekilerden daha iyi olan,
  • 4:59 - 5:02
    ama insanlar mevcut çocuk oto koltuklarına bayıldıkları için
  • 5:02 - 5:05
    ilgilenmedikleri başka bir teknolojiden,
  • 5:05 - 5:07
    üçüncü bir çözümden bahsedeceğim.
  • 5:07 - 5:10
    Peki.
  • 5:10 - 5:13
    Bir veri üzerine araştırma yapmaya çalıştığınızda
  • 5:13 - 5:17
    birçok kez, karmaşık hikayelerle karşılarşırsınız. Emniyet kemerine karşı çocuk oto
  • 5:17 - 5:20
    koltuğunu araştırdığınızda veriler arasında aradığınızı bulmak hiç de kolay değil.
  • 5:20 - 5:22
    Bunun üzerine ABD, 1975'ten beri gerçekleşen her bir ölümcül
  • 5:22 - 5:25
    kazayla ilgili bir veri grubu kaydı tutuyor.
  • 5:25 - 5:28
    Yani, en az bir kişinin hayatını kaybettiği her bir araba kazası
  • 5:28 - 5:30
    ile ilgili tüm kişilerin kayıtları tutuluyor.
  • 5:30 - 5:33
    Ulusal karayolu Ulaşım Güvenliği Müdürlüğü'nün
  • 5:33 - 5:35
    internet sayfasındaki verilere bakacak olursanız,
  • 5:35 - 5:37
    Sadece ham verilere ulaşabiliyorsunuz, ve dolayısıyla
  • 5:37 - 5:41
    iki yaşındaki ve daha büyük çocukların, çocuk oto koltuğu kullanması lehine
  • 5:41 - 5:44
    sınırlı sayıda kanıt bulunduğu hissine kapılmaya başlıyorsunuz.
  • 5:44 - 5:48
    Ve işte veriler: 2 ila 6 yaş arasındakiler ve 6 yaş üstündeki çocuklar
  • 5:48 - 5:50
    için oto çocuk koltuğu kullanan kimse yok, yani
  • 5:50 - 5:56
    karşılaştırma yapamıyorsunuz. En az 1 kişinin öldüğü bir kazada serbest
  • 5:56 - 6:00
    vaziyetteki çocukların %29.3'ü hayatını kaybediyor.
  • 6:00 - 6:05
    Eğer bir çocuğu oto çocuk koltuğuna oturtturursanız, çocukların %18.2'si ölüyor.
  • 6:05 - 6:07
    Bu ham veriye göre, eğer çocuk karın-omuz emniyet kemeri takıyorsa
  • 6:07 - 6:12
    %19.4'ü ölüyor. Ve ilginç bir şekilde, sadece karın emniyet kemeri takanlarda
  • 6:12 - 6:14
    ise %16.7 oranında can kaybı oluyor. Ve aslında, teoriye göre
  • 6:14 - 6:17
    sade karın emniyet kemerinin, karın-omuz emniyet kemerine göre
  • 6:17 - 6:18
    daha kötü olması gerekiyor. Ve bu da size,
  • 6:18 - 6:20
    ham veriye baktığınızda, araya giren yüzlerce şaşırtıcı
  • 6:20 - 6:23
    değişken olduğunu hatırlatıyor.
  • 6:23 - 6:28
    İşte çalışmamız...- bu yalnızca aynı bilginin tekrarı,
  • 6:28 - 6:31
    farkı ise, daha kolay anlaşılması için verilerin rakamsallaştırılmış olması..
  • 6:31 - 6:34
    Buradaki sarı çubuk, oto koltuklarını temsil ederken
  • 6:34 - 6:38
    portakal rengi karın-omuz kemerini, ve kırmızı ise sadece karın emniyet kemerini gösteriyor.
  • 6:38 - 6:40
    Ve tüm bunlar, emniyet kemeri takılmadığı durumlarla bağıntılı.
  • 6:40 - 6:41
    Grafikteki çubuk ne kadar büyükse o kadar iyi. Tamam.
  • 6:41 - 6:43
    Bu ise, az evvel gosterdigim veri.
  • 6:43 - 6:46
    En uzun çubuk da, erişmeye ulaştığınız oran.
  • 6:46 - 6:50
    Yani temel şeyleri kontrol edebiliyorsunuz; çarpışmanın şiddeti,
  • 6:50 - 6:54
    çocuğun hangi koltukta oturduğunu, vs. Çocuğun yaşı..
  • 6:54 - 6:56
    Ve bu da ortadaki çubuk dizisi.
  • 6:56 - 6:59
    Gördüğünüz gibi sadece karın emniyet kemerlerini
  • 6:59 - 7:01
    kullanmaya başladığınızda durum kötüye gidiyor.
  • 7:01 - 7:03
    Ve son olarak da; çarpışmayla ilgili aklınıza gelebilecek
  • 7:03 - 7:06
    muhtemelen her senaryo için gerçekten kontrollü
  • 7:06 - 7:08
    olan son çubuk dizisi.
  • 7:08 - 7:11
    Sözünü ettiğim; bir çarpışmanın elli, yetmiş beş, 100 farklı özelliği vardır.
  • 7:11 - 7:14
    Oto koltukları ve karın-omuz emniyet kemerlerine baktığımızda ise,
  • 7:14 - 7:18
    söz konusu hayat kurtarmak olunca, kazalar aslında birbirlerine tıpatıp benziyor.
  • 7:18 - 7:22
    Ve standart hata kuşakları da, bu tahminlerin yanında nispeten küçük kalıyor.
  • 7:22 - 7:25
    Ve sadece kapsamlı da değil. Bakmak istediğiniz
  • 7:25 - 7:27
    ne olursa olsun, oldukça da sağlam.
  • 7:27 - 7:30
    İlginç olan şey şey ise: önden hasar görmüş kazalara baktığınızda ---
  • 7:30 - 7:33
    araba çarpıştığında, ön kısım bir şeye vurduğunda--
  • 7:33 - 7:37
    araç koltuklarının biraz daha iyi durumda olduğunu görürsünüz.
  • 7:37 - 7:39
    Bana kalırsa, bu bir tesadüf değil.
  • 7:39 - 7:40
    Araç koltuğu için onay almak için,
  • 7:40 - 7:43
    bazı federal standartlardan geçmeniz gerek.
  • 7:43 - 7:48
    Bu standartların hepsi de, arabanızın direkt önden çarpılmasını gerektiriyor.
  • 7:48 - 7:50
    Arkadan çarpma gibi diğer çarpışma türlerine baktığınızda,
  • 7:50 - 7:53
    aslında araç koltukları da iyi bir performans sergilemez.
  • 7:53 - 7:55
    Ve bence bunun sebebi de, hep insanların, arabanın ne kadar
  • 7:55 - 7:57
    etkilenmiş olacağı hakkında parlak çizgi
  • 7:57 - 7:59
    kurallarını optimize etmelerini beklemediğimiz için
  • 7:59 - 8:03
    testi geçmek üzere optimize edilmiş olmaları.
  • 8:03 - 8:04
    Belki savunacağınız bir başka düşünce de;
  • 8:04 - 8:06
    "Zaman içinde araç koltukları çok çok daha iyileşti."
  • 8:06 - 8:09
    Son zamanlardaki kazalara bakacak olursak, - verinin tamamı
  • 8:09 - 8:11
    neredeyse 30 yıllık kayıtlara dayanıyor-- bunu yeni kazalarda
  • 8:11 - 8:13
    görmeyeceksiniz. Yeni araç koltukları çok, çok daha iyi."
  • 8:13 - 8:17
    Ama aslında, bu son çarpışmalarda, karın-omuz emniyet kemerleri
  • 8:17 - 8:20
    araç koltuklarından çok daha etkili.
  • 8:20 - 8:23
    "İmkansız, bu olamaz," diyorlar.
  • 8:23 - 8:25
    Ebeveynlere soracak olursanız, onlar da şöyle diyor;
  • 8:25 - 8:28
    "Ama araba koltukları çok pahalı ve karmaşık,
  • 8:28 - 8:31
    ve bir sürü de karmaşık kilit mandal sistemi var,
  • 8:31 - 8:34
    nasıl olur da, bu kadar pahalı ve karmaşık olmalarına rağmen,
  • 8:34 - 8:36
    emniyet kemerlerinden daha iyi işlev göremez?"
  • 8:36 - 8:39
    Oldukça ilginç bir düşünce, ve bence,
  • 8:39 - 8:42
    insanlar da bu düşünceyi savunuyor. Diğer bir düşünceye göre ise,
  • 8:42 - 8:44
    "Bu çok daha iyi olmasaydı, hükümet bize bunu kullanmayı
  • 8:44 - 8:46
    tercih etmemizi söylemezdi."
  • 8:46 - 8:48
    Ama ilginç olan, hükümetin bize kullanmamızı söyledikleri
  • 8:48 - 8:50
    aslında pek bir şeye dayanmıyor.
  • 8:50 - 8:53
    Aslında bu, verilerden ziyade tüm bu yasaların geçmesine
  • 8:53 - 8:56
    yol açan, ve çocukları iki yaşını geçtikten sonra ölen
  • 8:56 - 9:00
    ebeveynlerin bazı itirazlarına dayanmaktadır.
  • 9:00 - 9:04
    Dolayısıyla, bence, ancak bu soyut istatistikleri kullanarak
  • 9:04 - 9:06
    bir ilerleme kaydedebilirsiniz.
  • 9:06 - 9:11
    Birkaç arkadaşımı akşam yemeğine çağırdım, (barbekü yapıyorduk)
  • 9:11 - 9:14
    ve arkadaşlarımdan, haklı olduğumu nasıl kanıtlayacağıma dair
  • 9:14 - 9:18
    akıl danıştım. Onlar da bana, "Neden birkaç kaza testi yapmıyorsun?" dediler.
  • 9:18 - 9:20
    Ben de, "Çok iyi fikir," dedim.
  • 9:20 - 9:22
    Ve gerçekten de birkaç kaza testi yaptırmaya çalıştık.
  • 9:22 - 9:27
    Ve ülkede bağımsız çalışan kaza-testi şirketlerini
  • 9:27 - 9:30
    aradığımızda, hiçbiri de yaptırmak istediğimiz
  • 9:30 - 9:32
    kaza testini yapmak istemediğini söyledi.
  • 9:32 - 9:36
    Gerekçeleri de; -- bazısı açık, bazısı üstü kapalı--
  • 9:36 - 9:38
    "Tüm işlerimiz, araç koltuğu üreticilerinden geliyor.
  • 9:38 - 9:42
    Araç koltuklarına bağlı emniyet kemerlerini test ederek işimizi kaybetmeyi göze alamayız."
  • 9:42 - 9:46
    Ve sonunda biri, razı oldu. İsimlerini duyurmamak şartıyla,
  • 9:46 - 9:49
    bizim için bu testi seve seve gerçekleştireceklerini belirttiler.
  • 9:49 - 9:54
    Yani ismini saklamak ve çarpılan koltuk başına 1500 dolar karşılığında.
  • 9:54 - 9:56
    Biz de Buffalo, New York'a gittik.
  • 9:56 - 9:58
    Ve burası bu işin öncülerinden.
  • 9:58 - 10:00
    Bunlar da, sahne almak için sıralarını
  • 10:00 - 10:03
    bekleyen deney mankenleri.
  • 10:03 - 10:05
    Ve çarpışma testi de şu şekilde işliyor.
  • 10:05 - 10:08
    Burada aslında tüm arabayı çarpmıyorlar, -- yani bütün
  • 10:08 - 10:11
    arabayı sırf bunun için heba etmeye değmez.
  • 10:11 - 10:12
    Sadece şu bank koltuklardan alıp,
  • 10:12 - 10:14
    araç koltuğunu ve emniyet kemerini bunun üzerine bağlıyorlar.
  • 10:14 - 10:16
    Şimdi sadece buna bakmanızı rica ediyorum.
  • 10:16 - 10:18
    Ve sanırım böylece, neden ebeveynlerin, araç koltuklarının bu
  • 10:18 - 10:20
    kadar harika olduğunu düşündüklerini anlayacaksınız. Koltuktaki çocuğa bakın.
  • 10:20 - 10:23
    Halinden memnun, ve sapasağlam kurtulacakmış
  • 10:23 - 10:25
    gibi görünmüyor mu? Şimdi de arkadaki çocuğa bakın lütfen.
  • 10:25 - 10:28
    Bu çocuk ise, daha çarpışma bile olmadan boğuluyormuş gibi görünüyor.
  • 10:28 - 10:31
    Baktığınızda, çarpışma esnasında arkadaki çocuğun
  • 10:31 - 10:33
    çok iyi bir durumda olacağına inanmak oldukça zor.
  • 10:33 - 10:35
    Şimdi bunun, saatte 30 mil hızla,
  • 10:35 - 10:38
    önden bir duvara çarptığımız bir kaza olduğunu düşünelim.
  • 10:38 - 10:41
    Ve görelim bakalım sonuç ne olacak, tamam?
  • 10:41 - 10:43
    Size hemen ne olacağını göstereyim:
  • 10:43 - 10:46
    Bu arada bunlar, 3 yaşında cansız mankenler.
  • 10:46 - 10:48
    İşte buradaki araç koltuğu. Şimdi iki şeye dikkat edin:
  • 10:48 - 10:50
    başın nasıl ön tarafa savrulup dizlere,
  • 10:50 - 10:52
    çarptığını izleyin -- ve bu araç koltuğundayken oluyor --
  • 10:52 - 10:57
    ve şimdi de araç koltuğunun havada sıçrayıp geri çarparak nasıl savrulduğuna bakın.
  • 10:57 - 10:59
    Bu araç koltuğu arabanın her tarafında hareket halinde.
  • 10:59 - 11:01
    Ve bu konuda iki hususu dikkate alın:
  • 11:01 - 11:04
    Bu araç koltuğu, daha önce 1000 araç koltuğu monte eden,
  • 11:04 - 11:07
    ve kesinlikle işinin ehli biri tarafından monte edilmiştir.
  • 11:07 - 11:08
    Ayrıca, bu bank koltukların da, araç koltuğu
  • 11:08 - 11:11
    monte etmek için en iyi yöntem olduğu netlik kazanmıştır.
  • 11:11 - 11:14
    Yassı arkalıklı olması ise, monte etmeyi çok daha kolaylaştırıyor.
  • 11:14 - 11:17
    Dolayısıyla bu, oto koltuklarının lehine allanıp pullanmış bir test.
  • 11:17 - 11:20
    Değil mi? Ve bu çocuk da çarpışmadan başarıyla kurtuldu.
  • 11:20 - 11:22
    Federal standartlara göre, bu çarpışmada
  • 11:22 - 11:24
    mühim olmayan birkaç ölçü birimiyle,
  • 11:24 - 11:26
    bu kazadaki koltuğun onayını almak için
  • 11:26 - 11:30
    1000'in altında bir skor elde etmeniz gerek.
  • 11:30 - 11:33
    Bu kazadaki skor ise 450 civarında olacaktı.
  • 11:33 - 11:35
    Yani bu oto koltuğu, Tüketici Raporlarında ortalamanın
  • 11:35 - 11:37
    üstünde oto koltuğu olarak geçiyordu, ve oldukça iyiydi.
  • 11:37 - 11:40
    Ve bir sonraki. Bu da, çocuğun emniyet kemeri taktığı
  • 11:40 - 11:45
    aynı çarpışma. Aslında diğer çocuğa kıyasla zorlukla
  • 11:45 - 11:48
    hareket edebiliyor. Komik olan ise,
  • 11:48 - 11:51
    kamera kayıt olayı da berbat, zira kamerayı sadece oto
  • 11:51 - 11:53
    koltuğunu yapacak şekilde kurmuşlar, yani çarpıp geri sıçrayan
  • 11:53 - 11:55
    çocuğu görebilecek kadar bile kamerayı hareket ettiremiyorsunuz.
  • 11:55 - 11:59
    Test sonucunda, iki çarpışmadan, 3 yaşındakinin birazcık
  • 11:59 - 12:03
    daha kötü durumda olduğu ortaya çıktı. Yani, 400 'e kıyasla
  • 12:03 - 12:07
    --skor aralığını biliyorsunuz zaten-- 500 puan almış oldu.
  • 12:07 - 12:10
    Ama yine de, eğer bu çarpışmadan çıkan veriyi alıp,
  • 12:10 - 12:13
    federal hükümete görüp, "Yeni bir oto koltuğu icat ettim. Satış için
  • 12:13 - 12:16
    size bunu kanıtlamak istiyorum," deseniz, size
  • 12:16 - 12:19
    şöyle derlerdi: "Bu muhteşem yeni bir oto koltuğu, mükemmel işliyor.
  • 12:19 - 12:21
    Sadece 500 almış, 1000'e kadar çıkabilirdi."
  • 12:21 - 12:24
    Ve bu emniyet kemeri rahatlıkla, bir araç koltuğu gibi
  • 12:24 - 12:26
    onaydan geçecekti.
  • 12:26 - 12:28
    Yani bir bakıma, aslolan insanların bu araç koltuklarını
  • 12:28 - 12:31
    yanlış monte edip çocuklarını tehlikeye atmaları değil.
  • 12:31 - 12:33
    Aslolan, bu araç koltuklarının esasen
  • 12:33 - 12:35
    pek bir işlevi olmadığıdır.
  • 12:35 - 12:37
    Ve işte çarpışma. Aynı anda olacak şekilde zamanlanmışlar.
  • 12:37 - 12:39
    Oto koltuğuyla çok daha uzun süreceğini -- sıçramalarla daha da
  • 12:39 - 12:41
    uzun sürmektedir -- göreceksiniz; fakat
  • 12:41 - 12:45
    emniyet kemeri takılan çocuklarda çok daha az hareket göreceksiniz.
  • 12:45 - 12:47
    Şimdi size, altı yaşındakilerin çarpışmalarını da göstereceğim.
  • 12:47 - 12:52
    Altı yaşındaki manken de bir oto koltuğunda, ve
  • 12:52 - 12:57
    ve berbat görünse de bu harika. 400 civarında, tamam?
  • 12:57 - 12:58
    Yani çocuk, çarpışmayı iyi şekilde atlatıyor.
  • 12:58 - 13:02
    Çocuk için sorun yaratacak hiçbir şey olmuyor.
  • 13:02 - 13:05
    Ve şimdi de altı yaşındaki mankenimiz emniyet kemerine bağlı,
  • 13:05 - 13:07
    ve aslında hepsi de aynı bir iki noktaya bağlı.
  • 13:07 - 13:11
    Yani gerçekten de, altı yaşındakiler için, oto emniyet kemerleri
  • 13:11 - 13:15
    kesinlikle hiçbir etki yaratmadı.
  • 13:15 - 13:18
    Yani bir bakıma, başka kanıtlar da var --
  • 13:18 - 13:22
    "Bu 4 ünü içinde barındıran bir çalışmayı asla yayınlayamazsın," diyen
  • 13:22 - 13:24
    asla yayınlayamazsın," diyen bir bilim adamı tarafından eleştirildim.
  • 13:24 - 13:28
    Ben de kendisine bir cevap yazdım, ve şöyle dedim: "Peki ya
  • 13:28 - 13:30
    45,004 'a ne demeli? Zira elimde ayrıca 45,000 gerçek çarpışma
  • 13:30 - 13:34
    örneği daha var. Ve bence, ekonomistlerin hak vereceği
  • 13:34 - 13:36
    bir şey olan gerçek çarpışmaları kullanma fikrinin, bilim adamları
  • 13:36 - 13:38
    tarafından genelde aynı şekilde düşünülmemesi ilginç;
  • 13:38 - 13:40
    zira, bilim adamları, çocuklar ve oto koltukları üzerine
  • 13:40 - 13:43
    30 yıllık gerçek bilgileri baz almaktansa,
  • 13:43 - 13:45
    laboratuarı, yani cansız mankenleri eksik şekilde inceleyen
  • 13:45 - 13:49
    bir bilimi, bu konuda baz almayı
  • 13:49 - 13:52
    tercih ediyorlar.
  • 13:52 - 13:56
    Ve bence, bu soruna çare ise
  • 13:56 - 13:59
    dışarıda bir yerlerde çok daha iyi bir çözüm olduğu.
  • 13:59 - 14:02
    Ve bu da aslında kimseyi heyecanlandırmıyor, çünkü
  • 14:02 - 14:06
    herkes, araç koltuklarının muhtemelen iş yarıyor olmasından çok memnun.
  • 14:06 - 14:09
    Ve tasarım açısından düşünecek olursanız,
  • 14:09 - 14:11
    ve sil baştan, "arka koltuktaki çocukları
  • 14:11 - 14:13
    korumak istiyorum o kadar," diyecek olursanız...
  • 14:13 - 14:15
    Bence bu salonda, "En iyisi, yetişkinler için harika bir
  • 14:15 - 14:16
    emniyet kemeri yapmakla başlamak olacaktır.
  • 14:16 - 14:19
    Sonra da, birbirine zincir gibi bağlamak
  • 14:19 - 14:21
    zorunda kalacağınız büyük bir tertibat hazırlarız,"
  • 14:21 - 14:24
    diyecek kimse yoktur.
  • 14:24 - 14:27
    Yani neden işe koyulmuyoruz - çocuklar dışında arka koltuğa başka kim oturuyor ki?
  • 14:27 - 14:30
    Aslında, böyle bir işe girişmenin maliyetini
  • 14:30 - 14:32
    tam olarak kestiremesem de, bunun neden normal bir oto
  • 14:32 - 14:33
    koltuğundan çok daha pahalı
  • 14:33 - 14:35
    olması gerektiği konusunda hiçbir sebep göremiyorum.
  • 14:35 - 14:39
    Gördüğünüz gibi aslında katlanabiliyor, ve koltuğun arkasında.
  • 14:39 - 14:41
    Yetişkinler için normal bir oto koltuğu, ama sonra indirince ,
  • 14:41 - 14:43
    çocuklar da üzerine oturabiliyor, entegre bir yapı.
  • 14:43 - 14:47
    Şahsen, bunun çok pahalı bir çözüm olduğunu sanmıyorum,
  • 14:47 - 14:50
    ve şu an sahip olduğumuzdan çok daha iyi iş görecektir.
  • 14:50 - 14:55
    Yani soru şu; muhtemelen birçok can kurtaracak böyle bir düzeneğin
  • 14:55 - 14:57
    kabul görmesi konusunda hiç ümit var mı?
  • 14:57 - 15:01
    Ve bence galiba sorunun cevabı da hikayenin içinde.
  • 15:01 - 15:05
    Neden bir oto koltuğunun bu kadar başarılı olduğu; ve neden bunun
  • 15:05 - 15:08
    bir gün kabul görüp görmeyeceği sorularının cevapları
  • 15:08 - 15:12
    babamın bana anlattığı, kendisi İngiltere'deki ABD Hava Kuv. 'de
  • 15:12 - 15:15
    doktorken yaşadığı bir hikayede yatıyor. Çok uzun zaman önceymiş:
  • 15:15 - 15:17
    o zamanlar yapmanıza izin verdikleri şeyleri bugün yapamıyorsunuz.
  • 15:17 - 15:21
    Babamın da, aslında rahatsız olmadıklarını
  • 15:21 - 15:24
    düşündüğü hastalar gelirmiş.
  • 15:24 - 15:28
    Hastalarına vermek üzere plasebo haplarıyla dolu bir kavanozu vardı, ve
  • 15:28 - 15:31
    onlara, "Hala kötü hissederseniz bir hafta içinde yine gelin," derdi.
  • 15:31 - 15:32
    Ve çoğu gelmemesine rağmen, bir kısmı
  • 15:32 - 15:34
    yine de geri gelirdi.
  • 15:34 - 15:38
    Geri geldiklerinde de, hasta olmadıklarına emin olduğu için,
  • 15:38 - 15:43
    bir kavanoz dolusu plasebo hapı daha verirdi. Devasa büyüklükteydi.
  • 15:43 - 15:45
    Yutması neredeyse imkansız haplardı bu seferkiler.
  • 15:45 - 15:49
    Ve bana göre, bu verdiğim örnek, oto koltulkarıyla benzerlik taşımakta.
  • 15:49 - 15:53
    İnsanlar bakıp şöyle diyeceklerdir; "Bu çok büyük, yutması da çok zor.
  • 15:53 - 15:55
    Eğer bu beni iyileştirmeyecekse, daha başka
  • 15:55 - 15:58
    ne iyileştirebilir ki?"
  • 15:58 - 16:00
    Ve sonra, hastaların birçoğu geri gelmemeye başladı,
  • 16:00 - 16:03
    çünkü işe yaramıştı. Ama yine de, arada bir,
  • 16:03 - 16:08
    hasta olduğuna kendi inandırmış bir tanesi hala gelmeye
  • 16:08 - 16:11
    devame diyordu. Bunun üzerine babam da üçüncü kavanozu denedi.
  • 16:11 - 16:13
    Ve dediğine göre bu kavanozdakiler, bulabildiği
  • 16:13 - 16:16
    en küçük haplardı. Ve o kadar
  • 16:16 - 16:18
    küçüktüler ki zar zor görülebiliyorlardı.
  • 16:18 - 16:20
    Ve hastasına şöyle derdi, "Bak, sana daha önce o karmaşık ve
  • 16:20 - 16:24
    yutması zor olan büyük haplardan verdiğimi biliyorum,
  • 16:24 - 16:26
    ama şimdi verecek olduğum ilaç çok etkili,
  • 16:26 - 16:28
    ve küçücük, neredeyse görülemeyecek boyutta.
  • 16:28 - 16:31
    Aynı şuradaki, neredeyse göremediğiniz şey gibi."
  • 16:31 - 16:33
    Ve bir daha asla, babamın verdiği
  • 16:33 - 16:36
    o küçücük haptan sonra, kimse hastalığından şikayet
  • 16:36 - 16:39
    etmek için tekrar geri gelmedi.
  • 16:39 - 16:42
    Ve babam da, bu küçücük, minicik ve etkili
  • 16:42 - 16:46
    ilacın en güçlü plasebo etkisine sahip
  • 16:46 - 16:50
    sahip olduğunu anladı. Ve bir bakıma, hikaye gerçekse, bence entegre
  • 16:50 - 16:52
    araç koltukları da kısa bir sürede herkesin edineceği
  • 16:52 - 16:56
    bir şey haline gelecektir, göreceksiniz. Tabii bir başka muhtemel çıkarıma
  • 16:56 - 16:59
    göre, belki de babama üç kez gelip plasebolarla eve gönderildikten
  • 16:59 - 17:01
    sonra hala hasta hissedip, bir başka
  • 17:01 - 17:03
    doktor da bulmuş olabilir.
  • 17:03 - 17:05
    Ve bu da kesinlikle mümkün. Eğer durum bu ise,
  • 17:05 - 17:08
    o zaman sanırım, daha uzun bir süre geleneksel oto koltuklarından vazgeçemeyeceğiz demektir.
  • 17:08 - 17:09
    Çok teşekkür ederim.
  • 17:09 - 17:13
    (Alkışlar)
  • 17:13 - 17:15
    (Seyirci: Size şunu sormak istiyorum; emniyet kemeri taktığımızda
  • 17:15 - 17:18
    bunu yalnızca can kayıplarını önlemek için değil,
  • 17:18 - 17:20
    birçok ağır yaralanmayı da engellemesi için de takıyoruz.
  • 17:20 - 17:24
    Sizin verileriniz ölüm oranlarını baz alıyor. Ağır yaralanmaları değil.
  • 17:24 - 17:26
    Acaba, ağır yaralanmaları engelleme konusunda da,
  • 17:26 - 17:29
    çocuk koltuklarının daha az etkili olduğunu, veya emniyet kemerleri
  • 17:29 - 17:31
    kadar etkili olduğunu gösteren bir veri var mı? Zira bu, davanızı haklı çıkaracaktır.)
  • 17:31 - 17:34
    Steven Levitt: Evet, bu harika bir soru. Verilerimde ve bir başka veri dizisinde,
  • 17:34 - 17:37
    New Jersey'deki kazalar için bunu araştırdım.
  • 17:37 - 17:41
    Ve yaralanma konusunda çok az fark buldum.
  • 17:41 - 17:43
    Yani bu veride, araç koltukları ve karın-omuz kemerleri arasındaki
  • 17:43 - 17:47
    yaralanma farkları istatiksel olarak çok küçük.
  • 17:47 - 17:48
    Ölüm olmadığı için diğerlerinden farklı
  • 17:48 - 17:51
    olan, ama New Jersey'de kayda geçen
  • 17:51 - 17:53
    kazalara dair tüm New Jersey verilerinde ise,
  • 17:53 - 17:56
    yaralanmalarda yüzde 10'luk bir fark söz konusu.
  • 17:56 - 17:58
    ama bunlar genellikle hafif yaralanmalar.
  • 17:58 - 18:00
    Şimdi, söylemem gereken asıl ilginç olay ise şu;
  • 18:00 - 18:05
    Oto koltuklarının önemli ölçüde daha iyi olduğunu gösteren diğer verilerle
  • 18:05 - 18:09
    açıklanması çok zor olan tıbbi bir literatür var.
  • 18:09 - 18:11
    Kaza sonrası olanları da kapsayan tamamen farklı bir yöntem kullanıyorlar,
  • 18:11 - 18:14
    Sigorta şirketlerinden, kazazedelerin isimlerini
  • 18:14 - 18:16
    alıyorlar, ve bu kişilere telefonla ulaşıp
  • 18:16 - 18:17
    onlara, kaza anında ne olup
  • 18:17 - 18:18
    bittiğini soruyorlar.
  • 18:18 - 18:21
    Bu konuda henüz kesin bir karara
  • 18:21 - 18:23
    varamadım, ve birbirleriyle tamamen çelişen bu farklılıkların
  • 18:23 - 18:26
    nasıl olabildiğini anlayabilmek için, bu tıp araştırmacılarıyla
  • 18:26 - 18:29
    birlikte çalışmayı çok isterim.
  • 18:29 - 18:32
    Ama belli ki, bu kritik bir soru.
  • 18:32 - 18:35
    "Bunları daha uygun maliyetli yapacak kadar yeterince
  • 18:35 - 18:38
    ciddi yaralanmalar söz konusu mu? Biraz aldatmacalı bir soru.
  • 18:38 - 18:40
    Haklı olsalar bile, çok ucuz oldukları
  • 18:40 - 18:41
    konusu çok net değil.
Title:
Steven Levitt'in çocuk oto koltukları üzerine konuşması
Speaker:
Steven Levitt
Description:

Steven Levitt, arabalarda çocukların can emniyeti konusunda, çocuk oto koltuklarının artık emniyet kemerlerinden daha etkili olmadığını gösteren verileri bizlerle paylaşıyor. Ancak konuşmasının soru-cevap kısmında hayati önem taşıyan bir ikazda bulunmayı da ihmal etmiyor.

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
18:41
Tuğçe Kayıtmaz added a translation

Turkish subtitles

Revisions