0:00:00.000,0:00:05.000
Bir zamanlar, çocukları telef eden berbat bir hastalık varmış.

0:00:05.000,0:00:09.000
Hatta bu bölgede var olan diğer tüm hastalıklar arasında

0:00:09.000,0:00:12.000
bu, en kötüsüymüş. Birçok çocuğu öldüren bir hastalıkmış bu.

0:00:12.000,0:00:15.000
Bunun üzerine, bu hastalıga kısmi bir tedavi bulan

0:00:15.000,0:00:18.000
parlak bir mucit, bir bilim adamı cıkmış ortaya.

0:00:18.000,0:00:22.000
Ama bu tedavi de kesin çözüm olmamış. Hala bir sürü çocuk öluyormuş,

0:00:22.000,0:00:25.000
ama önceki duruma kıyasla bu tedavi kesinlikle daha iyi sayılırmış.

0:00:25.000,0:00:31.000
Bu tedavi hakkındaki artılardan biri de ücretsiz olmasıymış,

0:00:31.000,0:00:33.000
yani neredeyse ücretsiz, ve uygulanması da çok kolaymış.

0:00:33.000,0:00:36.000
Ancak en kötü tarafı, bu tedaviyi küçük çocuklar,

0:00:36.000,0:00:40.000
bebekler, ve bir yaşındakiler üzerinde uygulayamıyormuşsunuz.

0:00:40.000,0:00:42.000
Ve sonuç olarak, birkac yıl sonra

0:00:42.000,0:00:44.000
başka bir bilim adamı (belki de bu bilim adamı

0:00:44.000,0:00:48.000
kendisinden onceki kadar dahi değildi,

0:00:48.000,0:00:50.000
ama ilk bilim adamının buluşunu geliştirmişti)

0:00:50.000,0:00:53.000
ikinci bir tedavi yöntemi geliştirmiş.

0:00:53.000,0:00:56.000
Ve ikinci tedavi yönteminin güzel yanı ise,

0:00:56.000,0:01:00.000
bebekler ve bir yaşındakiler üzerinde uygulanabiliyor olmasıymış.

0:01:00.000,0:01:05.000
Bu tedavinin olumsuz yanı ise çok pahalı olmasıymış,

0:01:05.000,0:01:06.000
ve uygulaması da oldukça karmaşıkmış.

0:01:06.000,0:01:10.000
Ebeveynler tedaviyi doğru şekilde uygulayabilmek için ellerinden geleni yapsalar da,

0:01:10.000,0:01:14.000
sonuçta neredeyse hiçbiri uygulama konusunda başarılı olamamış.

0:01:14.000,0:01:17.000
Ama ne yapmışlar.. Tabii tedavi çok karışık ve pahalı olduğundan,

0:01:17.000,0:01:20.000
bunu yalnızca, henüz 1 yaşını doldurmamış bebekler ve 1 yaşındakiler üzerinde uygulamışlar

0:01:20.000,0:01:23.000
Ve hal-i hazırda, 2 ve daha büyük yaştaki çocuklara verilen ilacı

0:01:23.000,0:01:24.000
kullanmaya devam etmişler.

0:01:24.000,0:01:26.000
Ve bir süre daha bu böyle devam etmiş. İnsanlar mutluymuş.

0:01:26.000,0:01:29.000
İki tedaviyi de uyguluyorlarmış. Ta ki bir anne,

0:01:29.000,0:01:34.000
henüz 2 yaşına basmış çocuğunu bu hastalık yüzünden kaybedene dek...

0:01:34.000,0:01:38.000
Ve anne düşünmeye başlamış, "Çocuğum daha yeni 2 yaşına bastı,

0:01:38.000,0:01:42.000
ve bu yaşa gelene kadar, bu karmaşık, pahalı ilacı

0:01:42.000,0:01:47.000
yani bu tedaviyi hep uyguladım.

0:01:47.000,0:01:48.000
Sonra çocuğum 2 yaşına basınca, ben de ucuz

0:01:48.000,0:01:51.000
ve kolay olan tedaviyi uygulamaya başladım, ve acaba..."

0:01:51.000,0:01:53.000
Çocuğunu kaybeden diğer tüm ebeveynlerin de merak ettiği gibi,

0:01:53.000,0:01:55.000
bu anne de, "... ya o karmaşık ve pahalı tedaviyi uygulamayı sürdürmek gibi

0:01:55.000,0:01:59.000
yapabileceğim bir şey yoksa," diye merak etmiş.

0:01:59.000,0:02:02.000
Ve bunu diğer insanlarla da paylaşarak şöyle demiş;

0:02:02.000,0:02:04.000
"Nasıl olur da ucuz ve basit olan yöntem ile

0:02:04.000,0:02:07.000
karmaşık ve pahalı olan tedavi yöntemi

0:02:07.000,0:02:09.000
aynı etkiyi gösterebilir?"

0:02:09.000,0:02:11.000
Ve insanlar da düşünmüşler ve, "Aslında haklısın.

0:02:11.000,0:02:13.000
İlkinden sonra ucuz ve basit yönteme geçiş yapmak

0:02:13.000,0:02:16.000
muhtemelen hatalı," demeye başlamışlar.

0:02:16.000,0:02:19.000
Bu annenin hikayesini duyduktan sonra, hükümet ve diğer insanlar da,

0:02:19.000,0:02:22.000
"Evet, haklısın, bir yasa çıkarmak gerek.

0:02:22.000,0:02:24.000
Bu ucuz ve basit tedavi yöntemini yasaklamalıyız,

0:02:24.000,0:02:27.000
ve insanların bunu çocukları üzerinde uygulamasına engel olmalıyız," demişler.

0:02:27.000,0:02:29.000
Halk durumdan hoşnutmuş, tatmin olmuşlar.

0:02:29.000,0:02:32.000
Yıllar boyu bu böyle sürmüş, her şey yolundaymış.

0:02:32.000,0:02:37.000
Ama sonra bir gün, kendisi de çocuk sahibi olan bir ekonomist çıkagelmiş,

0:02:37.000,0:02:44.000
ve o da çocuğuna pahalı ve karmaşık olan tedaviyi uyguluyormuş.

0:02:44.000,0:02:46.000
Fakat ucuz ve basit olan yöntemden de haberdarmış.

0:02:46.000,0:02:48.000
Bunun üzerinde düşününce, pahalı olan,

0:02:48.000,0:02:51.000
gözüne o kadar da şahane gözükmemiş. Ve düşünmeye başlamış,

0:02:51.000,0:02:54.000
"Bilimden anladığım söylenemez, ama veriler hakkında bir şeyler biliyorum,

0:02:54.000,0:02:56.000
o zaman belki de geçmiş verileri incelemeli ve

0:02:56.000,0:03:00.000
bu pahalı ve karmaşık tedavinin gerçekten de

0:03:00.000,0:03:03.000
ucuz ve basit olandan daha etkili olup olmadığını kendi gözlerimle görmeliyim."

0:03:03.000,0:03:05.000
Ne çıksa beğenirsiniz! Verileri incelerken

0:03:05.000,0:03:08.000
pahalı ve karmaşık olanın, aslında ucuz olandan hiç de

0:03:08.000,0:03:11.000
farklı gözükmediğini fark etmiş.

0:03:11.000,0:03:13.000
(En azından 2 yaşındakiler ve daha büyük olanlar için)

0:03:13.000,0:03:16.000
ucuz olan hala daha küçük çocuklar üzerinde işe yaramıyormuş.

0:03:16.000,0:03:20.000
Bunun üzerine insanlara şöyle bir açıklama yapmış,

0:03:20.000,0:03:22.000
"Elde ettiğim muhteşem bulguya göre,

0:03:22.000,0:03:25.000
görünüşe bakılırsa yalnızca ucuz ve basit tedavi yöntemini kullanabiliriz.

0:03:25.000,0:03:28.000
Ve bu şekilde, yılda 300 milyon dolar da cebimizde kalır,

0:03:28.000,0:03:30.000
ve bu parayı da başka şekillerde çocuklarımız için harcayabiliriz."

0:03:30.000,0:03:34.000
Bu durum ebeveynlerin hiç hoşuna gitmemiş, ve şöyle demişler;

0:03:34.000,0:03:36.000
"Bu berbat bir şey, zira ucuz ve basit olan nasıl olur da

0:03:36.000,0:03:40.000
diğer zor olan kadar etkili olabilir?" Bu durumdan hükümet, ve bilhassa da

0:03:40.000,0:03:43.000
bu pahalı ilacı üreten kişiler hiç hoşnut olmamışlar

0:03:43.000,0:03:45.000
çünkü, "Ücretsiz bir ilaçla nasıl rekabet edebiliriz?

0:03:45.000,0:03:48.000
Tüm pazar payımızı kaybederiz,"

0:03:48.000,0:03:50.000
diye düşünmüşler.

0:03:50.000,0:03:53.000
Dolayısıyla insanlar bu duruma sinirlenip, ona çok kötü isimler takmışlar.

0:03:53.000,0:03:56.000
Bunun üzerine o da, ülkeyi birkaç günlüğüne terk edip

0:03:56.000,0:04:00.000
Oxford adında, daha zeki ve açık fikirli insanların bulunduğu

0:04:00.000,0:04:03.000
bir yere gitmenin; ve hikayesini buradaki insanlarla paylaşmanın

0:04:03.000,0:04:06.000
belki de daha iyi bir fikir olacağına karar vermiş.

0:04:06.000,0:04:10.000
Ve işte, buradayım. Bu bir peri masalı değil.

0:04:10.000,0:04:12.000
Bu, ABD ile ilgili, günümüze dair gerçek bir hikaye.

0:04:12.000,0:04:15.000
ve sözünü ettiğim hastalık da aslında

0:04:15.000,0:04:18.000
çocuklara ilişkin trafik kazaları.

0:04:18.000,0:04:24.000
Ve ücretsiz tedaviden kastım da yetişkin emniyet kemerleri, pahalı tedavi ise

0:04:24.000,0:04:28.000
(yani yılda 300 milyon dolara mal olan) çocuk oto koltukları.

0:04:28.000,0:04:30.000
Bugün sizlere, doğru olduğuna inandığım

0:04:30.000,0:04:33.000
bazı bulgulardan söz etmek istiyorum. Elde ettiğim bulgulara göre:

0:04:33.000,0:04:35.000
İlgili yasaların genişletilmesi, ve yasalarla, çocuğunuzun emniyet

0:04:35.000,0:04:40.000
kemeri takmasının toplumsal açıdan tasvip edilmez olarak

0:04:40.000,0:04:45.000
kabul ettirilmesi için inanılmaz çabalar gösterilmesine rağmen;

0:04:45.000,0:04:48.000
iki yaşındakiler ve daha büyük çocukların, çocuk oto koltuğu

0:04:48.000,0:04:50.000
kullanmasının -kanıtlanmış- bir faydası yoktur.

0:04:50.000,0:04:55.000
İlk olarak bundan bahsedeceğim. Ardından,

0:04:55.000,0:04:56.000
bunu neyin doğru kıldığından söz edeceğim.

0:04:56.000,0:04:59.000
Ve son olarak, biraz da, muhtemelen elimizdekilerden daha iyi olan,

0:04:59.000,0:05:02.000
ama insanlar mevcut çocuk oto koltuklarına bayıldıkları için

0:05:02.000,0:05:05.000
ilgilenmedikleri başka bir teknolojiden,

0:05:05.000,0:05:07.000
üçüncü bir çözümden bahsedeceğim.

0:05:07.000,0:05:10.000
Peki.

0:05:10.000,0:05:13.000
Bir veri üzerine araştırma yapmaya çalıştığınızda

0:05:13.000,0:05:17.000
birçok kez, karmaşık hikayelerle karşılarşırsınız. Emniyet kemerine karşı çocuk oto

0:05:17.000,0:05:20.000
koltuğunu araştırdığınızda veriler arasında aradığınızı bulmak hiç de kolay değil.

0:05:20.000,0:05:22.000
Bunun üzerine ABD, 1975'ten beri gerçekleşen her bir ölümcül

0:05:22.000,0:05:25.000
kazayla ilgili bir veri grubu kaydı tutuyor.

0:05:25.000,0:05:28.000
Yani, en az bir kişinin hayatını kaybettiği her bir araba kazası

0:05:28.000,0:05:30.000
ile ilgili tüm kişilerin kayıtları tutuluyor.

0:05:30.000,0:05:33.000
Ulusal karayolu Ulaşım Güvenliği Müdürlüğü'nün

0:05:33.000,0:05:35.000
internet sayfasındaki verilere bakacak olursanız,

0:05:35.000,0:05:37.000
Sadece ham verilere ulaşabiliyorsunuz, ve dolayısıyla

0:05:37.000,0:05:41.000
iki yaşındaki ve daha büyük çocukların, çocuk oto koltuğu kullanması lehine

0:05:41.000,0:05:44.000
sınırlı sayıda kanıt bulunduğu hissine kapılmaya başlıyorsunuz.

0:05:44.000,0:05:48.000
Ve işte veriler: 2 ila 6 yaş arasındakiler ve 6 yaş üstündeki çocuklar

0:05:48.000,0:05:50.000
için oto çocuk koltuğu kullanan kimse yok, yani

0:05:50.000,0:05:56.000
karşılaştırma yapamıyorsunuz. En az 1 kişinin öldüğü bir kazada serbest

0:05:56.000,0:06:00.000
vaziyetteki çocukların %29.3'ü hayatını kaybediyor.

0:06:00.000,0:06:05.000
Eğer bir çocuğu oto çocuk koltuğuna oturtturursanız, çocukların %18.2'si ölüyor.

0:06:05.000,0:06:07.000
Bu ham veriye göre, eğer çocuk karın-omuz emniyet kemeri takıyorsa

0:06:07.000,0:06:12.000
%19.4'ü ölüyor. Ve ilginç bir şekilde, sadece karın emniyet kemeri takanlarda

0:06:12.000,0:06:14.000
ise %16.7 oranında can kaybı oluyor. Ve aslında, teoriye göre

0:06:14.000,0:06:17.000
sade karın emniyet kemerinin, karın-omuz emniyet kemerine göre

0:06:17.000,0:06:18.000
daha kötü olması gerekiyor. Ve bu da size,

0:06:18.000,0:06:20.000
ham veriye baktığınızda, araya giren yüzlerce şaşırtıcı

0:06:20.000,0:06:23.000
değişken olduğunu hatırlatıyor.

0:06:23.000,0:06:28.000
İşte çalışmamız...- bu yalnızca aynı bilginin tekrarı,

0:06:28.000,0:06:31.000
farkı ise, daha kolay anlaşılması için verilerin rakamsallaştırılmış olması..

0:06:31.000,0:06:34.000
Buradaki sarı çubuk, oto koltuklarını temsil ederken

0:06:34.000,0:06:38.000
portakal rengi karın-omuz kemerini, ve kırmızı ise sadece karın emniyet kemerini gösteriyor.

0:06:38.000,0:06:40.000
Ve tüm bunlar, emniyet kemeri takılmadığı durumlarla bağıntılı.

0:06:40.000,0:06:41.000
Grafikteki çubuk ne kadar büyükse o kadar iyi. Tamam.

0:06:41.000,0:06:43.000
Bu ise, az evvel gosterdigim veri.

0:06:43.000,0:06:46.000
En uzun çubuk da, erişmeye ulaştığınız oran.

0:06:46.000,0:06:50.000
Yani temel şeyleri kontrol edebiliyorsunuz; çarpışmanın şiddeti,

0:06:50.000,0:06:54.000
çocuğun hangi koltukta oturduğunu, vs. Çocuğun yaşı..

0:06:54.000,0:06:56.000
Ve bu da ortadaki çubuk dizisi.

0:06:56.000,0:06:59.000
Gördüğünüz gibi sadece karın emniyet kemerlerini

0:06:59.000,0:07:01.000
kullanmaya başladığınızda durum kötüye gidiyor.

0:07:01.000,0:07:03.000
Ve son olarak da; çarpışmayla ilgili aklınıza gelebilecek

0:07:03.000,0:07:06.000
muhtemelen her senaryo için gerçekten kontrollü

0:07:06.000,0:07:08.000
olan son çubuk dizisi.

0:07:08.000,0:07:11.000
Sözünü ettiğim; bir çarpışmanın elli, yetmiş beş, 100 farklı özelliği vardır.

0:07:11.000,0:07:14.000
Oto koltukları ve karın-omuz emniyet kemerlerine baktığımızda ise,

0:07:14.000,0:07:18.000
söz konusu hayat kurtarmak olunca, kazalar aslında birbirlerine tıpatıp benziyor.

0:07:18.000,0:07:22.000
Ve standart hata kuşakları da, bu tahminlerin yanında nispeten küçük kalıyor.

0:07:22.000,0:07:25.000
Ve sadece kapsamlı da değil. Bakmak istediğiniz

0:07:25.000,0:07:27.000
ne olursa olsun, oldukça da sağlam.

0:07:27.000,0:07:30.000
İlginç olan şey şey ise: önden hasar görmüş kazalara baktığınızda ---

0:07:30.000,0:07:33.000
araba çarpıştığında, ön kısım bir şeye vurduğunda--

0:07:33.000,0:07:37.000
araç koltuklarının biraz daha iyi durumda olduğunu görürsünüz.

0:07:37.000,0:07:39.000
Bana kalırsa, bu bir tesadüf değil.

0:07:39.000,0:07:40.000
Araç koltuğu için onay almak için,

0:07:40.000,0:07:43.000
bazı federal standartlardan geçmeniz gerek.

0:07:43.000,0:07:48.000
Bu standartların hepsi de, arabanızın direkt önden çarpılmasını gerektiriyor.

0:07:48.000,0:07:50.000
Arkadan çarpma gibi diğer çarpışma türlerine baktığınızda,

0:07:50.000,0:07:53.000
aslında araç koltukları da iyi bir performans sergilemez.

0:07:53.000,0:07:55.000
Ve bence bunun sebebi de, hep insanların, arabanın ne kadar

0:07:55.000,0:07:57.000
etkilenmiş olacağı hakkında parlak çizgi

0:07:57.000,0:07:59.000
kurallarını optimize etmelerini beklemediğimiz için

0:07:59.000,0:08:03.000
testi geçmek üzere optimize edilmiş olmaları.

0:08:03.000,0:08:04.000
Belki savunacağınız bir başka düşünce de;

0:08:04.000,0:08:06.000
"Zaman içinde araç koltukları çok çok daha iyileşti."

0:08:06.000,0:08:09.000
Son zamanlardaki kazalara bakacak olursak, - verinin tamamı

0:08:09.000,0:08:11.000
neredeyse 30 yıllık kayıtlara dayanıyor-- bunu yeni kazalarda

0:08:11.000,0:08:13.000
görmeyeceksiniz. Yeni araç koltukları çok, çok daha iyi."

0:08:13.000,0:08:17.000
Ama aslında, bu son çarpışmalarda, karın-omuz emniyet kemerleri

0:08:17.000,0:08:20.000
araç koltuklarından çok daha etkili.

0:08:20.000,0:08:23.000
"İmkansız, bu olamaz," diyorlar.

0:08:23.000,0:08:25.000
Ebeveynlere soracak olursanız, onlar da şöyle diyor;

0:08:25.000,0:08:28.000
"Ama araba koltukları çok pahalı ve karmaşık,

0:08:28.000,0:08:31.000
ve bir sürü de karmaşık kilit mandal sistemi var,

0:08:31.000,0:08:34.000
nasıl olur da, bu kadar pahalı ve karmaşık olmalarına rağmen,

0:08:34.000,0:08:36.000
emniyet kemerlerinden daha iyi işlev göremez?"

0:08:36.000,0:08:39.000
Oldukça ilginç bir düşünce, ve bence,

0:08:39.000,0:08:42.000
insanlar da bu düşünceyi savunuyor. Diğer bir düşünceye göre ise,

0:08:42.000,0:08:44.000
"Bu çok daha iyi olmasaydı, hükümet bize bunu kullanmayı

0:08:44.000,0:08:46.000
tercih etmemizi söylemezdi."

0:08:46.000,0:08:48.000
Ama ilginç olan, hükümetin bize kullanmamızı söyledikleri

0:08:48.000,0:08:50.000
aslında pek bir şeye dayanmıyor.

0:08:50.000,0:08:53.000
Aslında bu, verilerden ziyade tüm bu yasaların geçmesine

0:08:53.000,0:08:56.000
yol açan, ve çocukları iki yaşını geçtikten sonra ölen

0:08:56.000,0:09:00.000
ebeveynlerin bazı itirazlarına dayanmaktadır.

0:09:00.000,0:09:04.000
Dolayısıyla, bence, ancak bu soyut istatistikleri kullanarak

0:09:04.000,0:09:06.000
bir ilerleme kaydedebilirsiniz.

0:09:06.000,0:09:11.000
Birkaç arkadaşımı akşam yemeğine çağırdım, (barbekü yapıyorduk)

0:09:11.000,0:09:14.000
ve arkadaşlarımdan, haklı olduğumu nasıl kanıtlayacağıma dair

0:09:14.000,0:09:18.000
akıl danıştım. Onlar da bana, "Neden birkaç kaza testi yapmıyorsun?" dediler.

0:09:18.000,0:09:20.000
Ben de, "Çok iyi fikir," dedim.

0:09:20.000,0:09:22.000
Ve gerçekten de birkaç kaza testi yaptırmaya çalıştık.

0:09:22.000,0:09:27.000
Ve ülkede bağımsız çalışan kaza-testi şirketlerini

0:09:27.000,0:09:30.000
aradığımızda, hiçbiri de yaptırmak istediğimiz

0:09:30.000,0:09:32.000
kaza testini yapmak istemediğini söyledi.

0:09:32.000,0:09:36.000
Gerekçeleri de; -- bazısı açık, bazısı üstü kapalı--

0:09:36.000,0:09:38.000
"Tüm işlerimiz, araç koltuğu üreticilerinden geliyor.

0:09:38.000,0:09:42.000
Araç koltuklarına bağlı emniyet kemerlerini test ederek işimizi kaybetmeyi göze alamayız."

0:09:42.000,0:09:46.000
Ve sonunda biri, razı oldu. İsimlerini duyurmamak şartıyla,

0:09:46.000,0:09:49.000
bizim için bu testi seve seve gerçekleştireceklerini belirttiler.

0:09:49.000,0:09:54.000
Yani ismini saklamak ve çarpılan koltuk başına 1500 dolar karşılığında.

0:09:54.000,0:09:56.000
Biz de Buffalo, New York'a gittik.

0:09:56.000,0:09:58.000
Ve burası bu işin öncülerinden.

0:09:58.000,0:10:00.000
Bunlar da, sahne almak için sıralarını

0:10:00.000,0:10:03.000
bekleyen deney mankenleri.

0:10:03.000,0:10:05.000
Ve çarpışma testi de şu şekilde işliyor.

0:10:05.000,0:10:08.000
Burada aslında tüm arabayı çarpmıyorlar, -- yani bütün

0:10:08.000,0:10:11.000
arabayı sırf bunun için heba etmeye değmez.

0:10:11.000,0:10:12.000
Sadece şu bank koltuklardan alıp,

0:10:12.000,0:10:14.000
araç koltuğunu ve emniyet kemerini bunun üzerine bağlıyorlar.

0:10:14.000,0:10:16.000
Şimdi sadece buna bakmanızı rica ediyorum.

0:10:16.000,0:10:18.000
Ve sanırım böylece, neden ebeveynlerin, araç koltuklarının bu

0:10:18.000,0:10:20.000
kadar harika olduğunu düşündüklerini anlayacaksınız. Koltuktaki çocuğa bakın.

0:10:20.000,0:10:23.000
Halinden memnun, ve sapasağlam kurtulacakmış

0:10:23.000,0:10:25.000
gibi görünmüyor mu? Şimdi de arkadaki çocuğa bakın lütfen.

0:10:25.000,0:10:28.000
Bu çocuk ise, daha çarpışma bile olmadan boğuluyormuş gibi görünüyor.

0:10:28.000,0:10:31.000
Baktığınızda, çarpışma esnasında arkadaki çocuğun

0:10:31.000,0:10:33.000
çok iyi bir durumda olacağına inanmak oldukça zor.

0:10:33.000,0:10:35.000
Şimdi bunun, saatte 30 mil hızla,

0:10:35.000,0:10:38.000
önden bir duvara çarptığımız bir kaza olduğunu düşünelim.

0:10:38.000,0:10:41.000
Ve görelim bakalım sonuç ne olacak, tamam?

0:10:41.000,0:10:43.000
Size hemen ne olacağını göstereyim:

0:10:43.000,0:10:46.000
Bu arada bunlar, 3 yaşında cansız mankenler.

0:10:46.000,0:10:48.000
İşte buradaki araç koltuğu. Şimdi iki şeye dikkat edin:

0:10:48.000,0:10:50.000
başın nasıl ön tarafa savrulup dizlere,

0:10:50.000,0:10:52.000
çarptığını izleyin -- ve bu araç koltuğundayken oluyor --

0:10:52.000,0:10:57.000
ve şimdi de araç koltuğunun havada sıçrayıp geri çarparak nasıl savrulduğuna bakın.

0:10:57.000,0:10:59.000
Bu araç koltuğu arabanın her tarafında hareket halinde.

0:10:59.000,0:11:01.000
Ve bu konuda iki hususu dikkate alın:

0:11:01.000,0:11:04.000
Bu araç koltuğu, daha önce 1000 araç koltuğu monte eden,

0:11:04.000,0:11:07.000
ve kesinlikle işinin ehli biri tarafından monte edilmiştir.

0:11:07.000,0:11:08.000
Ayrıca, bu bank koltukların da, araç koltuğu

0:11:08.000,0:11:11.000
monte etmek için en iyi yöntem olduğu netlik kazanmıştır.

0:11:11.000,0:11:14.000
Yassı arkalıklı olması ise, monte etmeyi çok daha kolaylaştırıyor.

0:11:14.000,0:11:17.000
Dolayısıyla bu, oto koltuklarının lehine allanıp pullanmış bir test.

0:11:17.000,0:11:20.000
Değil mi? Ve bu çocuk da çarpışmadan başarıyla kurtuldu.

0:11:20.000,0:11:22.000
Federal standartlara göre, bu çarpışmada

0:11:22.000,0:11:24.000
mühim olmayan birkaç ölçü birimiyle,

0:11:24.000,0:11:26.000
bu kazadaki koltuğun onayını almak için

0:11:26.000,0:11:30.000
1000'in altında bir skor elde etmeniz gerek.

0:11:30.000,0:11:33.000
Bu kazadaki skor ise 450 civarında olacaktı.

0:11:33.000,0:11:35.000
Yani bu oto koltuğu, Tüketici Raporlarında ortalamanın

0:11:35.000,0:11:37.000
üstünde oto koltuğu olarak geçiyordu, ve oldukça iyiydi.

0:11:37.000,0:11:40.000
Ve bir sonraki. Bu da, çocuğun emniyet kemeri taktığı

0:11:40.000,0:11:45.000
aynı çarpışma. Aslında diğer çocuğa kıyasla zorlukla

0:11:45.000,0:11:48.000
hareket edebiliyor. Komik olan ise,

0:11:48.000,0:11:51.000
kamera kayıt olayı da berbat, zira kamerayı sadece oto

0:11:51.000,0:11:53.000
koltuğunu yapacak şekilde kurmuşlar, yani çarpıp geri sıçrayan

0:11:53.000,0:11:55.000
çocuğu görebilecek kadar bile kamerayı hareket ettiremiyorsunuz.

0:11:55.000,0:11:59.000
Test sonucunda, iki çarpışmadan, 3 yaşındakinin birazcık

0:11:59.000,0:12:03.000
daha kötü durumda olduğu ortaya çıktı. Yani, 400 'e kıyasla

0:12:03.000,0:12:07.000
--skor aralığını biliyorsunuz zaten-- 500 puan almış oldu.

0:12:07.000,0:12:10.000
Ama yine de, eğer bu çarpışmadan çıkan veriyi alıp,

0:12:10.000,0:12:13.000
federal hükümete görüp, "Yeni bir oto koltuğu icat ettim. Satış için

0:12:13.000,0:12:16.000
size bunu kanıtlamak istiyorum," deseniz, size

0:12:16.000,0:12:19.000
şöyle derlerdi: "Bu muhteşem yeni bir oto koltuğu, mükemmel işliyor.

0:12:19.000,0:12:21.000
Sadece 500 almış, 1000'e kadar çıkabilirdi."

0:12:21.000,0:12:24.000
Ve bu emniyet kemeri rahatlıkla, bir araç koltuğu gibi

0:12:24.000,0:12:26.000
onaydan geçecekti.

0:12:26.000,0:12:28.000
Yani bir bakıma, aslolan insanların bu araç koltuklarını

0:12:28.000,0:12:31.000
yanlış monte edip çocuklarını tehlikeye atmaları değil.

0:12:31.000,0:12:33.000
Aslolan, bu araç koltuklarının esasen

0:12:33.000,0:12:35.000
pek bir işlevi olmadığıdır.

0:12:35.000,0:12:37.000
Ve işte çarpışma. Aynı anda olacak şekilde zamanlanmışlar.

0:12:37.000,0:12:39.000
Oto koltuğuyla çok daha uzun süreceğini -- sıçramalarla daha da

0:12:39.000,0:12:41.000
uzun sürmektedir -- göreceksiniz; fakat

0:12:41.000,0:12:45.000
emniyet kemeri takılan çocuklarda çok daha az hareket göreceksiniz.

0:12:45.000,0:12:47.000
Şimdi size, altı yaşındakilerin çarpışmalarını da göstereceğim.

0:12:47.000,0:12:52.000
Altı yaşındaki manken de bir oto koltuğunda, ve

0:12:52.000,0:12:57.000
ve berbat görünse de bu harika. 400 civarında, tamam?

0:12:57.000,0:12:58.000
Yani çocuk, çarpışmayı iyi şekilde atlatıyor.

0:12:58.000,0:13:02.000
Çocuk için sorun yaratacak hiçbir şey olmuyor.

0:13:02.000,0:13:05.000
Ve şimdi de altı yaşındaki mankenimiz emniyet kemerine bağlı,

0:13:05.000,0:13:07.000
ve aslında hepsi de aynı bir iki noktaya bağlı.

0:13:07.000,0:13:11.000
Yani gerçekten de, altı yaşındakiler için, oto emniyet kemerleri

0:13:11.000,0:13:15.000
kesinlikle hiçbir etki yaratmadı.

0:13:15.000,0:13:18.000
Yani bir bakıma, başka kanıtlar da var --

0:13:18.000,0:13:22.000
"Bu 4 ünü içinde barındıran bir çalışmayı asla yayınlayamazsın," diyen

0:13:22.000,0:13:24.000
asla yayınlayamazsın," diyen bir bilim adamı tarafından eleştirildim.

0:13:24.000,0:13:28.000
Ben de kendisine bir cevap yazdım, ve şöyle dedim: "Peki ya

0:13:28.000,0:13:30.000
45,004 'a ne demeli? Zira elimde ayrıca 45,000 gerçek çarpışma

0:13:30.000,0:13:34.000
örneği daha var. Ve bence, ekonomistlerin hak vereceği

0:13:34.000,0:13:36.000
bir şey olan gerçek çarpışmaları kullanma fikrinin, bilim adamları

0:13:36.000,0:13:38.000
tarafından genelde aynı şekilde düşünülmemesi ilginç;

0:13:38.000,0:13:40.000
zira, bilim adamları, çocuklar ve oto koltukları üzerine

0:13:40.000,0:13:43.000
30 yıllık gerçek bilgileri baz almaktansa,

0:13:43.000,0:13:45.000
laboratuarı, yani cansız mankenleri eksik şekilde inceleyen

0:13:45.000,0:13:49.000
bir bilimi, bu konuda baz almayı

0:13:49.000,0:13:52.000
tercih ediyorlar.

0:13:52.000,0:13:56.000
Ve bence, bu soruna çare ise

0:13:56.000,0:13:59.000
dışarıda bir yerlerde çok daha iyi bir çözüm olduğu.

0:13:59.000,0:14:02.000
Ve bu da aslında kimseyi heyecanlandırmıyor, çünkü

0:14:02.000,0:14:06.000
herkes, araç koltuklarının muhtemelen iş yarıyor olmasından çok memnun.

0:14:06.000,0:14:09.000
Ve tasarım açısından düşünecek olursanız,

0:14:09.000,0:14:11.000
ve sil baştan, "arka koltuktaki çocukları

0:14:11.000,0:14:13.000
korumak istiyorum o kadar," diyecek olursanız...

0:14:13.000,0:14:15.000
Bence bu salonda, "En iyisi, yetişkinler için harika bir

0:14:15.000,0:14:16.000
emniyet kemeri yapmakla başlamak olacaktır.

0:14:16.000,0:14:19.000
Sonra da, birbirine zincir gibi bağlamak

0:14:19.000,0:14:21.000
zorunda kalacağınız büyük bir tertibat hazırlarız,"

0:14:21.000,0:14:24.000
diyecek kimse yoktur.

0:14:24.000,0:14:27.000
Yani neden işe koyulmuyoruz - çocuklar dışında arka koltuğa başka kim oturuyor ki?

0:14:27.000,0:14:30.000
Aslında, böyle bir işe girişmenin maliyetini

0:14:30.000,0:14:32.000
tam olarak kestiremesem de, bunun neden normal bir oto

0:14:32.000,0:14:33.000
koltuğundan çok daha pahalı

0:14:33.000,0:14:35.000
olması gerektiği konusunda hiçbir sebep göremiyorum.

0:14:35.000,0:14:39.000
Gördüğünüz gibi aslında katlanabiliyor, ve koltuğun arkasında.

0:14:39.000,0:14:41.000
Yetişkinler için normal bir oto koltuğu, ama sonra indirince ,

0:14:41.000,0:14:43.000
çocuklar da üzerine oturabiliyor, entegre bir yapı.

0:14:43.000,0:14:47.000
Şahsen, bunun çok pahalı bir çözüm olduğunu sanmıyorum,

0:14:47.000,0:14:50.000
ve şu an sahip olduğumuzdan çok daha iyi iş görecektir.

0:14:50.000,0:14:55.000
Yani soru şu; muhtemelen birçok can kurtaracak böyle bir düzeneğin

0:14:55.000,0:14:57.000
kabul görmesi konusunda hiç ümit var mı?

0:14:57.000,0:15:01.000
Ve bence galiba sorunun cevabı da hikayenin içinde.

0:15:01.000,0:15:05.000
Neden bir oto koltuğunun bu kadar başarılı olduğu; ve neden bunun

0:15:05.000,0:15:08.000
bir gün kabul görüp görmeyeceği sorularının cevapları

0:15:08.000,0:15:12.000
babamın bana anlattığı, kendisi İngiltere'deki ABD Hava Kuv. 'de

0:15:12.000,0:15:15.000
doktorken yaşadığı bir hikayede yatıyor. Çok uzun zaman önceymiş:

0:15:15.000,0:15:17.000
o zamanlar yapmanıza izin verdikleri şeyleri bugün yapamıyorsunuz.

0:15:17.000,0:15:21.000
Babamın da, aslında rahatsız olmadıklarını

0:15:21.000,0:15:24.000
düşündüğü hastalar gelirmiş.

0:15:24.000,0:15:28.000
Hastalarına vermek üzere plasebo haplarıyla dolu bir kavanozu vardı, ve

0:15:28.000,0:15:31.000
onlara, "Hala kötü hissederseniz bir hafta içinde yine gelin," derdi.

0:15:31.000,0:15:32.000
Ve çoğu gelmemesine rağmen, bir kısmı

0:15:32.000,0:15:34.000
yine de geri gelirdi.

0:15:34.000,0:15:38.000
Geri geldiklerinde de, hasta olmadıklarına emin olduğu için,

0:15:38.000,0:15:43.000
bir kavanoz dolusu plasebo hapı daha verirdi. Devasa büyüklükteydi.

0:15:43.000,0:15:45.000
Yutması neredeyse imkansız haplardı bu seferkiler.

0:15:45.000,0:15:49.000
Ve bana göre, bu verdiğim örnek, oto koltulkarıyla benzerlik taşımakta.

0:15:49.000,0:15:53.000
İnsanlar bakıp şöyle diyeceklerdir; "Bu çok büyük, yutması da çok zor.

0:15:53.000,0:15:55.000
Eğer bu beni iyileştirmeyecekse, daha başka

0:15:55.000,0:15:58.000
ne iyileştirebilir ki?"

0:15:58.000,0:16:00.000
Ve sonra, hastaların birçoğu geri gelmemeye başladı,

0:16:00.000,0:16:03.000
çünkü işe yaramıştı. Ama yine de, arada bir,

0:16:03.000,0:16:08.000
hasta olduğuna kendi inandırmış bir tanesi hala gelmeye

0:16:08.000,0:16:11.000
devame diyordu. Bunun üzerine babam da üçüncü kavanozu denedi.

0:16:11.000,0:16:13.000
Ve dediğine göre bu kavanozdakiler, bulabildiği

0:16:13.000,0:16:16.000
en küçük haplardı. Ve o kadar

0:16:16.000,0:16:18.000
küçüktüler ki zar zor görülebiliyorlardı.

0:16:18.000,0:16:20.000
Ve hastasına şöyle derdi, "Bak, sana daha önce o karmaşık ve

0:16:20.000,0:16:24.000
yutması zor olan büyük haplardan verdiğimi biliyorum,

0:16:24.000,0:16:26.000
ama şimdi verecek olduğum ilaç çok etkili,

0:16:26.000,0:16:28.000
ve küçücük, neredeyse görülemeyecek boyutta.

0:16:28.000,0:16:31.000
Aynı şuradaki, neredeyse göremediğiniz şey gibi."

0:16:31.000,0:16:33.000
Ve bir daha asla, babamın verdiği

0:16:33.000,0:16:36.000
o küçücük haptan sonra, kimse hastalığından şikayet

0:16:36.000,0:16:39.000
etmek için tekrar geri gelmedi.

0:16:39.000,0:16:42.000
Ve babam da, bu küçücük, minicik ve etkili

0:16:42.000,0:16:46.000
ilacın en güçlü plasebo etkisine sahip

0:16:46.000,0:16:50.000
sahip olduğunu anladı. Ve bir bakıma, hikaye gerçekse, bence entegre

0:16:50.000,0:16:52.000
araç koltukları da kısa bir sürede herkesin edineceği

0:16:52.000,0:16:56.000
bir şey haline gelecektir, göreceksiniz. Tabii bir başka muhtemel çıkarıma

0:16:56.000,0:16:59.000
göre, belki de babama üç kez gelip plasebolarla eve gönderildikten

0:16:59.000,0:17:01.000
sonra hala hasta hissedip, bir başka

0:17:01.000,0:17:03.000
doktor da bulmuş olabilir.

0:17:03.000,0:17:05.000
Ve bu da kesinlikle mümkün. Eğer durum bu ise,

0:17:05.000,0:17:08.000
o zaman sanırım, daha uzun bir süre geleneksel oto koltuklarından vazgeçemeyeceğiz demektir.

0:17:08.000,0:17:09.000
Çok teşekkür ederim.

0:17:09.000,0:17:13.000
(Alkışlar)

0:17:13.000,0:17:15.000
(Seyirci: Size şunu sormak istiyorum; emniyet kemeri taktığımızda

0:17:15.000,0:17:18.000
bunu yalnızca can kayıplarını önlemek için değil,

0:17:18.000,0:17:20.000
birçok ağır yaralanmayı da engellemesi için de takıyoruz.

0:17:20.000,0:17:24.000
Sizin verileriniz ölüm oranlarını baz alıyor. Ağır yaralanmaları değil.

0:17:24.000,0:17:26.000
Acaba, ağır yaralanmaları engelleme konusunda da,

0:17:26.000,0:17:29.000
çocuk koltuklarının daha az etkili olduğunu, veya emniyet kemerleri

0:17:29.000,0:17:31.000
kadar etkili olduğunu gösteren bir veri var mı? Zira bu, davanızı haklı çıkaracaktır.)

0:17:31.000,0:17:34.000
Steven Levitt: Evet, bu harika bir soru. Verilerimde ve bir başka veri dizisinde,

0:17:34.000,0:17:37.000
New Jersey'deki kazalar için bunu araştırdım.

0:17:37.000,0:17:41.000
Ve yaralanma konusunda çok az fark buldum.

0:17:41.000,0:17:43.000
Yani bu veride, araç koltukları ve karın-omuz kemerleri arasındaki

0:17:43.000,0:17:47.000
yaralanma farkları istatiksel olarak çok küçük.

0:17:47.000,0:17:48.000
Ölüm olmadığı için diğerlerinden farklı

0:17:48.000,0:17:51.000
olan, ama New Jersey'de kayda geçen

0:17:51.000,0:17:53.000
kazalara dair tüm New Jersey verilerinde ise,

0:17:53.000,0:17:56.000
yaralanmalarda yüzde 10'luk bir fark söz konusu.

0:17:56.000,0:17:58.000
ama bunlar genellikle hafif yaralanmalar.

0:17:58.000,0:18:00.000
Şimdi, söylemem gereken asıl ilginç olay ise şu;

0:18:00.000,0:18:05.000
Oto koltuklarının önemli ölçüde daha iyi olduğunu gösteren diğer verilerle

0:18:05.000,0:18:09.000
açıklanması çok zor olan tıbbi bir literatür var.

0:18:09.000,0:18:11.000
Kaza sonrası olanları da kapsayan tamamen farklı bir yöntem kullanıyorlar,

0:18:11.000,0:18:14.000
Sigorta şirketlerinden, kazazedelerin isimlerini

0:18:14.000,0:18:16.000
alıyorlar, ve bu kişilere telefonla ulaşıp

0:18:16.000,0:18:17.000
onlara, kaza anında ne olup

0:18:17.000,0:18:18.000
bittiğini soruyorlar.

0:18:18.000,0:18:21.000
Bu konuda henüz kesin bir karara

0:18:21.000,0:18:23.000
varamadım, ve birbirleriyle tamamen çelişen bu farklılıkların

0:18:23.000,0:18:26.000
nasıl olabildiğini anlayabilmek için, bu tıp araştırmacılarıyla

0:18:26.000,0:18:29.000
birlikte çalışmayı çok isterim.

0:18:29.000,0:18:32.000
Ama belli ki, bu kritik bir soru.

0:18:32.000,0:18:35.000
"Bunları daha uygun maliyetli yapacak kadar yeterince

0:18:35.000,0:18:38.000
ciddi yaralanmalar söz konusu mu? Biraz aldatmacalı bir soru.

0:18:38.000,0:18:40.000
Haklı olsalar bile, çok ucuz oldukları

0:18:40.000,0:18:41.000
konusu çok net değil.