Dünyanın ilk metro sistemi nasıl inşa edildi? - Christian Wolmar

Öğrenc ses programımız hakkında daha fazlası için, TED-Ed Clubs: http://bit.ly/2J5g4eS

Tüm dersi görüntüle: https://ed.ted.com/lessons/how-the-world-s-first-subway-system-was-built-christian-wolmar

1863'ün ilk günleriydi, dünyada türünün ilk örneği olan Londra metro sistemi daha açılmasa da şehirde büyük bir kargaşaya neden olmuştu. Çoğu insan günümüzün parasıyla 100 milyon dolara mal olan bu projenin işe yaramayacağını düşündü. Peki onlar ne yaptı? Christian Wolmer daha önce kimsenin yeraltına demiryolu inşa etmediği zamanlarda Londra Metrosu'nun nasıl inşa edildiğini anlatıyor.

Ders: Christian Wolmar
Animasyon: TED-Ed

Patreon hesaplarından bize yardımcı olan destekcilerimize teşekkür ederiz! Siz olmadan bu video olmazdı! Kyanta Yap, Shawar Khan, Elizabeth Cruz, Rohan Gupta, Sarah Lundegaard, Michael Braun-Boghos, Yujing Jiang, Aubrie Groesbeck, Kathryn J Hammond, sammie goh, Delene McCoy, Mayank Kaul, Ruth Fang, Scott Gass, Mary Sawyer, Jason A Saslow, Joanne Luce, Rishi Pasham, Bruno Pinho ve Javier Aldavaz.

1863'ün ilk günleriydi,

dünyada türünün ilk örneği olan
Londra metro sistemi henüz

açılmasa da şehirde büyük bir
kargaşaya neden olmuştu.

Şehrin tam altında bir çukur kazıp
içine demiryolu inşa etmek

ancak bir rüyadan ibaretti.

Barlardaki insanlar bu fikirle
dalga geçti

ve yerli bir papaz demiryolu şirketini
cehenneme girmeye çalışmakla suçladı.

Çoğu insan günümüzün parasıyla

100 milyon dolardan fazlaya
mal olan bu projenin

işe yaramayacağını düşündü.

Ama yaradı.

10 Ocak 1863'te Londra'da 30.000 kişi

4 mil uzunluğunda olan
dünyanın ilk metrosunda

seyahat etti.

Üç yıl süren inşaattan ve
birkaç aksilikten sonra

Metropolitan Demiryolu
kullanıma hazırdı.

Şehir memurları rahat bir nefes almıştı.

Yollardaki yoğunluğu azaltmak için

umutsuzca bir yol bulmaya çalışıyorlardı.

O zamanlar dünyanın en büyük
ve en zengin şehri olan Londra

at arabaları,

seyyar satıcılar,

inekler ve her gün

işe gidip gelen

insanlar yüzünden
sürekli sıkışık ve kalabalıktı.

Yerin altına demiryolu
inşa etmeyi düşünen ilk kişi

Viktoria dönemi vizyonerlerinden
Charles Pearson'dı.

1840'lı yıllar boyunca yeraltı trenleri
konusunda rakiplerine baskıda bulundu

fakat onlar o zamanlarda
demiryolları sadece tepelerin

altında kısa tünellere sahip olduğu için
bu fikrin imkânsız olduğunu düşündüler.

Şehir merkezi boyunca uzanan bir
demiryolunu nasıl inşa edebilirsin?

Cevap "kaz ve ört" denen
basit bir sistemdi.

İşçiler büyük bir çukur
kazmalı, tuğla kemerden bir

tünel inşa etmeli ve ardından
çukuru yeni inşa edilmiş

olan tünelin üzerinden
yeniden doldurmalılardı.

Bu yol yıkıcı olduğundan ve

tünellerin üzerindeki binaların
yıkımını gerektirdiğinden

dolayı hatların çoğu mevcut
yolların altından geçti.

Elbette kazalar da oldu.

Bir keresinde, yakınlardaki
kanalizasyonları şiddetli bir fırtına

yüzünden su bastı ve kazım
yerinde büyük bir hasara neden oldu,

bundan dolayı proje birkaç ay ertelendi.

Ama Metropolitan Demiryolu
açılır açılmaz,

Londralılar yeni metroyu denemek
için yeraltına akın ettiler.

Metropolitan kısa zamanda Londra
ulaşım siteminin hayati bir parçası oldu.

Yakın zamanda ek hatlar inşa edildi

ve istasyonların etrafında
yeni banliyöler oluştu.

Metronun yakınlarında
büyük mağazalar açıldı

ve hatta demiryolu şirketi
turistlerin tren ile seyahat

etmesini sağlamak için Earls Court'da
bir dönme dolap inşa etti.

Londra metro sistemi

30 yıl içinde şehir merkezi
altındaki tünellerden

geçen 80 kilometrelik
bir hatta dönüştü

ve yüzeyde çalışan banliyö trenleri
için sıklıkla set inşa edildi.

Ama Londra büyümeye devam ediyordu

ve herkes metroya yakın olmak istiyordu.

1880'lerin sonuna doğru,

şehir binalar, kanalizasyonlar ve
elektrik kabloları yüzünden

"kaz ve ört" sistemi için kalabalıklaştı,

bu yüzden yeni bir sitem
bulunması gerekiyordu.

"Greathead Shield" (Büyük baş kalkanı)
denen bir makine kullanılarak

sadece 12 kişilik bir ekip
zemini yeraltına kadar delip

Londra'nın altına derin yeraltı
tünelleri inşa edebiliyordu.

"Tüp" adı verilen bu yeni hatlar
çeşitli derinliklere sahipti

ama genelde "kaz ve ört" hatlarından
25 metre daha derindeydiler.

Bu, inşaatın yüzeyi rahatsız etmediği

ve binaların altından kazmanın
kolay olduğu anlamına geliyordu.

"Şehir ve Güney Londra" adı verilen
ilk "tüp" hattı 1890 yılında açıldı

ve o kadar başarılı oldu ki 20 yıl içinde

yarım düzine hat daha inşa edildi.

Yeni teknoloji birkaç hattın
Londra'da bulunan "Thames"

nehrinin altından inşa
edilmesini bile mümkün kıldı.

20. yüzyılın başlarında,

Budapeşte,

Berlin,

Paris

ve New York,

hepsi kendi metro sistemlerini kurdular.

Ve bugün 55 ülkede 160'tan
fazla şehir, yoğunluğu önlemek

için yeraltı raylarını kullanıyor,

bu katkılarından dolayı Charles Pearson'a
ve Metropolitan Demiryolları'na

teşekkür edebiliriz.