WEBVTT

00:00:06.645 --> 00:00:07.814
1863'ün ilk günleriydi,

00:00:08.984 --> 00:00:11.935
dünyada türünün ilk örneği olan
Londra metro sistemi henüz

00:00:11.935 --> 00:00:16.184
açılmasa da şehirde büyük bir
kargaşaya neden olmuştu.

00:00:16.184 --> 00:00:20.094
Şehrin tam altında bir çukur kazıp
içine demiryolu inşa etmek

00:00:20.094 --> 00:00:22.557
ancak bir rüyadan ibaretti.

00:00:22.557 --> 00:00:24.755
Barlardaki insanlar bu fikirle
dalga geçti

00:00:24.755 --> 00:00:29.625
ve yerli bir papaz demiryolu şirketini
cehenneme girmeye çalışmakla suçladı.

00:00:29.625 --> 00:00:31.923
Çoğu insan günümüzün parasıyla

00:00:31.923 --> 00:00:35.425
100 milyon dolardan fazlaya 
mal olan bu projenin

00:00:35.425 --> 00:00:36.994
işe yaramayacağını düşündü.

NOTE Paragraph

00:00:36.994 --> 00:00:38.732
Ama yaradı.

00:00:38.732 --> 00:00:41.107
10 Ocak 1863'te Londra'da 30.000 kişi

00:00:41.107 --> 00:00:46.254
4 mil uzunluğunda olan 
dünyanın ilk metrosunda

00:00:46.254 --> 00:00:49.654
seyahat etti.

00:00:49.654 --> 00:00:52.676
Üç yıl süren inşaattan ve
birkaç aksilikten sonra

00:00:52.676 --> 00:00:56.197
Metropolitan Demiryolu
kullanıma hazırdı.

00:00:56.197 --> 00:00:58.605
Şehir memurları rahat bir nefes almıştı.

00:00:58.605 --> 00:01:00.545
Yollardaki yoğunluğu azaltmak için

00:01:00.545 --> 00:01:03.853
umutsuzca bir yol bulmaya çalışıyorlardı.

00:01:03.853 --> 00:01:08.345
O zamanlar dünyanın en büyük
ve en zengin şehri olan Londra

00:01:08.345 --> 00:01:10.826
at arabaları,

00:01:10.826 --> 00:01:11.685
seyyar satıcılar,

00:01:11.685 --> 00:01:12.703
inekler ve her gün

00:01:12.703 --> 00:01:13.471
işe gidip gelen

00:01:13.471 --> 00:01:16.143
insanlar yüzünden
sürekli sıkışık ve kalabalıktı.

NOTE Paragraph

00:01:16.143 --> 00:01:20.163
Yerin altına demiryolu 
inşa etmeyi düşünen ilk kişi

00:01:20.163 --> 00:01:23.335
Viktoria dönemi vizyonerlerinden
Charles Pearson'dı.

00:01:23.335 --> 00:01:26.932
1840'lı yıllar boyunca yeraltı trenleri
konusunda rakiplerine baskıda bulundu

00:01:26.932 --> 00:01:29.907
fakat onlar o zamanlarda
demiryolları sadece tepelerin

00:01:29.907 --> 00:01:34.444
altında kısa tünellere sahip olduğu için
bu fikrin imkânsız olduğunu düşündüler.

00:01:34.444 --> 00:01:37.754
Şehir merkezi boyunca uzanan bir
demiryolunu nasıl inşa edebilirsin?

NOTE Paragraph

00:01:37.754 --> 00:01:42.033
Cevap "kaz ve ört" denen
basit bir sistemdi.

00:01:42.033 --> 00:01:44.625
İşçiler büyük bir çukur 
kazmalı, tuğla kemerden bir

00:01:44.625 --> 00:01:47.354
tünel inşa etmeli ve ardından
çukuru yeni inşa edilmiş

00:01:47.354 --> 00:01:51.065
olan tünelin üzerinden
yeniden doldurmalılardı.

00:01:51.065 --> 00:01:52.584
Bu yol yıkıcı olduğundan ve

00:01:52.584 --> 00:01:55.505
tünellerin üzerindeki binaların
yıkımını gerektirdiğinden

00:01:55.505 --> 00:01:58.473
dolayı hatların çoğu mevcut
yolların altından geçti.

00:01:58.473 --> 00:02:00.866
Elbette kazalar da oldu.

00:02:00.866 --> 00:02:04.840
Bir keresinde, yakınlardaki
kanalizasyonları şiddetli bir fırtına

00:02:04.840 --> 00:02:07.483
yüzünden su bastı ve kazım
yerinde büyük bir hasara neden oldu,

00:02:07.483 --> 00:02:09.973
bundan dolayı proje birkaç ay ertelendi.

NOTE Paragraph

00:02:09.973 --> 00:02:13.036
Ama Metropolitan Demiryolu
açılır açılmaz,

00:02:13.036 --> 00:02:16.207
Londralılar yeni metroyu denemek
için yeraltına akın ettiler.

00:02:16.207 --> 00:02:20.211
Metropolitan kısa zamanda Londra
ulaşım siteminin hayati bir parçası oldu.

00:02:20.211 --> 00:02:22.424
Yakın zamanda ek hatlar inşa edildi

00:02:22.424 --> 00:02:25.626
ve istasyonların etrafında
yeni banliyöler oluştu.

00:02:25.626 --> 00:02:28.312
Metronun yakınlarında
büyük mağazalar açıldı

00:02:28.312 --> 00:02:31.184
ve hatta demiryolu şirketi
turistlerin tren ile seyahat

00:02:31.184 --> 00:02:37.275
etmesini sağlamak için Earls Court'da
bir dönme dolap inşa etti.

NOTE Paragraph

00:02:37.275 --> 00:02:38.624
Londra metro sistemi

00:02:38.624 --> 00:02:41.415
30 yıl içinde şehir merkezi
altındaki tünellerden

00:02:41.415 --> 00:02:44.463
geçen 80 kilometrelik
bir hatta dönüştü

00:02:44.463 --> 00:02:48.984
ve yüzeyde çalışan banliyö trenleri
için sıklıkla set inşa edildi.

NOTE Paragraph

00:02:48.984 --> 00:02:50.840
Ama Londra büyümeye devam ediyordu

00:02:50.840 --> 00:02:53.814
ve herkes metroya yakın olmak istiyordu.

00:02:53.814 --> 00:02:55.255
1880'lerin sonuna doğru,

00:02:55.255 --> 00:02:59.736
şehir binalar, kanalizasyonlar ve
elektrik kabloları yüzünden

00:02:59.736 --> 00:03:01.905
"kaz ve ört" sistemi için kalabalıklaştı,

00:03:01.905 --> 00:03:04.375
bu yüzden yeni bir sitem
bulunması gerekiyordu.

00:03:04.375 --> 00:03:07.324
"Greathead Shield" (Büyük baş kalkanı) 
denen bir makine kullanılarak

00:03:07.324 --> 00:03:11.164
sadece 12 kişilik bir ekip
zemini yeraltına kadar delip

00:03:11.164 --> 00:03:15.075
Londra'nın altına derin yeraltı
tünelleri inşa edebiliyordu.

NOTE Paragraph

00:03:15.075 --> 00:03:19.156
"Tüp" adı verilen bu yeni hatlar
çeşitli derinliklere sahipti

00:03:19.156 --> 00:03:23.326
ama genelde "kaz ve ört" hatlarından
25 metre daha derindeydiler.

00:03:23.326 --> 00:03:26.436
Bu, inşaatın yüzeyi rahatsız etmediği

00:03:26.436 --> 00:03:29.335
ve binaların altından kazmanın
kolay olduğu anlamına geliyordu.

00:03:29.335 --> 00:03:32.574
"Şehir ve Güney Londra" adı verilen
ilk "tüp" hattı 1890 yılında açıldı

00:03:32.574 --> 00:03:36.054
ve o kadar başarılı oldu ki 20 yıl içinde

00:03:36.054 --> 00:03:40.033
yarım düzine hat daha inşa edildi.

00:03:40.033 --> 00:03:44.755
Yeni teknoloji birkaç hattın
Londra'da bulunan "Thames"

00:03:44.755 --> 00:03:47.393
nehrinin altından inşa
edilmesini bile mümkün kıldı.

NOTE Paragraph

00:03:47.393 --> 00:03:49.824
20. yüzyılın başlarında,

00:03:49.824 --> 00:03:50.536
Budapeşte,

00:03:50.536 --> 00:03:51.257
Berlin,

00:03:51.257 --> 00:03:51.995
Paris

00:03:51.995 --> 00:03:52.865
ve New York,

00:03:52.865 --> 00:03:55.535
hepsi kendi metro sistemlerini kurdular.

00:03:55.535 --> 00:03:59.955
Ve bugün 55 ülkede 160'tan
fazla şehir, yoğunluğu önlemek

00:03:59.955 --> 00:04:02.995
için yeraltı raylarını kullanıyor,

00:04:02.995 --> 00:04:06.805
bu katkılarından dolayı Charles Pearson'a
ve Metropolitan Demiryolları'na

00:04:06.805 --> 00:04:09.094
teşekkür edebiliriz.