Teknoloji, aşkı değiştirmedi. İşte nedeni.

Antropolog Helen Fisher; teknolojiyle yürütülen, birbirine bağlı dünyamızda, birbirimizi flört etmek için yeni biçimler ve kurallar geliştirdik, fakat aşkın temel ilkeleri aynı kaldı diyor. Aşkın cephesinden gelen bu enerjik bilgilerle, hızlı bağlantılarımızın aslında nasıl daha yavaş, yoğun ilişkilere yol açtığını öğrenin. Aşk uzmanı Esther Perel ile yapılan heyecan dolu bir tartışma için, sonunu izleyin.

Geçenlerde, Yeni Gine'nin
dağlık bölgelerinde seyahat ediyordum

ve üç karısı olan bir adamla konuşmuştum.

Ona "Kaç eşinin olmasını isterdin?"
diye sordum ve

uzun bir sessizlik oldu,

ben de kendi kendime

"Acaba beş mi diyecek,

yoksa 10 mu?

25 mi diyecek?" diye düşünüyordum.

Bana döndü ve

"Hiç." dedi.

(Gülüşmeler)

İnsan toplumlarının %86'sı, bir erkeğin
birkaç eşinin olmasına müsaade ediyor:

Çok eşlilik.

Fakat bu kültürlerin muazzam çoğunluğunda,

erkeklerin yalnızca yüzde beşi ya da
10'unun birkaç eşi var.

Birkaç eşin olması, baş ağrısına
neden olabilir.

Aslında, diğer eşler birbirleriyle
kavga edebilir,

hatta bazen birbirlerinin çocuklarını
zehirleyebilirler.

Bir harem inşa edebilmek için
bir sürü inek,

bir sürü keçi ve bir sürü para,

arsa sahibi olmanız gerekir.

Bizler yakın-ilişki kuran türleriz.

Memelilerin yüzde 97'si,
gençliklerini yaşamak için eşleşmezler;

insanlar bunu yapar.

Bizlerin, partnerlerimize cinsel açıdan

ister istemez sadık olduğumuzu
öne sürmüyorum.

42 kültürde cinselliği araştırdım ve

aslında, bazı genetik
özelliklerini ve beyindeki

sistemini anladım.

Bu, dünya çapında çok yaygın,

fakat biz aşk için yaratıldık.

Teknoloji, aşkı nasıl değiştirir?

Neredeyse hiç değiştirmediğini
söylemek istiyorum.

Beyin üzerinde çalıştım.

Ben ve meslektaşlarım, yaklaşık 100 kişiyi
bir beyin tarayıcısına soktuk,

bunlar henüz âşık olmuş,
henüz reddedilmiş ve

uzun süredir aşk yaşayan

insanlardı.

Ayrıca uzun süre "aşk içerisinde"
kalmak mümkündür.

Uzun süre önce, çiftleşme ve üreme için

üç farklı beyin sistemi

geliştirdiğimizi belirtmiştim:

Cinsel dürtü,

yoğun romantik aşk hisleri

ve uzun süreli bir partnere duyulan
derin, sınırsız bağlılık hissi.

Bu üç beyin sistemi, beynin diğer

çoğu kısmıyla birlikte,

cinsel, romantik ve ailevi
yaşamlarımızı düzenlerler.

Fakat korteksin ötesinde; duygularımızı

hissettiğimiz, duygularımızın
üretildiği yer olan limbik sistemin

ötesinde bulunurlar.

Enerji, odak, tutku, motivasyon,
istek ve dürtü ile bağlantılı olarak,

beynin en ilkel kısımlarında
bulunurlar.

Bu durumda,

yaşamın en büyük ödülünü
kazanma dürtüsü:

Bir çiftleşme partneridir.

İlk atalarımız arasında, yaklaşık
4,4 milyon yıl önce geliştiler ve

Tinder'da parmağınızı sağa ya da sola
kaydırınca değişmeyecekler.

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Teknolojinin, flört etme biçimimizi
değiştirdiği şüphesiz:

e-postalaşma, mesajlaşma,

duyguları ifade eden yüz ifadeleri,

cinsel içerikli mesajlar,

bir fotoğrafı, öz-çekimleri "beğenmek" ...

Nasıl flört edeceğimize dair yeni kurallar
ve tabular görüyoruz.

Fakat, biliyorsunuz,

bu durum, aşkı gerçekten dramatik bir
biçimde değiştiriyor mu?

1940'ların sonlarında, otomobilin çok

popüler olduğu ve birdenbire,
yürüyen yatak odalarına

sahip olduğumuz döneme ne dersiniz?

(Gülüşmeler)

Peki, doğum kontrol hapının ortaya
çıkmasına ne dersiniz?

Kadınlar, hamilelik ve sosyal baskı
tehditinden kurtularak,

sonunda ilkel ve temel cinselliklerini
ifade edebilmişlerdi.

Çöpçatanlık siteleri bile,
aşkı değiştirmiyor.

Match.com'un bilimsel
danışmanlık uzmanıyım,

11 yıldır bu işi yapıyorum.

Onlara bunların çöpçatanlık siteleri değil

tanıştırma siteleri olduğunu söylüyorum

ve bana katılıyorlar.

Bir barda, bir kafede ya da

parkta bir bankta oturduğunuzda;

eski zamanlardan kalma

beyniniz, uyuyan bir kedinin uyanması
gibi, eyleme geçer ve

siz gülümsersiniz,

kahkaha atarsınız,

dinlersiniz ve

100 bin yıl önce atalarınızın yaptığı
gibi, gösteriş yaparsınız.

Size çeşit çeşit insanlar sunabiliriz --

tüm çöpçatanlık siteleri gibi --

fakat, tek gerçek algoritma,
kendi beyninizdir.

Teknoloji bunu değiştirmeyecek.

Ayrıca teknoloji, kimi sevmeyi
seçeceğinizi de değiştirmeyecek.

Kişilik biyolojisi çalışıyorum ve

dopamin, seratonin,

testesteron ve östrojen sistemleri
ile bağlantılı

dört ana davranış ve düşünce şekli

evrimleştirdiğimize inanmaya
başladım.

Ben de beynin bu dört sistemiyle
alakalı kişisel özelliklerinizin,

onların kümelenmelerinin
derecesini ölçmek için

doğrudan beyin bilimini kullanarak

bir anket hazırladım.

Daha sonra 40 farklı ülkedeki
çeşitli çöpçatanlık sitelerine

bu anketi ekledim.

Anketi şu anda 14 milyondan
fazla kişi doldurdu ve

ben kimin kiminle ilgilendiğini
doğal bir şekilde gözlemlemiş oldum.

Ve sonuçlara baktığımda

dopamin ağırlıklı bir sistemi olanlar daha

meraklı, yaratıcı, spontane
ve enerjik olmaya yönelikken

kendilerine benzeyen insanlara
ilgi duyuyorlardı. Tahmin ederim ki

burada da bir sürü böyle insan var.

Meraklı ve yaratıcı insanların kendileri
gibi olanlara ihtiyacı var.

Serotonin ağırlıklı sistemi
olanlar ise gelenekçi

ve dindar olmaya eğilimli, kurallara
bağlı kalan

ve otoriteye saygı duyan insanlardır.

Dinsellik serotonin sistemine ait
bir terimdir.

Gelenekçi insanlar yine gelenekçi
insanları tercih ediyordu.

Yani, benzerlik cezbediyordu.

Diğer iki durumdaysa zıtlıklar cezbediyor.

Belirgin bir testesteron sistemi olanlar

analitik, mantıklı, doğrudan ve kararlı
olmaya eğilimliyken, kendilerine

zıt olanlarla ilgileniyorlardı.

Yüksek östrojen ve sözel

beceri sahibi olan, duygularını

dışa vuran ve içgüdüsel

yetenekleri olan

korumacı insanlardan hoşlanıyorlardı.

Eş seçiminde doğal kalıplarımız var.

Modern teknoloji, kime âşık olacağımızı
değiştirmeyecek.

Fakat, özellikle çok önemli
olduğunu düşündüğüm

yeni bir trend üretmeye başladı.

Seçim paradoksu konseptiyle
alakalı bir trend.

Milyonlarca yıl boyunca,

küçük avcı ve toplayıcı gruplar
içinde yaşadık.

1.000 kişinin olduğu çöpçatanlık

sitelerinden seçim yapma şansı yoktu.

Hatta, son zamanlarda çalıştığım
bir konu da

beyinde bir çeşit hoş nokta bulunduğu,
nasıl bir şey olduğunu

tam olarak bilmemekle birlikte
edindiğim bilgilere göre,

beş ile dokuz arası alternatifleri
ele alıp daha sonra da

akademisyenlerin "aşırı bilişsel yük"
olarak adlandırdığı

durumda kalıp hiçbirini seçmiyoruz.

Ben de bu aşırı bilişsel yüke
bağlı olarak "yavaş aşk"

olarak adlandırdığım
yeni bir flört yöntemi

geliştirdiğimizi düşünmeye başladım.

Bu sonuca Match.com ile yaptığım
çalışmayla vardım.

Son altı yılın her yılında,

"Amerika'daki Bekârlar" adında
bir çalışma yaptık.

Match kitlesine değil de,

Amerikan nüfusuna anket yaptık.

Nüfus sayımı esas alınarak,
Amerika'yı temsil eden

5 binden fazla insan kullandık.

Şu anda 30 binden fazla
insana dair bilgimiz var

ve her geçen yıl,

bazı tekrar eden kalıpları görüyorum.

Ve her yıl aynı soruyu sorduğumda,

insanların yüzde 50'sinden fazlası
hayatlarında en az

bir kere tek gecelik ilişki yaşamış ve

yüzde 50'si cinsel çıkar sağladığı

bir arkadaşlık ilişkisi yaşamış.

Ve yine yüzde 50'den fazlası
evlenmeden önce sevgilisiyle

uzun zaman aynı evde yaşamış.

Amerikanlar bunun laubali
olduğunu düşünüyor.

Uzun bir süre kalıpların çok güçlü

olduğundan şüphe ettim.

Bir Darwinci açıklaması falan olmalıydı.

Bu kadar çok insan çılgın değil.

Ve tökezledim, sonra bir istatistik
kafama dank ettirdi.

İlgi çekici akademik bir makalede,

bugün Amerika'da uzun ilişki
içinde olan bekârların

yüzde 67'sinin boşanmaktan korktuğu için

hâlâ evlenmediğini öğrenmiştim.

Boşanmanın sosyal, kanuni,

duygusal ve ekonomik

sonuçlarından korkuyorlardı.

Ben de bunu bir laubalilik
olarak değil de,

bir önlem olarak görmeye başladım.

Günümüz bekârları, evlenmeden önce
partnerlerine dair

her şeyi bilmek istiyorlardı.

Çarşafların arasında birinin sadece

nasıl seviştiğini değil, kibarlar mı,

iyi bir dinleyiciler mi

ve benim yaşımdaysanız,

iyi espri anlayışları

var mı gibi birçok şeyi öğrenirsiniz.

(Gülüşmeler)

Bence birçok seçeneğimizin olduğu

ve hamilelikle hastalık korkusunun
çok az olduğu,

evlenmeden önce seks yapmaktan
utanç duyulmayan bir yaşa gelindiğinde

insanlar zamanlarını sevmeye
harcıyorlardı.

Ve burada aslında olan,

asıl şahit olduğumuz, evlilik
öncesi birliktelik aşamasının

ciddi bir şekilde uzaması.

Eskiden evlilik bir ilişkinin
başlangıcı sayılırken,

artık sonu sayılıyor.

Fakat insan beyni --

(Gülüşmeler)

İnsan beyni her zaman övünür

ve gerçekten de, bugün Amerika'da

insanların yüzde 86'sı
49 yaşında evlenecek.

Dünyanın dört bir yanından, evliliğin
çok yaygın olmadığı kültürlerde bile

er ya da geç uzun ilişki partnerleriyle
yaşamaya başlıyorlardı.

Aklıma şöyle bir fikir geldi:

Bu evlilik öncesi aşamanın uzadığı
dönemde, kötü beraberlikleri fark edip

onlardan zamanında
kurtulmayı başarırsak belki de

daha fazla mutlu evlilikler göreceğiz.

Böylece ben de Amerika'daki 1.100
evli insanla çalışma yaptım,

Match.com'dakiler değil tabii ki

ve onlara bir sürü soru sordum.

Sorulardan biri:

"Şu anda evli olduğunuz insanla
tekrar evlenir miydiniz?" idi

ve yüzde 81'i "Evet" dedi.

Aslında modern romantizm ve
aile yaşantısındaki en büyük değişiklik

teknoloji değil.

Yavaş aşk da değil.

Farklı kültürlerden kadınların
iş dünyasına

katılmaya başlaması.

Milyonlarca yıl boyunca,

atalarımız küçük avcı ve toplayıcı
topluluklarda yaşadı.

Kadınlar işe meyve ve sebzelerini
toplamak için gidiyordu.

Eve akşam yemeğinin
yüzde 60-80'iyle geliyorlardı.

Düzen çift gelirli aileydi.

Ve kadınlar aynı erkekler gibi
ekonomik, sosyal

ve cinsel açılardan güçlüydü.

Fakat 10 bin yıl önce çevremiz değişti,

çiftliklere yerleşmeye başladık ve

hem kadınlar hem de erkekler
doğru sosyal çevreden,

doğru dinden,

doğru soydan olan

ve düzgün sosyo-politik

bağlantılara sahip doğru insanlarla
evlenme mecburiyetine girdiler.

Erkeklerin işleri önem kazanmaya başladı.

Taşları ittirmeli ve tarlayı sürmelilerdi.

Yerel marketlere ürettiklerini götürüp
evlerine de karşılığı

olan parayı getirdiler.

Bunun yanında,

bir sürü inancın yükselişini gördük:

Evlilikte bekâretin önemi,

planlanmış, katı bir şekilde
planlanmış evlilikler,

evin direği erkektir, kadının

yeri de yuvasıdır inancı

ve en önemlisi

ölüm ayırana dek kocana
saygı duy inancı.

Bunlar artık yok.

Yok oluyorlar ve çoğu yerde

çoktan yok oldular.

Şu anda bir evlilik devriminin içindeyiz.

10 bin yıllık çiftçilik
geleneğimizi yıkıyor

ve atalarımızın sahip olduğu ruha daha
yakın gördüğüm,

iki tarafın da aynı muameleyi gördüğü
eşitlikçi ilişkilere doğru gidiyoruz.

Ben Pollyanna değilim, arkasından

ağlamamız gereken bir mesele var.

Boşanma hakkında 80 kültürde çalışma

yaptım ve çoğu aldatmayla ilgili

bir yığın problem vardı.

Şair William Butler Yeats'in dediği gibi,

"Aşk sahtekâr şeydir."

Ben de "Kimse canlı çıkamaz."
diye eklemek isterim.

(Gülüşmeler)

Hepimizin problemleri var.

Fakat bence en iyi özeti şair
Randall Jarrell yapmış:

"Aile hayatının karanlık ve gergin dünyası
en iyilerin başarılı olamayacağı

ve en mütevazilerin
kazanabileceği bir şeydir."

Ama sizi şununla bırakmak istiyorum:

Aşk ve bağlılık üstün gelecek,

teknoloji bunu değiştiremeyecek.

Ve bitirişimi şunu diyerek yapacağım,

insan ilişkilerine dair oluşacak herhangi
bir fikir, insan davranışının en güçlü

belirleyici faktörlerinden
birini hesaba katmalıdır:

Bastırılamaz olan

ve uyum sağlayabilen

ilkel aşk dürtüsü.

Teşekkürler.

(Alkışlar)

Kelly Stoetzel: Çok teşekkür ederiz Helen.

Bildiğin üzere bekleyen
bir konuşmacımız daha var.

Seninle aynı alanda çalışıyor ve

konuya farklı bir açıdan yaklaşıyor.

Esther Perel çiftlerle çalışan bir
psikoterapist.

Sen verilerle çalışıyorsun,

Esther ise kendisine yardım için gelen

çiftlerin yaşam hikâyeleriyle.

Kendisini sahneye davet edelim,

Esther?

(Alkışlar)

Evet Esther,

Helen'in konuşmasını izlerken,

hiç kendi çalışmalarından

yankı yapan, senin de
yorum yapmak istediğin

bir bölüm oldu mu?

Çok ilginç bir durum, çünkü
aşka olan ihtiyaç evrensel ve

her an her yerde olan bir şey
iken âşık olma şeklimiz,

bundan çıkardığımız anlam,

ilişkilerimizi yöneten

kurallar bence temel olarak

sürekli değişiyor.

Sadakat ve kolektifliğin ihtiyaçları olan

görev ve zorunluluğun
ağırlıklı olarak düzenlendiği

bir modelden bugüne kadar geliyoruz.

Ve biz bunu

özgür seçimlerle kişisel hakların,
mutlulukla kişisel tatminlerin olduğu

bir modele çevirdik.

Ve aklıma gelen ilk şey,

ihtiyacın asla değişmediği,

ama ilişkilere uyguladığımız yolların
ve içeriğinin çok

fazla değişime uğradığı.

Seçim paradoksuna göre,

bildiğiniz gibi, yenilikten ve

şakacılıktan hoşlandığımız için

birçok seçeneğe sahip olabiliyoruz.

Ve aynı zamanda,

aşırı bilişsel yükten bahsettiğiniz zaman

belirsizlikten ve kendinden şüphe etmekten

ürken birçok insan görüyorum,

bir düşünce yığınıyla birlikte geliyor ve

"FOMO" adında bir durumu yaratıyor

ve bizi yönlendiriyor.

FOMO, bir fırsatı kaçırma korkusunun
kısaltmasıdır ve

"Doğru olanı seçtiğimi nasıl
anlayacağım?"

tarzı şüphelerdir.

Biz de "değişmez anlam karmaşası"
adında bir kavram yarattık.

Değişmez anlam karmaşası, yalnız
olmaktan çok korkarken,

aynı zamanda herhangi bir ilişki kurmaya
da pek istekli olmamak diye açıklanabilir.

İlişkinin belirsizliğinin yanında,
ayrılığın belirsizlik süresini de

uzatan birtakım yöntemlerdir.

İnternete göre üç ana
anlam karmaşası var.

Biri bir soğuk bir sıcak davranmaktır,

ki ilişkinin net olarak tanımlanmamış
doğasını vurgulayan

ve bir çeşit kalıp oluşturan

fakat aynı zamanda da size
rahatlık veren bir tutarlılıkla

tanımlanmamış sınırların
özgürlüğünü veren

güzel bir oyalama taktiğidir.

(Gülüşmeler)

Öyle.

Daha sonra gölgelenme geliyor.

Gölgelenme kısaca, zor durumda

birikmiş mesaj yığınlarının arasında
yok olmak ve

birbirinize yaşattığınız acılarla
uğraşmaya mecbur kalmamaktır,

çünkü onların varlığını kendiniz
bile kabul etmezsiniz.

(Gülüşmeler)

Evet.

Ve sizi dinlerken bir anda bu
kelimeler aklıma geldi,

sözlerin aynı zamanda gerçekliği de

yaratması gibi,

bu yüzden size sorum şu:

İçeriği değişse bile,

aşkın doğası hâlâ aynı kalır mı?

Sen beyin üzerine ben de insanların

ilişkileri ve hikâyeleri
üzerine çalışıyorum,

yani senin söylediğin her şey tamam
ama dahası var.

Fakat her zaman içeriğin değişme
derecesini bilemiyorum.

Her zaman bir noktadan sonra mı
değişmeye başlıyor?

Anlamın değişmesi ihtiyacı değiştiriyor mu

veya ihtiyaç tamamen içerikten
bağımsız mı?

Vay, pekâla --

(Gülüşmeler)

(Alkışlar)

Sanırım üç nokta veriyorum şu anda.

En önce, ilk sorduğuna cevap olarak:

Değiştiğimize dair bir şüphe yok,
artık âşık olacağımız bir insan istiyoruz

ve binlerce yıldır doğru çevre ve
iyi ailelerden olan

insanlarla evlenmek zorunda bırakıldık.

Oysa, her yıl 5 bin insana göre
yaptığım çalışmalarımda

onlara "Ne arıyorsunuz?" diye sorarım.

Ve her yıl, yüzde 97'sinden fazlası...

Liste büyüyor.

Aslında hayır.

Olay basit, yüzde 97'sinden fazlası

kendilerine saygı duyan,

güvenip her şeylerini paylaşabilecekleri,

kendilerini güldüren,

kendilerine yeterince zaman ayırabilen

ve fiziksel olarak çekici buldukları
birilerini istiyorlar.

Bu asla değişmiyor.

Tam olarak, yani, iki bölüm var --

Ben buna ne diyorum biliyor musun?

İnsanlar bunları söylemeye alışık değil.

Kesinlikle öyle.

Kendilerine eşlik edecek, ekonomik destek
ve çocuk verecek birilerini

istediklerini söylediler.

Üretim ekonomisinden servis
ekonomisine geçtik.

Geniş bir kültürde bunu yaptık,
evlilikte de bunu yapıyoruz.

Hiç şüphesiz.

Ama ilginç olan şey, Y kuşağı aslında
iyi ebeveynler olmak isterken

onlardan bir önceki jenerasyon sadece
iyi bir evlilik yapmak istiyor ve düzgün

ebeveynler olmaya
bu kadar odaklı değiller.

Ayrıntıyı görüyor musunuz?

Kişiliğin iki ana bölümü var:

Kültürünüz, içinde büyüdüğünüz ve
inanıp uyguladığınız

ve mizacınız.

Temel olarak, bahsettiğim şeylerin
hepsi mizacınızla ilgili.

Ve bu mizaç, bu huylarınız, kesinlikle
değişen inançlarla ve zamanla

birlikte değişecek.

Ve seçim paradoksuna göre,

bunun zor bir durum olduğuna
dair hiçbir şüphe yok.

Su birikintisinin diğer ucunda
bulduğumuz tatlı çocuğa

yanaşmaya çalışıtığımız

milyonlarca yıl geçti.

Evet ama --

Bir şey daha demek istiyorum.

Asıl sonuçsa, avlayıcı ve toplayıcı
toplumların

hayatları boyunca iki ya da üç partnere
sahip olma eğilimleri.

Rüşvet vermiyorlardı.

Bizim verdiğimizi söylemiyorum,

fakat önemli olan, her zaman
alternatiflerimizin olmuş olması.

İnsanlık her zaman --

aslında beyin karar vermek ve
denemek için dengeli ve güzel

tasarlanmış bir şey:

Geleyim mi, kalayım mı?
Gideyim mi kalayım mı?

Kazançlarım neler?

Nasıl başa çıkabilirim?

Başka bir her şeyini ortaya koyarak
savaşma durumu görüyoruz.

İkinize de çok teşekkür ederim.

Sanırım bu gece bir milyon
yemek partneri bulacaksınız!

Çok teşekkürler.