Τζόνας Ελίασον: Πώς να λύσουμε το κυκλοφοριακό χάος

Αποτελεί ατυχή πραγματικότητα σε κάθε σχεδόν μεγαλούπολη — η κυκλοφοριακή συμφόρηση, ιδιαίτερα κατά τις ώρες αιχμής. Ο Τζόνας Ελίασον αποκαλύπτει πώς με το να ωθήσουμε ένα μικρό ποσοστό οδηγών να μείνουν μακριά από τις κύριες οδούς μπορεί το κυκλοφοριακό χάος να γίνει παρελθόν. (Γυρίστηκε στο TEDxHelvetia.)

Γεια σας. Είμαι εδώ για να μιλήσω για τη συμφόρηση,

για την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Η κυκλοφοριακή συμφόρηση είναι πολύ διαδεδομένο φαινόμενο.

Συμβαίνει σε όλες τις πόλεις ανά τον κόσμο,

γεγονός εκπληκτικό αν το συλλογιστούμε.

Σκεφτείτε πόσο διαφορετικές είναι οι πόλεις
στην πραγματικότητα.

Έχουμε φερ' ειπείν τις συνήθεις ευρωπαϊκές πόλεις,

μ' έναν πυκνό αστικό πυρήνα,
καλές δημόσιες μεταφορές κυρίως,

χωρίς ιδιαίτερη οδική χωρητικότητα.

Αλλά από την άλλη έχουμε τις αμερικανικές πόλεις.

Εφόσον κινείται από μόνο του, όλα είναι εντάξει.

Εν πάση περιπτώσει, οι αμερικανικές πόλεις χαρακτηρίζονται από:

πολλούς διασκορπισμένους δρόμους
σε μεγάλες περιοχές,

και σχεδόν καθόλου δημόσιες μεταφορές.

Έπειτα έχουμε τις αναδυόμενες μεγαλουπόλεις,

με ποικιλία οχημάτων,

ανάμικτες χρήσεις γης και σε μεγάλη έκταση,

αλλά συχνά μ' έναν πολύ πυκνό αστικό πυρήνα.

Οι συγκοινωνιολόγοι ανά τον κόσμο
έχουν προσπαθήσει να εφαρμόσουν

πληθώρα διαφορετικών μέτρων:
πυκνοκατοικημένες ή αραιοκατοικημένες πόλεις,

περισσότεροί δρόμοι ή πυκνές δημόσιες συγκοινωνίες

ή πολλοί ποδηλατοδρόμοι ή μεγαλύτερη ενημέρωση,

ή πολλά άλλα μέτρα, ωστόσο τίποτα δεν πετυχαίνει.

Όμως όλες αυτές οι απόπειρες έχουν
ένα κοινό χαρακτηριστικό.

Αποτελούν ουσιαστικά προσπάθειες
να διαπιστώσουμε

τι θα πρέπει να κάνει ο κόσμος αντί να οδηγεί
σε ώρα αιχμής.

Είναι ως ένα βαθμό απόπειρες να σχεδιάσουμε

τι πρέπει να κάνουν άλλοι άνθρωποι,
να σχεδιάσουμε εμείς τη δική τους καθημερινότητα.

O σχεδιασμός ενός πολύπλοκου
κοινωνικού συστήματος

αποτελεί αρκετά δύσκολο εγχείρημα,
και θα σας πω μια ιστορία.

Το 1989, όταν έπεσε το Τείχος του Βερολίνου,

ένας πολεοδόμος στο Λονδίνο έλαβε μια κλήση

από έναν συνάδελφό του στη Μόσχα, ο οποίος είπε,

«Γεια, ο Βλαντίμιρ είμαι. Θα ήθελα να μάθω,

ποιος είναι υπεύθυνος για την προμήθεια ψωμιού
του Λονδίνου;»

Και ο πολεοδόμος στο Λονδίνο απάντησε,

«Τι εννοείς, ποιος είναι υπεύθυνος --

θέλω να πω, κανείς δεν είναι υπεύθυνος για αυτό».

«Μα σίγουρα, κάποιος πρέπει να είναι αρμόδιος.

Είναι ένα πολύ περίπλοκο σύστημα.
Κάποιος πρέπει να το ελέγχει όλο αυτό».

«Όχι. Όχι. Κανείς δεν το ελέγχει.

Θέλω να πω -- δεν το έχω συλλογιστεί ποτέ.

Στην ουσία αυτοοργανώνεται».

Αυτορυθμίζεται.

Αυτό αποτελεί παράδειγμα ενός περίπλοκου κοινωνικού συστήματος

που έχει την ικανότητα να αυτοοργανώνεται,

και αυτό αποτελεί σημαντικότατη γνώση.

Όταν θέλεις να λύσεις πραγματικά πολύπλοκα κοινωνικά θέματα,

η σωστή κίνηση είναι συνήθως

να δημιουργήσεις τα κίνητρα.

Δεν σχεδιάζεις τις λεπτομέρειες,

και οι άνθρωποι θα καταλάβουν από μόνοι τους
τι να κάνουν,

πώς να προσαρμοστούν σ' αυτό το νέο πλαίσιο.

Ας δούμε τώρα πώς μπορούμε
να χρησιμοποιήσουμε αυτή τη γνώση

για να αντιμετωπίσουμε
την κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Αυτός είναι χάρτης της Στοκχόλμης,
της πόλης όπου μεγάλωσα.

Η Στοκχόλμη είναι μια μεσαίου μεγέθους πόλη, περίπου δύο εκατομμυρίων κατοίκων,

αλλά η Στοκχόλμη έχει επίσης πολύ νερό,
και το πολύ νερό

σημαίνει πολλές γέφυρες -- στενές γέφυρες,
παλαιές γέφυρες --

που σημαίνει μεγάλη κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Αυτές οι κουκκίδες δείχνουν τα σημεία με τη μεγαλύτερη συμφόρηση,

τα οποία είναι οι γέφυρες που οδηγούν
στο κέντρο της πόλης.

Τότε κάποιος σκέφτηκε το εξής,

εκτός από τις καλές δημόσιες συγκοινωνίες,

εκτός από το να ξοδεύουμε χρήματα
σε κατασκευή δρόμων,

ας δοκιμάσουμε να χρεώνουμε τους οδηγούς
λίγα ευρώ σ' αυτά τα σημεία πρόσβασης.

Ένα ή δύο ευρώ όντως δεν αποτελούν
μεγάλο ποσό,

σε σχέση με τα κόστη στάθμευσης, κυκλοφορίας, κτλ.,

οπότε θα περιμένατε πιθανώς ότι οι οδηγοί

δεν θα αντιδρούσαν ουσιαστικά σε αυτή
τη μικρή χρέωση.

Θα είχατε άδικο.

Ένα ή δύο ευρώ στάθηκαν αρκετά
για να μειωθούν τα οχήματα κατά 20%

τις ώρες αιχμής.

Λοιπόν, το 20% είναι μεγάλο νούμερο,
ίσως να σκεφτείτε,

αλλά έχουμε ακόμα να αντιμετωπίσουμε
το 80%, σωστά;

Διότι έχουμε ακόμα 80% της κυκλοφορίας.

Αυτό θα ήταν επίσης λάθος, αφού η κυκλοφορία είναι

μη γραμμικό φαινόμενο, που σημαίνει ότι,

μόλις ξεπεράσουμε ένα συγκεκριμένο όριο χωρητικότητας,

τότε η συμφόρηση αρχίζει να αυξάνεται
με ταχύτατους ρυθμούς.

Αλλά ευτυχώς, αυτό λειτουργεί και αντιστρόφως.

Αν μειώσεις έστω και λίγο την κυκλοφορία,
τότε η συμφόρηση

θα μειωθεί πολύ πιο γρήγορα
απ' ό,τι ίσως πιστεύετε.

Οι χρεώσεις κυκλοφοριακής συμφόρησης εισήχθησαν στη Στοκχόλμη

στις 3 Γενάρη του 2006,
και η πρώτη εικόνα εδώ δείχνει

τη Στοκχόλμη, μια από τις κύριες οδούς της,
στις 2 του Γενάρη.

Την πρώτη μέρα εφαρμογής των τελών συμφόρησης η εικόνα ήταν αυτή.

Αυτό συμβαίνει αν απομακρύνεις

20% των αυτοκινήτων από τους δρόμους.

Μειώνεις το μποτιλιάρισμα πολύ δραστικά.

Όμως, όπως είπα, οι οδηγοί προσαρμόζονται, έτσι;

Οπότε μετά από καιρό θα έπρεπε
να επιστρέψουν όλοι

επειδή θα είχαν κάπως συνηθίσει τα τέλη.

Και πάλι λάθος. Έχουν περάσει εξίμιση χρόνια

από όταν εισήχθησαν τα τέλη συμφόρησης
στη Στοκχόλμη,

και έχουμε ακόμα τα ίδια
χαμηλά επίπεδα κυκλοφορίας.

Αλλά βλέπετε, υπάρχει στη χρονική σειρά
ένα ενδιαφέρον κενό

κατά το 2007.

Λοιπόν, αυτό που συνέβη ήταν
ότι τα τέλη συμφόρησης

εφαρμόστηκαν αρχικά δοκιμαστικά, οπότε εισήχθησαν

το Γενάρη και έπειτα καταργήθηκαν τον Ιούλιο,

ακολούθησε ένα δημοψήφισμα,
και έπειτα επανεισήχθησαν

το 2007, κάτι που φυσικά αποτέλεσε
μια εξαιρετική επιστημονική ευκαιρία.

Θέλω να πω, αυτό ήταν από την αρχή
ένα πολύ ενδιαφέρον πείραμα,

και μπορέσαμε μάλιστα να το κάνουμε δύο φορές.

Προσωπικά, θα μου άρεσε να το κάνουμε
κάθε χρόνο,

αλλά δεν μου το επιτρέπουν.

Αλλά ήταν ενδιαφέρον όπως και να 'χει.

Οπότε το παρακολουθήσαμε. Τι συνέβη;

Αυτή είναι η τελευταία μέρα με τα τέλη συμφόρησης, η 31η Ιουλίου,

και βλέπετε την ίδια οδό αλλά εδώ είναι καλοκαίρι,

και το καλοκαίρι στη Στοκχόλμη είναι μια πολύ ωραία

και χαλαρή εποχή του χρόνου,

και την πρώτη μέρα χωρίς τα τέλη συμφόρησης

η εικόνα ήταν αυτή.

Όλα τα αυτοκίνητα είχαν επιστρέψει,
και εδώ πρέπει να εκτιμήσεις

τους οδηγούς. Προσαρμόζονται
με απίστευτη ταχύτητα.

Την πρώτη μέρα επέστρεψαν όλοι τους.

Αυτή η επίδραση παρέμεινε. Έτσι οι μετρήσεις
του 2007 ήταν αυτές.

Αυτές οι μετρήσεις κυκλοφορίας
είναι πραγματικά συναρπαστικές

και προκαλούν κάποια έκπληξη και η γνώση τους είναι πολύ χρήσιμη,

αλλά θα έλεγα πως η πιο εκπληκτική διαφάνεια

που θα σας δείξω σήμερα δεν είναι αυτή.
Είναι αυτή εδώ.

Αυτή απεικονίζει τη λαϊκή υποστήριξη
του τέλους συμφόρησης στη Στοκχόλμη,

και βλέπετε πως όταν εισήχθη
το τέλος συμφόρησης

στις αρχές της άνοιξης του 2006, ο κόσμος
είχε αντιταχθεί έντονα στο μέτρο.

70% του πληθυσμού δεν το ήθελε.

Αλλά αυτό που συνέβη όταν εφαρμόστηκαν
τα τέλη συμφόρησης δεν ήταν αυτό

που θα περιμένατε, ότι οι άνθρωποι
τα μισούσαν ολοένα και περισσότερο.

Όχι, αντιθέτως, αυτοί άλλαξαν, σε σημείο που

αυτή τη στιγμή έχουμε 70% υποστήριξη
των τελών,

που σημαίνει ότι -- επιτρέψτε μου να το επαναλάβω:

70% του πληθυσμού της Στοκχόλμης

θέλουν να διατηρήσουν τη χρέωση σε κάτι
που πριν ήταν δωρεάν.

Ωραία. Πως λοιπόν συμβαίνει αυτό; Πως προκύπτει;

Λοιπόν, σκεφτείτε ως εξής. Ποιος άλλαξε;

Δηλαδή, το 20% των οδηγών που εξαφανίστηκαν,

πρέπει λογικά να είναι κάπως δυσαρεστημένοι.

Και που πήγαν; Αν μπορούμε
να το καταλάβουμε αυτό,

τότε ίσως να κατανοήσουμε πώς ο κόσμος
είναι τόσο ευχαριστημένος.

Κάναμε συνεπώς μια τεράστια έρευνα
με συνεντεύξεις

με πολλές υπηρεσίες, και προσπαθήσαμε να διαπιστώσουμε

ποιοι άλλαξαν, και πού πήγαν;

Τελικά δεν το ήξεραν ούτε οι ίδιοι. (Γέλια)

Για κάποιο λόγο, οι οδηγοί είναι σίγουροι

πως οδηγούν όπως οδηγούσαν και παλιότερα.

Γιατί συμβαίνει αυτό; Επειδή οι τρόποι μεταφοράς

είναι πολύ πιο ασταθείς απ' ότι ίσως πιστεύετε.

Κάθε μέρα, οι άνθρωποι παίρνουν νέες αποφάσεις, οι άνθρωποι αλλάζουν

και ο κόσμος αλλάζει γύρω τους, και κάθε μέρα

όλες αυτές οι αποφάσεις ωθούνται έστω και λίγο

μακριά από την οδήγηση σε ώρες αιχμής

έτσι ώστε οι άνθρωποι ούτε καν το παρατηρούν.

Δεν το καταλαβαίνουν ούτε καν οι ίδιοι.

Και το άλλο ερώτημα, ποιοι άλλαξαν μυαλά;

Ποιοι άλλαξαν άποψη, και γιατί;

Έτσι κάναμε άλλη μια έρευνα, προσπαθώντας να διαπιστώσουμε

γιατί οι άνθρωποι άλλαξαν γνώμη, και ποιά κατηγοριά ανθρώπων άλλαξε γνώμη;

Αφού αναλύσαμε τις απαντήσεις, φάνηκε πως

πάνω από τους μισούς εξ αυτών πιστεύουν
ότι δεν έχουν αλλάξει γνώμη.

Είναι μάλιστα σίγουροι ότι τους άρεσε

εξαρχής το τέλος συμφόρησης.

Που σημαίνει ότι τώρα είμαστε στο σημείο

όπου έχουμε μειώσει την κυκλοφορία
κατά μήκος αυτού του κλοιού διοδίων

κατά 20%, και έχουμε μειώσει τη συμφόρηση
κατά τεράστιο ποσοστό,

και οι άνθρωποι δεν έχουν καταλάβει καν
ότι οι ίδιοι έχουν αλλάξει,

και αυτοί πιστεύουν ειλικρινά ότι τους άρεσε
από πάντα αυτό το μέτρο.

Αυτή είναι η δύναμη της ώθησης
όταν προσπαθούμε να λύσουμε

περίπλοκα κοινωνικά προβλήματα,
και όταν το κάνουμε αυτό,

δεν πρέπει να προσπαθούμε να πούμε στους ανθρώπους πως να προσαρμοστούν.

Θα πρέπει απλά να τους ωθούμε
προς τη σωστή κατεύθυνση.

Αν το κάνουμε σωστά,

οι άνθρωποι θα ενστερνιστούν την αλλαγή,

και αν το κάνουμε σωστά, οι άνθρωποι θα είναι ακόμα και ευχαριστημένοι μ' αυτή.

Σας ευχαριστώ. (Χειροκρότημα)