< Return to Video

Okyanus akıntıları nasıl işliyor? - Jennifer Verduin

  • 0:07 - 0:12
    1992’de banyo oyuncakları taşıyan
    bir kargo gemisi fırtınaya yakalandı.
  • 0:12 - 0:15
    Taşıdığı konteynerler denize devrildi
  • 0:15 - 0:21
    ve dalgalar 28.000 kauçuk ördekle birlikte
    diğer oyuncakları Kuzey Pasifik’e taşıdı.
  • 0:21 - 0:23
    Fakat bunlar birlikte hareket etmedi.
  • 0:23 - 0:24
    Tam aksine
  • 0:24 - 0:27
    ördekler dünyanın her tarafına dağıldı.
  • 0:27 - 0:31
    Araştırmacılar, okyanus akıntılarını
    daha iyi anlayabilmek için
  • 0:31 - 0:34
    oyuncakların izledikleri
    yol haritalarını çıkardılar.
  • 0:34 - 0:36
    Okyanus akıntıları çeşitli
    dış etkenler sonucu oluşur.
  • 0:36 - 0:40
    Rüzgâr, gelgitler,
    su yoğunluğundaki değişim
  • 0:40 - 0:43
    ve Dünya’nın dönüşü gibi.
  • 0:43 - 0:48
    Okyanus tabanı ve kıyı şeridinin
    topoğrafyası bu hareketleri değiştirerek
  • 0:48 - 0:50
    akımların hızlanmasına, yavaşlamasına
  • 0:50 - 0:52
    veya yönünün değişmesine neden olur.
  • 0:52 - 0:55
    Okyanus akıntıları
    iki ana kategoriye ayrılır:
  • 0:55 - 0:58
    yüzey akıntıları
    ve derin okyanus akıntıları.
  • 0:58 - 1:00
    Yüzey akıntıları okyanus suyunun
  • 1:00 - 1:03
    yüzde onunun hareketini kontrol ederken
  • 1:03 - 1:06
    derin okyanus akıntıları
    diğer yüzde 90'ı harekete geçirmektedir.
  • 1:06 - 1:08
    Farklı nedenleri olmasına rağmen
  • 1:08 - 1:11
    yüzey ve derin okyanus akıntıları
  • 1:11 - 1:15
    tüm okyanusu hareket ettiren
    çapraşık bir dansta birbirini etkiler.
  • 1:15 - 1:16
    Kıyı açığında
  • 1:16 - 1:20
    yüzey akımları, su seviyesi inip çıktıkça
    suyu ileri geri çeken
  • 1:20 - 1:25
    hem rüzgâr hem de gelgitler
    tarafından yönlendirilir.
  • 1:25 - 1:30
    Bu arada, okyanusta, yüzey akımlarının
    arkasındaki ana kuvvet rüzgârdır.
  • 1:30 - 1:32
    Rüzgâr okyanusa doğru eserken
  • 1:32 - 1:35
    suyun üst katmanlarını da sürükler.
  • 1:35 - 1:37
    Bu hareket eden su, altındaki katmanları
  • 1:37 - 1:40
    ve onlar da kendi altındaki
    katmanları çeker.
  • 1:40 - 1:43
    Aslında 400 metre derinliğe kadar su,
  • 1:43 - 1:47
    okyanusun yüzeyindeki rüzgârdan
    hâlâ etkilenmektedir.
  • 1:47 - 1:51
    Dünyanın tamamındaki yüzey akıntılarının
    modellerine bakmak için uzaklaşırsanız
  • 1:51 - 1:55
    bunların kuzey yarım kürede saat yönünde
    ve güney yarım kürede
  • 1:55 - 1:58
    saat yönünün tersine
    seyahat eden, girdap adı verilen
  • 1:58 - 2:00
    büyük döngüler oluşturduğunu göreceksiniz.
  • 2:00 - 2:03
    Bunun nedeni, Dünya'nın dönüşünün
  • 2:03 - 2:07
    bu akımlara yol açan
    rüzgâr modellerini etkilemesidir.
  • 2:07 - 2:08
    Eğer Dünya dönmezse
  • 2:08 - 2:11
    hava ve su, ekvatordaki düşük basınç ile
  • 2:11 - 2:13
    kutuplardaki yüksek basınç arasında
  • 2:13 - 2:15
    gidip gelecektir.
  • 2:15 - 2:16
    Ancak Dünya döndükçe
  • 2:16 - 2:21
    ekvatordan Kuzey Kutbu'na
    hareket eden hava doğuya doğru,
  • 2:21 - 2:25
    aşağıya doğru hareket eden hava
    batıya doğru yön değiştirir.
  • 2:25 - 2:27
    Ayna görüntüsü
    güney yarım kürede gerçekleşir
  • 2:27 - 2:29
    böylece rüzgârın ana akımları
  • 2:29 - 2:33
    okyanus havzalarının etrafında
    döngü benzeri desenler oluşturur.
  • 2:33 - 2:36
    Buna Coriolis Etkisi denir.
  • 2:36 - 2:40
    Rüzgârlar, altındaki okyanusu
    aynı dönen girdaplara iter.
  • 2:40 - 2:44
    Su, ısıyı havadan daha etkili tuttuğu için
  • 2:44 - 2:48
    bu akımlar dünyadaki sıcaklığı
    yeniden dağıtmaya yardımcı olur.
  • 2:48 - 2:50
    Yüzey akımlarının aksine
  • 2:50 - 2:55
    derin akımlar öncelikle deniz suyunun
    yoğunluğundaki değişimlerden kaynaklanır.
  • 2:55 - 2:58
    Su, Kuzey Kutbu'na doğru
    ilerledikçe soğur.
  • 2:58 - 3:01
    Ayrıca tuzu geride bırakarak
    tuzak suyu oluşturan
  • 3:01 - 3:06
    buz kristallerine sahip olduğu için
    daha yüksek tuz konsantrasyonuna sahiptir.
  • 3:06 - 3:09
    Bu soğuk, tuzlu su daha yoğundur
  • 3:09 - 3:10
    bu nedenle batar
  • 3:10 - 3:13
    ve daha sıcak yüzey suyu yerini alır,
  • 3:13 - 3:17
    termohalin sirkülasyonu adı verilen
    dikey bir akım oluşturur.
  • 3:17 - 3:22
    Derin su ve rüzgârla çalışan
    yüzey akımlarının termohalin sirkülasyonu
  • 3:22 - 3:26
    Küresel Konveyör Kuşağı adı verilen bir
    sarım döngüsü oluşturmak için birleşir.
  • 3:26 - 3:29
    Su, okyanusun derinliklerinden
    yüzeye doğru hareket ettikçe
  • 3:29 - 3:33
    okyanus besin zincirinin
    temelini oluşturan
  • 3:33 - 3:36
    mikroorganizmaları besleyen
    birçok besin taşır.
  • 3:36 - 3:39
    Küresel Konveyör Kuşağı,
    dünyanın dört bir yanına yayılan
  • 3:39 - 3:41
    dünyanın en uzun akımıdır.
  • 3:41 - 3:45
    Ancak saniyede sadece
    birkaç santimetre hareket eder.
  • 3:45 - 3:49
    Bir damla suyun tam tur atması
    bin yılı bulabilir.
  • 3:49 - 3:53
    Bununla birlikte, yükselen
    deniz sıcaklıkları konveyör kuşağının
  • 3:53 - 3:55
    görünüşte yavaşlamasına neden olmaktadır.
  • 3:55 - 3:58
    Modeller bunun
    Atlantik'in her iki tarafında
  • 3:58 - 4:00
    hava sistemlerine zarar verdiğini
  • 4:00 - 4:03
    gösteriyor ve yavaşlamaya devam ederse
  • 4:03 - 4:05
    ya da tamamen durursa
    ne olacağını kimse bilmiyor.
  • 4:05 - 4:09
    Doğru tahmin edebilmemiz
    ve buna göre hazırlanabilmemizin tek yolu
  • 4:09 - 4:14
    akımları ve onları şekillendiren
    güçlü kuvvetleri incelemeye devam etmek.
Title:
Okyanus akıntıları nasıl işliyor? - Jennifer Verduin
Speaker:
Jennifer Verduin
Description:

Dersin tamamı: https://ed.ted.com/lessons/how-do-ocean-currents-work-jennifer-verduin

1992 yılında banyo oyuncakları taşıyan bir kargo gemisi fırtınaya yakalandı. Nakliye konteynerleri denize sürüklendi. Dalgalar, 28.000 plastik ördeği ve diğer oyuncakları Kuzey Pasifik'e süpürdü. Fakat bir arada kalmadılar -- o zamandan bu yana ördekler dünyanın her yerinde karaya vurdu. Bu nasıl oldu? Jennifer Verduin okyanus akıntıları bilimine dalış yapıyor.

Dersi sunan Jennifer Verduin, yöneten Cabong Studios.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:16
Cihan Ekmekçi approved Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Cihan Ekmekçi edited Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Nevaz Mescioğlu accepted Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Nevaz Mescioğlu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Adel Kuzulu edited Turkish subtitles for How do ocean currents work?
Show all

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.