< Return to Video

Bart Knols: Sivrisinekleri öldür, sıtmayı bitir

  • 0:01 - 0:07
    (Sivrisinek vızıltısı)
  • 0:10 - 0:13
    (Sineklikle vuruş)
  • 0:13 - 0:16
    Yakaladım.
  • 0:16 - 0:20
    Sivrisinekler. Onlardan nefret ediyorum.
  • 0:20 - 0:22
    Ya siz?
  • 0:22 - 0:25
    Gecenin bir yarısı sizi tümüyle çılgına çeviren
  • 0:25 - 0:27
    kulaklarınızdaki o berbat vızıldama sesi?
  • 0:27 - 0:29
    Sivrisineğin derinize bir iğne saplamayı ve kanınızı emmeyi
  • 0:29 - 0:33
    istediğini bilmek? Berbat bir şey, değil mi?
  • 0:33 - 0:37
    Hatta, sivrisinekler hakkında düşünebildiğim sadece
  • 0:37 - 0:39
    tek iyi bir şey var.
  • 0:39 - 0:42
    Geceyarısı yatak odamıza girdiklerinde,
  • 0:42 - 0:45
    eşimi ısırmayı tercih ediyorlar.
  • 0:45 - 0:46
    Ama bu büyüleyici, değil mi?
  • 0:46 - 0:51
    Eşim neden benden daha çok ısırılıyor?
  • 0:51 - 0:55
    Ve bunun cevabı koku, bedeninin kokusu.
  • 0:55 - 0:58
    Ve her birimiz derimizde sivrisinekleri kendine çeken veya iten
  • 0:58 - 1:02
    farklı kimyasallar ürettiğimiz ve farklı koktuğumuz için,
  • 1:02 - 1:05
    bazılarımız diğerlerinden çok daha çekici hale gelir.
  • 1:05 - 1:09
    Yani eşim benden daha hoş kokuyor, ya da ben sadece
  • 1:09 - 1:11
    ondan daha kötü kokuyorum.
  • 1:11 - 1:15
    Her iki şekilde de, sivrisinekler bizi karanlıkta
  • 1:15 - 1:18
    koklayarak buluyorlar. Bizim kokumuzu alıyorlar.
  • 1:18 - 1:20
    Ve doktoramı yaparken, sivrisineklerin, Afrika sıtmalı sivrisineklerinin
  • 1:20 - 1:23
    geceleri bizi takip etmek için derimizden yayılan
  • 1:23 - 1:27
    hangi kimyasalları kullandıklarını bilmek istedim.
  • 1:27 - 1:31
    Ve kullandıkları çok geniş bir bileşim yelpazesi var.
  • 1:31 - 1:34
    Ve bu kolay bir görev olmayacaktı.
  • 1:34 - 1:37
    Ve bundan dolayı, çeşitli deneyler hazırladık.
  • 1:37 - 1:40
    Neden bu deneyleri hazırladık?
  • 1:40 - 1:43
    Çünkü dünya nüfusunun yarısı basit bir sivrisinek ısırığının
  • 1:43 - 1:46
    yol açabileceği sıtma gibi ölümcül bir hastalığa
  • 1:46 - 1:49
    yakalanma riski altında.
  • 1:49 - 1:51
    Her 30 saniyede, dünya üzerinde bir yerde,
  • 1:51 - 1:55
    bir çocuk sıtma yüzünden ölüyor ve bu sabah Paul Levy
  • 1:55 - 1:59
    Amerika Birleşik Devletleri'ne çarpan 727 hakkında bir metafor dile getiriyordu.
  • 1:59 - 2:04
    Afrika'da, her gün yedi büyük boy 747'nin çarpmasına denk
  • 2:04 - 2:07
    olaylar yaşanıyor.
  • 2:07 - 2:10
    Ama eğer bir ihtimal, bu sivrisinekleri kendi kokumuzu kullanarak
  • 2:10 - 2:14
    tuzağa çekebilirsek, o zaman bu hastalığın yayılmasını
  • 2:14 - 2:16
    durdurabiliriz.
  • 2:16 - 2:18
    Şimdi, bu yapbozu çözmek kolay değildi,
  • 2:18 - 2:21
    çünkü deri üzerinde yüzlerce farklı kimyasal üretiyoruz,
  • 2:21 - 2:24
    ama bu yapbozu gerçekten de çok çabuk çözmemizi sağlayan
  • 2:24 - 2:28
    bazı harikulade deneylere giriştik.
  • 2:28 - 2:31
    Başta, tüm sivrisinek türlerinin vücudun aynı bölümünden
  • 2:31 - 2:35
    ısırmadığını gözlemledik. Tuhaf.
  • 2:35 - 2:36
    Biz de çıplak bir gönüllüyü
  • 2:36 - 2:40
    büyük bir kafesin içerisine koyarak bir deney hazırladık
  • 2:40 - 2:43
    ve sivrisineklerin vücudun neresinden ısırdıklarını
  • 2:43 - 2:46
    gözlemlemek için kafesin içine sivrisinekleri saldık.
  • 2:46 - 2:49
    Ve olağanüstü farklılıklar bulduk.
  • 2:49 - 2:51
    Burda solda, gönüllümüzü ısıran
  • 2:51 - 2:54
    Alman sıtmalı sivrisineklerinin ısırıklarını görüyorsunuz.
  • 2:54 - 2:57
    Çok güçlü bir şekilde yüz kısmından ısırmayı tercih ettiler.
  • 2:57 - 3:00
    Tersine, Afrika sıtmalı sivrisinekleri bu kişinin
  • 3:00 - 3:06
    bilekleri ve ayaklarını ısırmaya yönelik bir tercih sergilediler
  • 3:06 - 3:08
    ve tabii ki bunu en başından bilmemiz gerekirdi
  • 3:08 - 3:13
    çünkü onların adı mosqui-toes (ayak parmakları), ya? (Kahkahalar)
  • 3:13 - 3:16
    Bu doğru. (Alkışlar)
  • 3:16 - 3:21
    Ve böylece ayak kokusu üzerine, insan ayağının
  • 3:21 - 3:23
    kokusu üzerine yoğunlaşmaya başladık,
  • 3:23 - 3:27
    ta ki literatürde söylenen inanılmaz bir sözle, tersinden ziyade
  • 3:27 - 3:30
    peynirin ayak gibi koktuğuna dair o inanılmaz
  • 3:30 - 3:34
    sözle karşılaşana kadar. Bir düşünün.
  • 3:34 - 3:37
    Ve bu bizi olağanüstü bir deney yapmak için tetikledi.
  • 3:37 - 3:41
    Fena halde ayak kokan Limburger peynirinden
  • 3:41 - 3:44
    çok küçük bir parça alarak
  • 3:44 - 3:46
    Afrika sıtmalı sivrisineklerini çekmeyi denedik.
  • 3:46 - 3:49
    Ve biliyor musunuz? İşe yaradı.
  • 3:49 - 3:54
    Hatta, o kadar işe yaradı ki şu anda Limburger peyniri aromasının
  • 3:54 - 3:59
    Tanzanya'da kullanılan yapay bir karışımına sahibiz
  • 3:59 - 4:01
    ve bu karışımın orda sivrisineklere, insanlardan
  • 4:01 - 4:05
    iki ya da üç defa daha çekici geldiği görüldü.
  • 4:05 - 4:08
    Limburg, peynirinle gurur duy,
  • 4:08 - 4:11
    çünkü o şimdi sıtmaya karşı savaşta kullanılıyor.
  • 4:11 - 4:18
    (Alkışlar)
  • 4:18 - 4:21
    İşte peynir bu, göstermek istedim.
  • 4:21 - 4:24
    İkinci hikayem de aynı şekilde olağanüstü.
  • 4:24 - 4:28
    Bu sefer insanın en iyi dostu hakkında. Köpekler hakkında.
  • 4:28 - 4:29
    Ve size köpekleri
  • 4:29 - 4:32
    sıtmaya karşı savaşta nasıl kullanabileceğimizi göstereceğim.
  • 4:32 - 4:36
    Sivrisinekleri öldürmenin en iyi yollarından biri
  • 4:36 - 4:39
    yetişkinlerinin etrafta uçup insanları ısırmalarını
  • 4:39 - 4:42
    ve hastalığı yaymalarını beklememek.
  • 4:42 - 4:46
    Onları henüz suda birer larvalarken öldürmek.
  • 4:46 - 4:50
    Niçin? Çünkü onlar aynı CIA gibiler.
  • 4:50 - 4:55
    Su havuzu içindeyken, bu larvalar yoğunlaşmış haldeler.
  • 4:55 - 4:57
    Orda hep birlikteler. Hareketsiz duruyorlar.
  • 4:57 - 5:00
    Sudan kaçamazlar. Uçamazlar.
  • 5:00 - 5:04
    Ve erişilebilirler. Sahiden kalkıp bu havuza gidebilir
  • 5:04 - 5:08
    ve onları orda öldürebilirsiniz, öyle değil mi?
  • 5:08 - 5:12
    Böyle bir kişinin tüm bu üreme yerlerini bulmasını
  • 5:12 - 5:15
    ve buralara böcek ilacı dökmesini zorlaştıran,
  • 5:15 - 5:18
    karşılaştığımız bu problem, tüm bu alan boyunca bulunan
  • 5:18 - 5:21
    tüm bu su havuzlarının larvalarla dolu olması,
  • 5:21 - 5:25
    bunların her türlü yere dağılmış olmaları.
  • 5:25 - 5:27
    Ve geçen yıl çok, çok fazla düşündük,
  • 5:27 - 5:31
    bu problemi nasıl çözebilirdik? Ta ki aynı bizim gibi,
  • 5:31 - 5:34
    bizim eşsiz bir kokumuzun olması gibi,
  • 5:34 - 5:38
    sivrisinek larvalarının da oldukça eşsiz bir kokusu olduğunu keşfedene kadar.
  • 5:38 - 5:41
    Ve böylece başka çılgın bir deney hazırladık,
  • 5:41 - 5:43
    çünkü bu larvaların kokularını topladık
  • 5:43 - 5:47
    ve bez parçalarına koyduk, ve sonra olağanüstü bir şey yaptık.
  • 5:47 - 5:49
    Burda dört deliği olan bir çubuğumuz var
  • 5:49 - 5:52
    ve bu larvaların kokusunu soldaki deliğe yerleştirdik.
  • 5:52 - 5:53
    Aha, oldukça çabuk oldu.
  • 5:53 - 5:56
    Ve şimdi köpeği görüyorsunuz. Adı Tweed. Border collie cinsi bir köpek.
  • 5:56 - 5:59
    Delikleri kontrol ediyor ve çoktan etti bile.
  • 5:59 - 6:01
    Kontrol deliklerini tekrar koklamaya başlıyor,
  • 6:01 - 6:03
    ama ilk deliğe geri geliyor
  • 6:03 - 6:05
    ve şimdi de o kokuya kilitleniyor,
  • 6:05 - 6:08
    yani anlaşılıyor ki artık sahadaki sivrisinek
  • 6:08 - 6:10
    üreme bölgelerini çok daha etkili bir biçimde
  • 6:10 - 6:12
    bulabilmek için köpekleri kullanabiliriz
  • 6:12 - 6:15
    ve böylece sıtma üzerinde çok daha büyük bir etkimiz olabilir.
  • 6:15 - 6:19
    Bu kadının adı Ellen van der Zweep. Dünyadaki en iyi köpek eğitimcilerinden biri,
  • 6:19 - 6:22
    ve ona göre bundan çok daha fazlasını başarabiliriz.
  • 6:22 - 6:25
    Sıtma paraziti taşıyan insanların, taşımayan insanlara göre
  • 6:25 - 6:28
    farklı bir koku yaydıklarını da bildiğimizden dolayı,
  • 6:28 - 6:31
    ona göre köpekleri, bu paraziti taşıyan insanları
  • 6:31 - 6:34
    bulacak şekilde eğitmemiz mümkün.
  • 6:34 - 6:37
    Bunun anlamı, sıtmanın güç kaybettiği ve
  • 6:37 - 6:40
    bu paraziti taşıyan oldukça az insanın bulunduğu bir popülasyonda,
  • 6:40 - 6:42
    köpekler bu insanları tespit edebilir
  • 6:42 - 6:46
    ve bu kimseleri sıtmaya karşı ilaçla tedavi ederek sıtmaya son darbemizi vurabiliriz.
  • 6:46 - 6:50
    İnsanın en iyi dostu, sıtmaya karşı savaşıyor.
  • 6:50 - 6:53
    Üçüncü hikayem belki daha da olağanüstü
  • 6:53 - 6:58
    ve, söylemeliyim ki, bugüne dek kimseye gösterilmedi.
  • 6:58 - 7:00
    Evet.
  • 7:00 - 7:03
    Çılgın bir hikaye, ama sivrisineklere karşı en iyi
  • 7:03 - 7:06
    ve nihai intikamı almamızı sağlayacağına inanıyorum.
  • 7:06 - 7:09
    Hatta, insanlar bana artık sivrisinekler tarafından ısırılmaktan
  • 7:09 - 7:12
    hoşlandıklarını söylüyorlar.
  • 7:12 - 7:15
    Ve tabii ki burdaki soru, sivrisinekler tarafından ısırılmayı
  • 7:15 - 7:18
    güzel kılan şey ne olabilir?
  • 7:18 - 7:19
    Ve cevabı,
  • 7:19 - 7:23
    hemen burda cebimde,
  • 7:23 - 7:26
    eğer çıkarabilirsem.
  • 7:26 - 7:29
    Bu bir hap, basit bir hap
  • 7:29 - 7:32
    ve bunu suyla yuttuğum zaman,
  • 7:32 - 7:36
    mucizeler gerçekleştiriyor.
  • 7:36 - 7:38
    Teşekkür ederim.
  • 7:40 - 7:44
    (İçiyor)
  • 7:44 - 7:48
    Şimdi size nasıl çalıştığını göstereyim.
  • 7:48 - 7:51
    Burdaki kutunun içerisinde,
  • 7:51 - 7:56
    hepsini serbest bırakmaya hazırlandığım
  • 7:56 - 8:00
    yüzlerce aç, dişi
  • 8:00 - 8:04
    sivrisinekle dolu bir kafes var. (Kahkahalar)
  • 8:04 - 8:07
    Sadece şaka, sadece şaka.
  • 8:07 - 8:10
    Size göstereceğim şey şu: kolumu içeriye sokacağım
  • 8:10 - 8:13
    ve size nasıl da çabucak ısırdıklarını göstereceğim.
  • 8:13 - 8:15
    Başlayalım.
  • 8:15 - 8:18
    Merak etmeyin, bunu laboratuvarda sürekli yapıyorum.
  • 8:18 - 8:22
    İşte böyle. Tamam.
  • 8:22 - 8:27
    Şimdi, videoda, burdaki videoda,
  • 8:27 - 8:29
    size tamamıyla aynı şeyi göstereceğim,
  • 8:29 - 8:31
    videoda gösterdiklerimin tek farkı, videodakilerin
  • 8:31 - 8:35
    hapı aldıktan bir saat sonra çekilmiş olması.
  • 8:35 - 8:40
    Bir göz atın. Çalışmıyor. Tamam. Bunun için üzgünüm.
  • 8:40 - 8:42
    Kolumu sokuyorum, onlara büyük sulu bir kan ziyafeti
  • 8:42 - 8:44
    sunuyorum, onları püskürtüyorum ve onların zaman içerisinde,
  • 8:44 - 8:47
    çok hasta, gerçekten çok hasta olmalarını
  • 8:47 - 8:49
    burda hızlı çekimde izliyoruz
  • 8:49 - 8:53
    ve üç saat sonra kafesinde dibinde gördüklerimiz
  • 8:53 - 8:56
    ölü sivrisinekler,
  • 8:56 - 9:00
    çok ölü sivrisinekler, ve şunu söyleyeceğim, bayanlar ve baylar,
  • 9:00 - 9:02
    sivrisineklerle kartları değişmiş bulunuyoruz.
  • 9:02 - 9:07
    Onlar bizi öldürmüyor. Biz onları öldürüyoruz.
  • 9:07 - 9:15
    (Alkışlar)
  • 9:15 - 9:21
    Şimdi - (Kahkahalar) -
  • 9:21 - 9:23
    Maastrict, hazırlanın.
  • 9:23 - 9:25
    Bununla neler yapabileceğimizi bir düşünün.
  • 9:25 - 9:27
    Bunu sivrisinek kaynaklı hastalıkların patlak vermesini,
  • 9:27 - 9:31
    salgınları önlemek için kullanabiliriz, öyle değil mi?
  • 9:31 - 9:33
    Ve daha da iyisi, çok büyük bir alan içerisinde,
  • 9:33 - 9:36
    üç haftalığına herkesin bu ilacı alması durumunda
  • 9:36 - 9:38
    neler olabileceğini hayal edin.
  • 9:38 - 9:40
    Bu bize sıtmayı bir hastalık olarak elimine etmemize
  • 9:40 - 9:42
    olanak sağlayacaktır.
  • 9:42 - 9:46
    Yani peynir, köpekler ve sivrisinekleri öldürmek için bir hap.
  • 9:46 - 9:50
    Bu benim yapmaya bayıldığım tarzda olağanın dışında düşünmeye yönelik bilim,
  • 9:50 - 9:52
    insanoğlunun iyiliği için,
  • 9:52 - 9:55
    ama özellikle onun için, sıtmasız bir dünyada
  • 9:55 - 10:00
    büyüyebilmesi için. Teşekkür ederim. (Alkışlar)
Title:
Bart Knols: Sivrisinekleri öldür, sıtmayı bitir
Speaker:
Bart Knols
Description:

Bir sivrisineğin sezgilerini kendisine karşı kullanabiliriz. TEDxMaastricht'te konuşmacı Bart Knols, sıtmayla savaşta takımının geliştirdiği yaratıcı çözümleri tanıtıyor -- bu çözümler arasında limburger peyniri ve öldürücü bir hap da bulunuyor. (TEDxMaastricht'te çekilmiştir.)

more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TEDTalks
Duration:
10:20
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Hulya Uzun accepted Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Hulya Uzun edited Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Meric Aydonat approved Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Meric Aydonat rejected Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Meric Aydonat commented on Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Hulya Uzun accepted Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Ahmet Kurnaz edited Turkish subtitles for 3 new ways to kill mosquitoes
Show all

Turkish subtitles

Revisions