Bart Knols: Sivrisinekleri öldür, sıtmayı bitir

Bir sivrisineğin sezgilerini kendisine karşı kullanabiliriz. TEDxMaastricht'te konuşmacı Bart Knols, sıtmayla savaşta takımının geliştirdiği yaratıcı çözümleri tanıtıyor -- bu çözümler arasında limburger peyniri ve öldürücü bir hap da bulunuyor. (TEDxMaastricht'te çekilmiştir.)

(Sivrisinek vızıltısı)

(Sineklikle vuruş)

Yakaladım.

Sivrisinekler. Onlardan nefret ediyorum.

Ya siz?

Gecenin bir yarısı sizi tümüyle çılgına çeviren

kulaklarınızdaki o berbat vızıldama sesi?

Sivrisineğin derinize bir iğne saplamayı ve kanınızı emmeyi

istediğini bilmek? Berbat bir şey, değil mi?

Hatta, sivrisinekler hakkında düşünebildiğim sadece

tek iyi bir şey var.

Geceyarısı yatak odamıza girdiklerinde,

eşimi ısırmayı tercih ediyorlar.

Ama bu büyüleyici, değil mi?

Eşim neden benden daha çok ısırılıyor?

Ve bunun cevabı koku, bedeninin kokusu.

Ve her birimiz derimizde sivrisinekleri kendine çeken veya iten

farklı kimyasallar ürettiğimiz ve farklı koktuğumuz için,

bazılarımız diğerlerinden çok daha çekici hale gelir.

Yani eşim benden daha hoş kokuyor, ya da ben sadece

ondan daha kötü kokuyorum.

Her iki şekilde de, sivrisinekler bizi karanlıkta

koklayarak buluyorlar. Bizim kokumuzu alıyorlar.

Ve doktoramı yaparken, sivrisineklerin, Afrika sıtmalı sivrisineklerinin

geceleri bizi takip etmek için derimizden yayılan

hangi kimyasalları kullandıklarını bilmek istedim.

Ve kullandıkları çok geniş bir bileşim yelpazesi var.

Ve bu kolay bir görev olmayacaktı.

Ve bundan dolayı, çeşitli deneyler hazırladık.

Neden bu deneyleri hazırladık?

Çünkü dünya nüfusunun yarısı basit bir sivrisinek ısırığının

yol açabileceği sıtma gibi ölümcül bir hastalığa

yakalanma riski altında.

Her 30 saniyede, dünya üzerinde bir yerde,

bir çocuk sıtma yüzünden ölüyor ve bu sabah Paul Levy

Amerika Birleşik Devletleri'ne çarpan 727 hakkında bir metafor dile getiriyordu.

Afrika'da, her gün yedi büyük boy 747'nin çarpmasına denk

olaylar yaşanıyor.

Ama eğer bir ihtimal, bu sivrisinekleri kendi kokumuzu kullanarak

tuzağa çekebilirsek, o zaman bu hastalığın yayılmasını

durdurabiliriz.

Şimdi, bu yapbozu çözmek kolay değildi,

çünkü deri üzerinde yüzlerce farklı kimyasal üretiyoruz,

ama bu yapbozu gerçekten de çok çabuk çözmemizi sağlayan

bazı harikulade deneylere giriştik.

Başta, tüm sivrisinek türlerinin vücudun aynı bölümünden

ısırmadığını gözlemledik. Tuhaf.

Biz de çıplak bir gönüllüyü

büyük bir kafesin içerisine koyarak bir deney hazırladık

ve sivrisineklerin vücudun neresinden ısırdıklarını

gözlemlemek için kafesin içine sivrisinekleri saldık.

Ve olağanüstü farklılıklar bulduk.

Burda solda, gönüllümüzü ısıran

Alman sıtmalı sivrisineklerinin ısırıklarını görüyorsunuz.

Çok güçlü bir şekilde yüz kısmından ısırmayı tercih ettiler.

Tersine, Afrika sıtmalı sivrisinekleri bu kişinin

bilekleri ve ayaklarını ısırmaya yönelik bir tercih sergilediler

ve tabii ki bunu en başından bilmemiz gerekirdi

çünkü onların adı mosqui-toes (ayak parmakları), ya? (Kahkahalar)

Bu doğru. (Alkışlar)

Ve böylece ayak kokusu üzerine, insan ayağının

kokusu üzerine yoğunlaşmaya başladık,

ta ki literatürde söylenen inanılmaz bir sözle, tersinden ziyade

peynirin ayak gibi koktuğuna dair o inanılmaz

sözle karşılaşana kadar. Bir düşünün.

Ve bu bizi olağanüstü bir deney yapmak için tetikledi.

Fena halde ayak kokan Limburger peynirinden

çok küçük bir parça alarak

Afrika sıtmalı sivrisineklerini çekmeyi denedik.

Ve biliyor musunuz? İşe yaradı.

Hatta, o kadar işe yaradı ki şu anda Limburger peyniri aromasının

Tanzanya'da kullanılan yapay bir karışımına sahibiz

ve bu karışımın orda sivrisineklere, insanlardan

iki ya da üç defa daha çekici geldiği görüldü.

Limburg, peynirinle gurur duy,

çünkü o şimdi sıtmaya karşı savaşta kullanılıyor.

(Alkışlar)

İşte peynir bu, göstermek istedim.

İkinci hikayem de aynı şekilde olağanüstü.

Bu sefer insanın en iyi dostu hakkında. Köpekler hakkında.

Ve size köpekleri

sıtmaya karşı savaşta nasıl kullanabileceğimizi göstereceğim.

Sivrisinekleri öldürmenin en iyi yollarından biri

yetişkinlerinin etrafta uçup insanları ısırmalarını

ve hastalığı yaymalarını beklememek.

Onları henüz suda birer larvalarken öldürmek.

Niçin? Çünkü onlar aynı CIA gibiler.

Su havuzu içindeyken, bu larvalar yoğunlaşmış haldeler.

Orda hep birlikteler. Hareketsiz duruyorlar.

Sudan kaçamazlar. Uçamazlar.

Ve erişilebilirler. Sahiden kalkıp bu havuza gidebilir

ve onları orda öldürebilirsiniz, öyle değil mi?

Böyle bir kişinin tüm bu üreme yerlerini bulmasını

ve buralara böcek ilacı dökmesini zorlaştıran,

karşılaştığımız bu problem, tüm bu alan boyunca bulunan

tüm bu su havuzlarının larvalarla dolu olması,

bunların her türlü yere dağılmış olmaları.

Ve geçen yıl çok, çok fazla düşündük,

bu problemi nasıl çözebilirdik? Ta ki aynı bizim gibi,

bizim eşsiz bir kokumuzun olması gibi,

sivrisinek larvalarının da oldukça eşsiz bir kokusu olduğunu keşfedene kadar.

Ve böylece başka çılgın bir deney hazırladık,

çünkü bu larvaların kokularını topladık

ve bez parçalarına koyduk, ve sonra olağanüstü bir şey yaptık.

Burda dört deliği olan bir çubuğumuz var

ve bu larvaların kokusunu soldaki deliğe yerleştirdik.

Aha, oldukça çabuk oldu.

Ve şimdi köpeği görüyorsunuz. Adı Tweed. Border collie cinsi bir köpek.

Delikleri kontrol ediyor ve çoktan etti bile.

Kontrol deliklerini tekrar koklamaya başlıyor,

ama ilk deliğe geri geliyor

ve şimdi de o kokuya kilitleniyor,

yani anlaşılıyor ki artık sahadaki sivrisinek

üreme bölgelerini çok daha etkili bir biçimde

bulabilmek için köpekleri kullanabiliriz

ve böylece sıtma üzerinde çok daha büyük bir etkimiz olabilir.

Bu kadının adı Ellen van der Zweep. Dünyadaki en iyi köpek eğitimcilerinden biri,

ve ona göre bundan çok daha fazlasını başarabiliriz.

Sıtma paraziti taşıyan insanların, taşımayan insanlara göre

farklı bir koku yaydıklarını da bildiğimizden dolayı,

ona göre köpekleri, bu paraziti taşıyan insanları

bulacak şekilde eğitmemiz mümkün.

Bunun anlamı, sıtmanın güç kaybettiği ve

bu paraziti taşıyan oldukça az insanın bulunduğu bir popülasyonda,

köpekler bu insanları tespit edebilir

ve bu kimseleri sıtmaya karşı ilaçla tedavi ederek sıtmaya son darbemizi vurabiliriz.

İnsanın en iyi dostu, sıtmaya karşı savaşıyor.

Üçüncü hikayem belki daha da olağanüstü

ve, söylemeliyim ki, bugüne dek kimseye gösterilmedi.

Evet.

Çılgın bir hikaye, ama sivrisineklere karşı en iyi

ve nihai intikamı almamızı sağlayacağına inanıyorum.

Hatta, insanlar bana artık sivrisinekler tarafından ısırılmaktan

hoşlandıklarını söylüyorlar.

Ve tabii ki burdaki soru, sivrisinekler tarafından ısırılmayı

güzel kılan şey ne olabilir?

Ve cevabı,

hemen burda cebimde,

eğer çıkarabilirsem.

Bu bir hap, basit bir hap

ve bunu suyla yuttuğum zaman,

mucizeler gerçekleştiriyor.

Teşekkür ederim.

(İçiyor)

Şimdi size nasıl çalıştığını göstereyim.

Burdaki kutunun içerisinde,

hepsini serbest bırakmaya hazırlandığım

yüzlerce aç, dişi

sivrisinekle dolu bir kafes var. (Kahkahalar)

Sadece şaka, sadece şaka.

Size göstereceğim şey şu: kolumu içeriye sokacağım

ve size nasıl da çabucak ısırdıklarını göstereceğim.

Başlayalım.

Merak etmeyin, bunu laboratuvarda sürekli yapıyorum.

İşte böyle. Tamam.

Şimdi, videoda, burdaki videoda,

size tamamıyla aynı şeyi göstereceğim,

videoda gösterdiklerimin tek farkı, videodakilerin

hapı aldıktan bir saat sonra çekilmiş olması.

Bir göz atın. Çalışmıyor. Tamam. Bunun için üzgünüm.

Kolumu sokuyorum, onlara büyük sulu bir kan ziyafeti

sunuyorum, onları püskürtüyorum ve onların zaman içerisinde,

çok hasta, gerçekten çok hasta olmalarını

burda hızlı çekimde izliyoruz

ve üç saat sonra kafesinde dibinde gördüklerimiz

ölü sivrisinekler,

çok ölü sivrisinekler, ve şunu söyleyeceğim, bayanlar ve baylar,

sivrisineklerle kartları değişmiş bulunuyoruz.

Onlar bizi öldürmüyor. Biz onları öldürüyoruz.

(Alkışlar)

Şimdi - (Kahkahalar) -

Maastrict, hazırlanın.

Bununla neler yapabileceğimizi bir düşünün.

Bunu sivrisinek kaynaklı hastalıkların patlak vermesini,

salgınları önlemek için kullanabiliriz, öyle değil mi?

Ve daha da iyisi, çok büyük bir alan içerisinde,

üç haftalığına herkesin bu ilacı alması durumunda

neler olabileceğini hayal edin.

Bu bize sıtmayı bir hastalık olarak elimine etmemize

olanak sağlayacaktır.

Yani peynir, köpekler ve sivrisinekleri öldürmek için bir hap.

Bu benim yapmaya bayıldığım tarzda olağanın dışında düşünmeye yönelik bilim,

insanoğlunun iyiliği için,

ama özellikle onun için, sıtmasız bir dünyada

büyüyebilmesi için. Teşekkür ederim. (Alkışlar)