0:00:00.527,0:00:06.981
(Sivrisinek vızıltısı)

0:00:10.009,0:00:13.034
(Sineklikle vuruş)

0:00:13.034,0:00:16.017
Yakaladım.

0:00:16.017,0:00:19.741
Sivrisinekler. Onlardan nefret ediyorum.

0:00:19.741,0:00:21.509
Ya siz?

0:00:21.509,0:00:24.600
Gecenin bir yarısı sizi tümüyle çılgına çeviren

0:00:24.600,0:00:26.971
kulaklarınızdaki o berbat vızıldama sesi?

0:00:26.971,0:00:29.185
Sivrisineğin derinize bir iğne saplamayı ve kanınızı emmeyi

0:00:29.185,0:00:33.271
istediğini bilmek? Berbat bir şey, değil mi?

0:00:33.271,0:00:36.652
Hatta, sivrisinekler hakkında düşünebildiğim sadece

0:00:36.652,0:00:39.032
tek iyi bir şey var.

0:00:39.032,0:00:41.743
Geceyarısı yatak odamıza girdiklerinde,

0:00:41.743,0:00:44.848
eşimi ısırmayı tercih ediyorlar.

0:00:44.848,0:00:46.057
Ama bu büyüleyici, değil mi?

0:00:46.057,0:00:50.663
Eşim neden benden daha çok ısırılıyor?

0:00:50.663,0:00:54.855
Ve bunun cevabı koku, bedeninin kokusu.

0:00:54.855,0:00:57.505
Ve her birimiz derimizde sivrisinekleri kendine çeken veya iten

0:00:57.505,0:01:01.982
farklı kimyasallar ürettiğimiz ve farklı koktuğumuz için,

0:01:01.982,0:01:05.414
bazılarımız diğerlerinden çok daha çekici hale gelir.

0:01:05.414,0:01:08.644
Yani eşim benden daha hoş kokuyor, ya da ben sadece

0:01:08.644,0:01:11.430
ondan daha kötü kokuyorum.

0:01:11.430,0:01:15.011
Her iki şekilde de, sivrisinekler bizi karanlıkta

0:01:15.011,0:01:17.746
koklayarak buluyorlar. Bizim kokumuzu alıyorlar.

0:01:17.746,0:01:20.456
Ve doktoramı yaparken, sivrisineklerin, Afrika sıtmalı sivrisineklerinin

0:01:20.456,0:01:23.212
geceleri bizi takip etmek için derimizden yayılan

0:01:23.212,0:01:26.993
hangi kimyasalları kullandıklarını bilmek istedim.

0:01:26.993,0:01:30.561
Ve kullandıkları çok geniş bir bileşim yelpazesi var.

0:01:30.561,0:01:33.588
Ve bu kolay bir görev olmayacaktı.

0:01:33.588,0:01:36.693
Ve bundan dolayı, çeşitli deneyler hazırladık.

0:01:36.693,0:01:39.561
Neden bu deneyleri hazırladık?

0:01:39.561,0:01:42.914
Çünkü dünya nüfusunun yarısı basit bir sivrisinek ısırığının

0:01:42.914,0:01:46.120
yol açabileceği sıtma gibi ölümcül bir hastalığa

0:01:46.120,0:01:48.822
yakalanma riski altında.

0:01:48.822,0:01:51.189
Her 30 saniyede, dünya üzerinde bir yerde,

0:01:51.189,0:01:54.860
bir çocuk sıtma yüzünden ölüyor ve bu sabah Paul Levy

0:01:54.860,0:01:58.707
Amerika Birleşik Devletleri'ne çarpan 727 hakkında bir metafor dile getiriyordu.

0:01:58.707,0:02:04.288
Afrika'da, her gün yedi büyük boy 747'nin çarpmasına denk

0:02:04.288,0:02:07.089
olaylar yaşanıyor.

0:02:07.089,0:02:10.330
Ama eğer bir ihtimal, bu sivrisinekleri kendi kokumuzu kullanarak

0:02:10.330,0:02:14.031
tuzağa çekebilirsek, o zaman bu hastalığın yayılmasını

0:02:14.031,0:02:15.861
durdurabiliriz.

0:02:15.861,0:02:18.109
Şimdi, bu yapbozu çözmek kolay değildi,

0:02:18.109,0:02:21.346
çünkü deri üzerinde yüzlerce farklı kimyasal üretiyoruz,

0:02:21.346,0:02:23.763
ama bu yapbozu gerçekten de çok çabuk çözmemizi sağlayan

0:02:23.763,0:02:27.555
bazı harikulade deneylere giriştik.

0:02:27.555,0:02:30.918
Başta, tüm sivrisinek türlerinin vücudun aynı bölümünden

0:02:30.918,0:02:34.766
ısırmadığını gözlemledik. Tuhaf.

0:02:34.766,0:02:36.385
Biz de çıplak bir gönüllüyü

0:02:36.385,0:02:39.997
büyük bir kafesin içerisine koyarak bir deney hazırladık

0:02:39.997,0:02:43.136
ve sivrisineklerin vücudun neresinden ısırdıklarını

0:02:43.136,0:02:46.455
gözlemlemek için kafesin içine sivrisinekleri saldık.

0:02:46.455,0:02:49.054
Ve olağanüstü farklılıklar bulduk.

0:02:49.054,0:02:51.417
Burda solda, gönüllümüzü ısıran

0:02:51.417,0:02:54.342
Alman sıtmalı sivrisineklerinin ısırıklarını görüyorsunuz.

0:02:54.342,0:02:57.370
Çok güçlü bir şekilde yüz kısmından ısırmayı tercih ettiler.

0:02:57.370,0:02:59.832
Tersine, Afrika sıtmalı sivrisinekleri bu kişinin

0:02:59.832,0:03:05.637
bilekleri ve ayaklarını ısırmaya yönelik bir tercih sergilediler

0:03:05.637,0:03:08.102
ve tabii ki bunu en başından bilmemiz gerekirdi

0:03:08.102,0:03:12.574
çünkü onların adı mosqui-toes (ayak parmakları), ya? (Kahkahalar)

0:03:12.574,0:03:15.681
Bu doğru. (Alkışlar)

0:03:15.681,0:03:21.334
Ve böylece ayak kokusu üzerine, insan ayağının

0:03:21.334,0:03:22.906
kokusu üzerine yoğunlaşmaya başladık,

0:03:22.906,0:03:26.608
ta ki literatürde söylenen inanılmaz bir sözle, tersinden ziyade

0:03:26.608,0:03:30.266
peynirin ayak gibi koktuğuna dair o inanılmaz

0:03:30.266,0:03:34.348
sözle karşılaşana kadar. Bir düşünün.

0:03:34.348,0:03:36.607
Ve bu bizi olağanüstü bir deney yapmak için tetikledi.

0:03:36.607,0:03:40.986
Fena halde ayak kokan Limburger peynirinden

0:03:40.986,0:03:43.658
çok küçük bir parça alarak

0:03:43.658,0:03:46.155
Afrika sıtmalı sivrisineklerini çekmeyi denedik.

0:03:46.155,0:03:48.887
Ve biliyor musunuz? İşe yaradı.

0:03:48.887,0:03:54.222
Hatta, o kadar işe yaradı ki şu anda Limburger peyniri aromasının

0:03:54.222,0:03:58.736
Tanzanya'da kullanılan yapay bir karışımına sahibiz

0:03:58.736,0:04:00.848
ve bu karışımın orda sivrisineklere, insanlardan

0:04:00.848,0:04:04.730
iki ya da üç defa daha çekici geldiği görüldü.

0:04:04.730,0:04:08.251
Limburg, peynirinle gurur duy,

0:04:08.251,0:04:11.448
çünkü o şimdi sıtmaya karşı savaşta kullanılıyor.

0:04:11.448,0:04:18.244
(Alkışlar)

0:04:18.244,0:04:21.178
İşte peynir bu, göstermek istedim.

0:04:21.178,0:04:24.357
İkinci hikayem de aynı şekilde olağanüstü.

0:04:24.357,0:04:27.972
Bu sefer insanın en iyi dostu hakkında. Köpekler hakkında.

0:04:27.972,0:04:28.965
Ve size köpekleri

0:04:28.965,0:04:32.102
sıtmaya karşı savaşta nasıl kullanabileceğimizi göstereceğim.

0:04:32.102,0:04:35.770
Sivrisinekleri öldürmenin en iyi yollarından biri

0:04:35.770,0:04:38.725
yetişkinlerinin etrafta uçup insanları ısırmalarını

0:04:38.725,0:04:41.812
ve hastalığı yaymalarını beklememek.

0:04:41.812,0:04:45.715
Onları henüz suda birer larvalarken öldürmek.

0:04:45.715,0:04:50.440
Niçin? Çünkü onlar aynı CIA gibiler.

0:04:50.440,0:04:54.592
Su havuzu içindeyken, bu larvalar yoğunlaşmış haldeler.

0:04:54.592,0:04:57.274
Orda hep birlikteler. Hareketsiz duruyorlar.

0:04:57.274,0:05:00.442
Sudan kaçamazlar. Uçamazlar.

0:05:00.442,0:05:03.899
Ve erişilebilirler. Sahiden kalkıp bu havuza gidebilir

0:05:03.899,0:05:08.158
ve onları orda öldürebilirsiniz, öyle değil mi?

0:05:08.158,0:05:12.030
Böyle bir kişinin tüm bu üreme yerlerini bulmasını

0:05:12.030,0:05:15.191
ve buralara böcek ilacı dökmesini zorlaştıran,

0:05:15.191,0:05:17.914
karşılaştığımız bu problem, tüm bu alan boyunca bulunan

0:05:17.914,0:05:20.822
tüm bu su havuzlarının larvalarla dolu olması,

0:05:20.822,0:05:24.800
bunların her türlü yere dağılmış olmaları.

0:05:24.800,0:05:27.331
Ve geçen yıl çok, çok fazla düşündük,

0:05:27.331,0:05:30.706
bu problemi nasıl çözebilirdik? Ta ki aynı bizim gibi,

0:05:30.706,0:05:33.969
bizim eşsiz bir kokumuzun olması gibi,

0:05:33.969,0:05:38.480
sivrisinek larvalarının da oldukça eşsiz bir kokusu olduğunu keşfedene kadar.

0:05:38.480,0:05:40.573
Ve böylece başka çılgın bir deney hazırladık,

0:05:40.573,0:05:42.645
çünkü bu larvaların kokularını topladık

0:05:42.645,0:05:47.011
ve bez parçalarına koyduk, ve sonra olağanüstü bir şey yaptık.

0:05:47.011,0:05:49.404
Burda dört deliği olan bir çubuğumuz var

0:05:49.404,0:05:52.207
ve bu larvaların kokusunu soldaki deliğe yerleştirdik.

0:05:52.207,0:05:53.282
Aha, oldukça çabuk oldu.

0:05:53.282,0:05:55.726
Ve şimdi köpeği görüyorsunuz. Adı Tweed. Border collie cinsi bir köpek.

0:05:55.726,0:05:58.641
Delikleri kontrol ediyor ve çoktan etti bile.

0:05:58.641,0:06:01.138
Kontrol deliklerini tekrar koklamaya başlıyor,

0:06:01.138,0:06:02.621
ama ilk deliğe geri geliyor

0:06:02.621,0:06:05.278
ve şimdi de o kokuya kilitleniyor,

0:06:05.278,0:06:07.508
yani anlaşılıyor ki artık sahadaki sivrisinek

0:06:07.508,0:06:09.836
üreme bölgelerini çok daha etkili bir biçimde

0:06:09.836,0:06:12.220
bulabilmek için köpekleri kullanabiliriz

0:06:12.220,0:06:15.089
ve böylece sıtma üzerinde çok daha büyük bir etkimiz olabilir.

0:06:15.089,0:06:18.803
Bu kadının adı Ellen van der Zweep. Dünyadaki en iyi köpek eğitimcilerinden biri,

0:06:18.803,0:06:21.678
ve ona göre bundan çok daha fazlasını başarabiliriz.

0:06:21.678,0:06:25.396
Sıtma paraziti taşıyan insanların, taşımayan insanlara göre

0:06:25.396,0:06:28.372
farklı bir koku yaydıklarını da bildiğimizden dolayı,

0:06:28.372,0:06:30.678
ona göre köpekleri, bu paraziti taşıyan insanları

0:06:30.678,0:06:34.368
bulacak şekilde eğitmemiz mümkün.

0:06:34.368,0:06:36.551
Bunun anlamı, sıtmanın güç kaybettiği ve

0:06:36.551,0:06:40.444
bu paraziti taşıyan oldukça az insanın bulunduğu bir popülasyonda,

0:06:40.444,0:06:42.023
köpekler bu insanları tespit edebilir

0:06:42.023,0:06:46.262
ve bu kimseleri sıtmaya karşı ilaçla tedavi ederek sıtmaya son darbemizi vurabiliriz.

0:06:46.262,0:06:49.770
İnsanın en iyi dostu, sıtmaya karşı savaşıyor.

0:06:49.770,0:06:52.808
Üçüncü hikayem belki daha da olağanüstü

0:06:52.808,0:06:57.657
ve, söylemeliyim ki, bugüne dek kimseye gösterilmedi.

0:06:57.657,0:06:59.727
Evet.

0:06:59.727,0:07:02.933
Çılgın bir hikaye, ama sivrisineklere karşı en iyi

0:07:02.933,0:07:06.252
ve nihai intikamı almamızı sağlayacağına inanıyorum.

0:07:06.252,0:07:09.426
Hatta, insanlar bana artık sivrisinekler tarafından ısırılmaktan

0:07:09.426,0:07:12.488
hoşlandıklarını söylüyorlar.

0:07:12.488,0:07:15.196
Ve tabii ki burdaki soru, sivrisinekler tarafından ısırılmayı

0:07:15.196,0:07:17.806
güzel kılan şey ne olabilir?

0:07:17.806,0:07:19.066
Ve cevabı,

0:07:19.066,0:07:23.183
hemen burda cebimde,

0:07:23.183,0:07:25.893
eğer çıkarabilirsem.

0:07:25.893,0:07:29.239
Bu bir hap, basit bir hap

0:07:29.239,0:07:32.121
ve bunu suyla yuttuğum zaman,

0:07:32.121,0:07:36.396
mucizeler gerçekleştiriyor.

0:07:36.396,0:07:38.069
Teşekkür ederim.

0:07:40.287,0:07:44.029
(İçiyor)

0:07:44.029,0:07:48.045
Şimdi size nasıl çalıştığını göstereyim.

0:07:48.045,0:07:51.062
Burdaki kutunun içerisinde,

0:07:51.062,0:07:55.856
hepsini serbest bırakmaya hazırlandığım

0:07:55.856,0:08:00.323
yüzlerce aç, dişi

0:08:00.323,0:08:04.211
sivrisinekle dolu bir kafes var. (Kahkahalar)

0:08:04.211,0:08:07.331
Sadece şaka, sadece şaka.

0:08:07.331,0:08:10.223
Size göstereceğim şey şu: kolumu içeriye sokacağım

0:08:10.223,0:08:12.938
ve size nasıl da çabucak ısırdıklarını göstereceğim.

0:08:12.938,0:08:14.935
Başlayalım.

0:08:14.935,0:08:18.357
Merak etmeyin, bunu laboratuvarda sürekli yapıyorum.

0:08:18.357,0:08:22.159
İşte böyle. Tamam.

0:08:22.159,0:08:27.202
Şimdi, videoda, burdaki videoda,

0:08:27.202,0:08:28.570
size tamamıyla aynı şeyi göstereceğim,

0:08:28.570,0:08:31.329
videoda gösterdiklerimin tek farkı, videodakilerin

0:08:31.329,0:08:34.895
hapı aldıktan bir saat sonra çekilmiş olması.

0:08:34.895,0:08:39.619
Bir göz atın. Çalışmıyor. Tamam. Bunun için üzgünüm.

0:08:39.619,0:08:42.018
Kolumu sokuyorum, onlara büyük sulu bir kan ziyafeti

0:08:42.018,0:08:44.286
sunuyorum, onları püskürtüyorum ve onların zaman içerisinde,

0:08:44.286,0:08:47.303
çok hasta, gerçekten çok hasta olmalarını

0:08:47.303,0:08:49.462
burda hızlı çekimde izliyoruz

0:08:49.462,0:08:52.826
ve üç saat sonra kafesinde dibinde gördüklerimiz

0:08:52.826,0:08:55.910
ölü sivrisinekler,

0:08:55.910,0:09:00.241
çok ölü sivrisinekler, ve şunu söyleyeceğim, bayanlar ve baylar,

0:09:00.241,0:09:02.106
sivrisineklerle kartları değişmiş bulunuyoruz.

0:09:02.106,0:09:06.826
Onlar bizi öldürmüyor. Biz onları öldürüyoruz.

0:09:06.826,0:09:14.983
(Alkışlar)

0:09:14.983,0:09:21.067
Şimdi - (Kahkahalar) -

0:09:21.067,0:09:22.905
Maastrict, hazırlanın.

0:09:22.905,0:09:25.031
Bununla neler yapabileceğimizi bir düşünün.

0:09:25.031,0:09:27.229
Bunu sivrisinek kaynaklı hastalıkların patlak vermesini,

0:09:27.229,0:09:30.615
salgınları önlemek için kullanabiliriz, öyle değil mi?

0:09:30.615,0:09:32.632
Ve daha da iyisi, çok büyük bir alan içerisinde,

0:09:32.632,0:09:35.691
üç haftalığına herkesin bu ilacı alması durumunda

0:09:35.691,0:09:37.952
neler olabileceğini hayal edin.

0:09:37.952,0:09:40.360
Bu bize sıtmayı bir hastalık olarak elimine etmemize

0:09:40.360,0:09:41.970
olanak sağlayacaktır.

0:09:41.970,0:09:46.064
Yani peynir, köpekler ve sivrisinekleri öldürmek için bir hap.

0:09:46.064,0:09:49.702
Bu benim yapmaya bayıldığım tarzda olağanın dışında düşünmeye yönelik bilim,

0:09:49.702,0:09:52.207
insanoğlunun iyiliği için,

0:09:52.207,0:09:55.008
ama özellikle onun için, sıtmasız bir dünyada

0:09:55.008,0:09:59.808
büyüyebilmesi için. Teşekkür ederim. (Alkışlar)