WEBVTT

00:00:00.527 --> 00:00:06.981
(Sivrisinek vızıltısı)

NOTE Paragraph

00:00:10.009 --> 00:00:13.034
(Sineklikle vuruş)

NOTE Paragraph

00:00:13.034 --> 00:00:16.017
Yakaladım.

NOTE Paragraph

00:00:16.017 --> 00:00:19.741
Sivrisinekler. Onlardan nefret ediyorum.

00:00:19.741 --> 00:00:21.509
Ya siz?

00:00:21.509 --> 00:00:24.600
Gecenin bir yarısı sizi tümüyle çılgına çeviren

00:00:24.600 --> 00:00:26.971
kulaklarınızdaki o berbat vızıldama sesi?

00:00:26.971 --> 00:00:29.185
Sivrisineğin derinize bir iğne saplamayı ve kanınızı emmeyi

00:00:29.185 --> 00:00:33.271
istediğini bilmek? Berbat bir şey, değil mi?

00:00:33.271 --> 00:00:36.652
Hatta, sivrisinekler hakkında düşünebildiğim sadece

00:00:36.652 --> 00:00:39.032
tek iyi bir şey var.

00:00:39.032 --> 00:00:41.743
Geceyarısı yatak odamıza girdiklerinde,

00:00:41.743 --> 00:00:44.848
eşimi ısırmayı tercih ediyorlar.

NOTE Paragraph

00:00:44.848 --> 00:00:46.057
Ama bu büyüleyici, değil mi?

00:00:46.057 --> 00:00:50.663
Eşim neden benden daha çok ısırılıyor?

00:00:50.663 --> 00:00:54.855
Ve bunun cevabı koku, bedeninin kokusu.

00:00:54.855 --> 00:00:57.505
Ve her birimiz derimizde sivrisinekleri kendine çeken veya iten

00:00:57.505 --> 00:01:01.982
farklı kimyasallar ürettiğimiz ve farklı koktuğumuz için,

00:01:01.982 --> 00:01:05.414
bazılarımız diğerlerinden çok daha çekici hale gelir.

00:01:05.414 --> 00:01:08.644
Yani eşim benden daha hoş kokuyor, ya da ben sadece

00:01:08.644 --> 00:01:11.430
ondan daha kötü kokuyorum.

NOTE Paragraph

00:01:11.430 --> 00:01:15.011
Her iki şekilde de, sivrisinekler bizi karanlıkta

00:01:15.011 --> 00:01:17.746
koklayarak buluyorlar. Bizim kokumuzu alıyorlar.

00:01:17.746 --> 00:01:20.456
Ve doktoramı yaparken, sivrisineklerin, Afrika sıtmalı sivrisineklerinin

00:01:20.456 --> 00:01:23.212
geceleri bizi takip etmek için derimizden yayılan

00:01:23.212 --> 00:01:26.993
hangi kimyasalları kullandıklarını bilmek istedim.

00:01:26.993 --> 00:01:30.561
Ve kullandıkları çok geniş bir bileşim yelpazesi var.

00:01:30.561 --> 00:01:33.588
Ve bu kolay bir görev olmayacaktı.

00:01:33.588 --> 00:01:36.693
Ve bundan dolayı, çeşitli deneyler hazırladık.

00:01:36.693 --> 00:01:39.561
Neden bu deneyleri hazırladık?

00:01:39.561 --> 00:01:42.914
Çünkü dünya nüfusunun yarısı basit bir sivrisinek ısırığının

00:01:42.914 --> 00:01:46.120
yol açabileceği sıtma gibi ölümcül bir hastalığa

00:01:46.120 --> 00:01:48.822
yakalanma riski altında.

00:01:48.822 --> 00:01:51.189
Her 30 saniyede, dünya üzerinde bir yerde,

00:01:51.189 --> 00:01:54.860
bir çocuk sıtma yüzünden ölüyor ve bu sabah Paul Levy

00:01:54.860 --> 00:01:58.707
Amerika Birleşik Devletleri'ne çarpan 727 hakkında bir metafor dile getiriyordu.

00:01:58.707 --> 00:02:04.288
Afrika'da, her gün yedi büyük boy 747'nin çarpmasına denk

00:02:04.288 --> 00:02:07.089
olaylar yaşanıyor.

00:02:07.089 --> 00:02:10.330
Ama eğer bir ihtimal, bu sivrisinekleri kendi kokumuzu kullanarak

00:02:10.330 --> 00:02:14.031
tuzağa çekebilirsek, o zaman bu hastalığın yayılmasını

00:02:14.031 --> 00:02:15.861
durdurabiliriz.

NOTE Paragraph

00:02:15.861 --> 00:02:18.109
Şimdi, bu yapbozu çözmek kolay değildi,

00:02:18.109 --> 00:02:21.346
çünkü deri üzerinde yüzlerce farklı kimyasal üretiyoruz,

00:02:21.346 --> 00:02:23.763
ama bu yapbozu gerçekten de çok çabuk çözmemizi sağlayan

00:02:23.763 --> 00:02:27.555
bazı harikulade deneylere giriştik.

NOTE Paragraph

00:02:27.555 --> 00:02:30.918
Başta, tüm sivrisinek türlerinin vücudun aynı bölümünden

00:02:30.918 --> 00:02:34.766
ısırmadığını gözlemledik. Tuhaf.

00:02:34.766 --> 00:02:36.385
Biz de çıplak bir gönüllüyü

00:02:36.385 --> 00:02:39.997
büyük bir kafesin içerisine koyarak bir deney hazırladık

00:02:39.997 --> 00:02:43.136
ve sivrisineklerin vücudun neresinden ısırdıklarını

00:02:43.136 --> 00:02:46.455
gözlemlemek için kafesin içine sivrisinekleri saldık.

00:02:46.455 --> 00:02:49.054
Ve olağanüstü farklılıklar bulduk.

00:02:49.054 --> 00:02:51.417
Burda solda, gönüllümüzü ısıran

00:02:51.417 --> 00:02:54.342
Alman sıtmalı sivrisineklerinin ısırıklarını görüyorsunuz.

00:02:54.342 --> 00:02:57.370
Çok güçlü bir şekilde yüz kısmından ısırmayı tercih ettiler.

00:02:57.370 --> 00:02:59.832
Tersine, Afrika sıtmalı sivrisinekleri bu kişinin

00:02:59.832 --> 00:03:05.637
bilekleri ve ayaklarını ısırmaya yönelik bir tercih sergilediler

00:03:05.637 --> 00:03:08.102
ve tabii ki bunu en başından bilmemiz gerekirdi

00:03:08.102 --> 00:03:12.574
çünkü onların adı mosqui-toes (ayak parmakları), ya? (Kahkahalar)

00:03:12.574 --> 00:03:15.681
Bu doğru. (Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:03:15.681 --> 00:03:21.334
Ve böylece ayak kokusu üzerine, insan ayağının

00:03:21.334 --> 00:03:22.906
kokusu üzerine yoğunlaşmaya başladık,

00:03:22.906 --> 00:03:26.608
ta ki literatürde söylenen inanılmaz bir sözle, tersinden ziyade

00:03:26.608 --> 00:03:30.266
peynirin ayak gibi koktuğuna dair o inanılmaz

00:03:30.266 --> 00:03:34.348
sözle karşılaşana kadar. Bir düşünün.

00:03:34.348 --> 00:03:36.607
Ve bu bizi olağanüstü bir deney yapmak için tetikledi.

00:03:36.607 --> 00:03:40.986
Fena halde ayak kokan Limburger peynirinden

00:03:40.986 --> 00:03:43.658
çok küçük bir parça alarak

00:03:43.658 --> 00:03:46.155
Afrika sıtmalı sivrisineklerini çekmeyi denedik.

00:03:46.155 --> 00:03:48.887
Ve biliyor musunuz? İşe yaradı.

00:03:48.887 --> 00:03:54.222
Hatta, o kadar işe yaradı ki şu anda Limburger peyniri aromasının

00:03:54.222 --> 00:03:58.736
Tanzanya'da kullanılan yapay bir karışımına sahibiz

00:03:58.736 --> 00:04:00.848
ve bu karışımın orda sivrisineklere, insanlardan

00:04:00.848 --> 00:04:04.730
iki ya da üç defa daha çekici geldiği görüldü.

00:04:04.730 --> 00:04:08.251
Limburg, peynirinle gurur duy,

00:04:08.251 --> 00:04:11.448
çünkü o şimdi sıtmaya karşı savaşta kullanılıyor.

00:04:11.448 --> 00:04:18.244
(Alkışlar)

00:04:18.244 --> 00:04:21.178
İşte peynir bu, göstermek istedim.

NOTE Paragraph

00:04:21.178 --> 00:04:24.357
İkinci hikayem de aynı şekilde olağanüstü.

00:04:24.357 --> 00:04:27.972
Bu sefer insanın en iyi dostu hakkında. Köpekler hakkında.

00:04:27.972 --> 00:04:28.965
Ve size köpekleri

00:04:28.965 --> 00:04:32.102
sıtmaya karşı savaşta nasıl kullanabileceğimizi göstereceğim.

00:04:32.102 --> 00:04:35.770
Sivrisinekleri öldürmenin en iyi yollarından biri

00:04:35.770 --> 00:04:38.725
yetişkinlerinin etrafta uçup insanları ısırmalarını

00:04:38.725 --> 00:04:41.812
ve hastalığı yaymalarını beklememek.

00:04:41.812 --> 00:04:45.715
Onları henüz suda birer larvalarken öldürmek.

00:04:45.715 --> 00:04:50.440
Niçin? Çünkü onlar aynı CIA gibiler.

00:04:50.440 --> 00:04:54.592
Su havuzu içindeyken, bu larvalar yoğunlaşmış haldeler.

00:04:54.592 --> 00:04:57.274
Orda hep birlikteler. Hareketsiz duruyorlar.

00:04:57.274 --> 00:05:00.442
Sudan kaçamazlar. Uçamazlar.

00:05:00.442 --> 00:05:03.899
Ve erişilebilirler. Sahiden kalkıp bu havuza gidebilir

00:05:03.899 --> 00:05:08.158
ve onları orda öldürebilirsiniz, öyle değil mi?

NOTE Paragraph

00:05:08.158 --> 00:05:12.030
Böyle bir kişinin tüm bu üreme yerlerini bulmasını

00:05:12.030 --> 00:05:15.191
ve buralara böcek ilacı dökmesini zorlaştıran,

00:05:15.191 --> 00:05:17.914
karşılaştığımız bu problem, tüm bu alan boyunca bulunan

00:05:17.914 --> 00:05:20.822
tüm bu su havuzlarının larvalarla dolu olması,

00:05:20.822 --> 00:05:24.800
bunların her türlü yere dağılmış olmaları.

00:05:24.800 --> 00:05:27.331
Ve geçen yıl çok, çok fazla düşündük,

00:05:27.331 --> 00:05:30.706
bu problemi nasıl çözebilirdik? Ta ki aynı bizim gibi,

00:05:30.706 --> 00:05:33.969
bizim eşsiz bir kokumuzun olması gibi,

00:05:33.969 --> 00:05:38.480
sivrisinek larvalarının da oldukça eşsiz bir kokusu olduğunu keşfedene kadar.

NOTE Paragraph

00:05:38.480 --> 00:05:40.573
Ve böylece başka çılgın bir deney hazırladık,

00:05:40.573 --> 00:05:42.645
çünkü bu larvaların kokularını topladık

00:05:42.645 --> 00:05:47.011
ve bez parçalarına koyduk, ve sonra olağanüstü bir şey yaptık.

00:05:47.011 --> 00:05:49.404
Burda dört deliği olan bir çubuğumuz var

00:05:49.404 --> 00:05:52.207
ve bu larvaların kokusunu soldaki deliğe yerleştirdik.

00:05:52.207 --> 00:05:53.282
Aha, oldukça çabuk oldu.

00:05:53.282 --> 00:05:55.726
Ve şimdi köpeği görüyorsunuz. Adı Tweed. Border collie cinsi bir köpek.

00:05:55.726 --> 00:05:58.641
Delikleri kontrol ediyor ve çoktan etti bile.

00:05:58.641 --> 00:06:01.138
Kontrol deliklerini tekrar koklamaya başlıyor,

00:06:01.138 --> 00:06:02.621
ama ilk deliğe geri geliyor

00:06:02.621 --> 00:06:05.278
ve şimdi de o kokuya kilitleniyor,

00:06:05.278 --> 00:06:07.508
yani anlaşılıyor ki artık sahadaki sivrisinek

00:06:07.508 --> 00:06:09.836
üreme bölgelerini çok daha etkili bir biçimde

00:06:09.836 --> 00:06:12.220
bulabilmek için köpekleri kullanabiliriz

00:06:12.220 --> 00:06:15.089
ve böylece sıtma üzerinde çok daha büyük bir etkimiz olabilir.

00:06:15.089 --> 00:06:18.803
Bu kadının adı Ellen van der Zweep. Dünyadaki en iyi köpek eğitimcilerinden biri,

00:06:18.803 --> 00:06:21.678
ve ona göre bundan çok daha fazlasını başarabiliriz.

00:06:21.678 --> 00:06:25.396
Sıtma paraziti taşıyan insanların, taşımayan insanlara göre

00:06:25.396 --> 00:06:28.372
farklı bir koku yaydıklarını da bildiğimizden dolayı,

00:06:28.372 --> 00:06:30.678
ona göre köpekleri, bu paraziti taşıyan insanları

00:06:30.678 --> 00:06:34.368
bulacak şekilde eğitmemiz mümkün.

00:06:34.368 --> 00:06:36.551
Bunun anlamı, sıtmanın güç kaybettiği ve

00:06:36.551 --> 00:06:40.444
bu paraziti taşıyan oldukça az insanın bulunduğu bir popülasyonda,

00:06:40.444 --> 00:06:42.023
köpekler bu insanları tespit edebilir

00:06:42.023 --> 00:06:46.262
ve bu kimseleri sıtmaya karşı ilaçla tedavi ederek sıtmaya son darbemizi vurabiliriz.

00:06:46.262 --> 00:06:49.770
İnsanın en iyi dostu, sıtmaya karşı savaşıyor.

NOTE Paragraph

00:06:49.770 --> 00:06:52.808
Üçüncü hikayem belki daha da olağanüstü

00:06:52.808 --> 00:06:57.657
ve, söylemeliyim ki, bugüne dek kimseye gösterilmedi.

00:06:57.657 --> 00:06:59.727
Evet.

00:06:59.727 --> 00:07:02.933
Çılgın bir hikaye, ama sivrisineklere karşı en iyi

00:07:02.933 --> 00:07:06.252
ve nihai intikamı almamızı sağlayacağına inanıyorum.

00:07:06.252 --> 00:07:09.426
Hatta, insanlar bana artık sivrisinekler tarafından ısırılmaktan

00:07:09.426 --> 00:07:12.488
hoşlandıklarını söylüyorlar.

00:07:12.488 --> 00:07:15.196
Ve tabii ki burdaki soru, sivrisinekler tarafından ısırılmayı

00:07:15.196 --> 00:07:17.806
güzel kılan şey ne olabilir?

00:07:17.806 --> 00:07:19.066
Ve cevabı,

00:07:19.066 --> 00:07:23.183
hemen burda cebimde,

00:07:23.183 --> 00:07:25.893
eğer çıkarabilirsem.

00:07:25.893 --> 00:07:29.239
Bu bir hap, basit bir hap

00:07:29.239 --> 00:07:32.121
ve bunu suyla yuttuğum zaman,

00:07:32.121 --> 00:07:36.396
mucizeler gerçekleştiriyor.

00:07:36.396 --> 00:07:38.069
Teşekkür ederim.

00:07:40.287 --> 00:07:44.029
(İçiyor)

NOTE Paragraph

00:07:44.029 --> 00:07:48.045
Şimdi size nasıl çalıştığını göstereyim.

00:07:48.045 --> 00:07:51.062
Burdaki kutunun içerisinde,

00:07:51.062 --> 00:07:55.856
hepsini serbest bırakmaya hazırlandığım

00:07:55.856 --> 00:08:00.323
yüzlerce aç, dişi

00:08:00.323 --> 00:08:04.211
sivrisinekle dolu bir kafes var. (Kahkahalar)

00:08:04.211 --> 00:08:07.331
Sadece şaka, sadece şaka.

00:08:07.331 --> 00:08:10.223
Size göstereceğim şey şu: kolumu içeriye sokacağım

00:08:10.223 --> 00:08:12.938
ve size nasıl da çabucak ısırdıklarını göstereceğim.

00:08:12.938 --> 00:08:14.935
Başlayalım.

00:08:14.935 --> 00:08:18.357
Merak etmeyin, bunu laboratuvarda sürekli yapıyorum.

00:08:18.357 --> 00:08:22.159
İşte böyle. Tamam.

00:08:22.159 --> 00:08:27.202
Şimdi, videoda, burdaki videoda,

00:08:27.202 --> 00:08:28.570
size tamamıyla aynı şeyi göstereceğim,

00:08:28.570 --> 00:08:31.329
videoda gösterdiklerimin tek farkı, videodakilerin

00:08:31.329 --> 00:08:34.895
hapı aldıktan bir saat sonra çekilmiş olması.

00:08:34.895 --> 00:08:39.619
Bir göz atın. Çalışmıyor. Tamam. Bunun için üzgünüm.

00:08:39.619 --> 00:08:42.018
Kolumu sokuyorum, onlara büyük sulu bir kan ziyafeti

00:08:42.018 --> 00:08:44.286
sunuyorum, onları püskürtüyorum ve onların zaman içerisinde,

00:08:44.286 --> 00:08:47.303
çok hasta, gerçekten çok hasta olmalarını

00:08:47.303 --> 00:08:49.462
burda hızlı çekimde izliyoruz

00:08:49.462 --> 00:08:52.826
ve üç saat sonra kafesinde dibinde gördüklerimiz

00:08:52.826 --> 00:08:55.910
ölü sivrisinekler,

00:08:55.910 --> 00:09:00.241
çok ölü sivrisinekler, ve şunu söyleyeceğim, bayanlar ve baylar,

00:09:00.241 --> 00:09:02.106
sivrisineklerle kartları değişmiş bulunuyoruz.

00:09:02.106 --> 00:09:06.826
Onlar bizi öldürmüyor. Biz onları öldürüyoruz.

00:09:06.826 --> 00:09:14.983
(Alkışlar)

NOTE Paragraph

00:09:14.983 --> 00:09:21.067
Şimdi - (Kahkahalar) -

00:09:21.067 --> 00:09:22.905
Maastrict, hazırlanın.

00:09:22.905 --> 00:09:25.031
Bununla neler yapabileceğimizi bir düşünün.

00:09:25.031 --> 00:09:27.229
Bunu sivrisinek kaynaklı hastalıkların patlak vermesini,

00:09:27.229 --> 00:09:30.615
salgınları önlemek için kullanabiliriz, öyle değil mi?

00:09:30.615 --> 00:09:32.632
Ve daha da iyisi, çok büyük bir alan içerisinde,

00:09:32.632 --> 00:09:35.691
üç haftalığına herkesin bu ilacı alması durumunda

00:09:35.691 --> 00:09:37.952
neler olabileceğini hayal edin.

00:09:37.952 --> 00:09:40.360
Bu bize sıtmayı bir hastalık olarak elimine etmemize

00:09:40.360 --> 00:09:41.970
olanak sağlayacaktır.

NOTE Paragraph

00:09:41.970 --> 00:09:46.064
Yani peynir, köpekler ve sivrisinekleri öldürmek için bir hap.

00:09:46.064 --> 00:09:49.702
Bu benim yapmaya bayıldığım tarzda olağanın dışında düşünmeye yönelik bilim,

00:09:49.702 --> 00:09:52.207
insanoğlunun iyiliği için,

00:09:52.207 --> 00:09:55.008
ama özellikle onun için, sıtmasız bir dünyada

00:09:55.008 --> 00:09:59.808
büyüyebilmesi için. Teşekkür ederim. (Alkışlar)