1
00:00:00,527 --> 00:00:06,981
(Sivrisinek vızıltısı)

2
00:00:10,009 --> 00:00:13,034
(Sineklikle vuruş)

3
00:00:13,034 --> 00:00:16,017
Yakaladım.

4
00:00:16,017 --> 00:00:19,741
Sivrisinekler. Onlardan nefret ediyorum.

5
00:00:19,741 --> 00:00:21,509
Ya siz?

6
00:00:21,509 --> 00:00:24,600
Gecenin bir yarısı sizi tümüyle çılgına çeviren

7
00:00:24,600 --> 00:00:26,971
kulaklarınızdaki o berbat vızıldama sesi?

8
00:00:26,971 --> 00:00:29,185
Sivrisineğin derinize bir iğne saplamayı ve kanınızı emmeyi

9
00:00:29,185 --> 00:00:33,271
istediğini bilmek? Berbat bir şey, değil mi?

10
00:00:33,271 --> 00:00:36,652
Hatta, sivrisinekler hakkında düşünebildiğim sadece

11
00:00:36,652 --> 00:00:39,032
tek iyi bir şey var.

12
00:00:39,032 --> 00:00:41,743
Geceyarısı yatak odamıza girdiklerinde,

13
00:00:41,743 --> 00:00:44,848
eşimi ısırmayı tercih ediyorlar.

14
00:00:44,848 --> 00:00:46,057
Ama bu büyüleyici, değil mi?

15
00:00:46,057 --> 00:00:50,663
Eşim neden benden daha çok ısırılıyor?

16
00:00:50,663 --> 00:00:54,855
Ve bunun cevabı koku, bedeninin kokusu.

17
00:00:54,855 --> 00:00:57,505
Ve her birimiz derimizde sivrisinekleri kendine çeken veya iten

18
00:00:57,505 --> 00:01:01,982
farklı kimyasallar ürettiğimiz ve farklı koktuğumuz için,

19
00:01:01,982 --> 00:01:05,414
bazılarımız diğerlerinden çok daha çekici hale gelir.

20
00:01:05,414 --> 00:01:08,644
Yani eşim benden daha hoş kokuyor, ya da ben sadece

21
00:01:08,644 --> 00:01:11,430
ondan daha kötü kokuyorum.

22
00:01:11,430 --> 00:01:15,011
Her iki şekilde de, sivrisinekler bizi karanlıkta

23
00:01:15,011 --> 00:01:17,746
koklayarak buluyorlar. Bizim kokumuzu alıyorlar.

24
00:01:17,746 --> 00:01:20,456
Ve doktoramı yaparken, sivrisineklerin, Afrika sıtmalı sivrisineklerinin

25
00:01:20,456 --> 00:01:23,212
geceleri bizi takip etmek için derimizden yayılan

26
00:01:23,212 --> 00:01:26,993
hangi kimyasalları kullandıklarını bilmek istedim.

27
00:01:26,993 --> 00:01:30,561
Ve kullandıkları çok geniş bir bileşim yelpazesi var.

28
00:01:30,561 --> 00:01:33,588
Ve bu kolay bir görev olmayacaktı.

29
00:01:33,588 --> 00:01:36,693
Ve bundan dolayı, çeşitli deneyler hazırladık.

30
00:01:36,693 --> 00:01:39,561
Neden bu deneyleri hazırladık?

31
00:01:39,561 --> 00:01:42,914
Çünkü dünya nüfusunun yarısı basit bir sivrisinek ısırığının

32
00:01:42,914 --> 00:01:46,120
yol açabileceği sıtma gibi ölümcül bir hastalığa

33
00:01:46,120 --> 00:01:48,822
yakalanma riski altında.

34
00:01:48,822 --> 00:01:51,189
Her 30 saniyede, dünya üzerinde bir yerde,

35
00:01:51,189 --> 00:01:54,860
bir çocuk sıtma yüzünden ölüyor ve bu sabah Paul Levy

36
00:01:54,860 --> 00:01:58,707
Amerika Birleşik Devletleri'ne çarpan 727 hakkında bir metafor dile getiriyordu.

37
00:01:58,707 --> 00:02:04,288
Afrika'da, her gün yedi büyük boy 747'nin çarpmasına denk

38
00:02:04,288 --> 00:02:07,089
olaylar yaşanıyor.

39
00:02:07,089 --> 00:02:10,330
Ama eğer bir ihtimal, bu sivrisinekleri kendi kokumuzu kullanarak

40
00:02:10,330 --> 00:02:14,031
tuzağa çekebilirsek, o zaman bu hastalığın yayılmasını

41
00:02:14,031 --> 00:02:15,861
durdurabiliriz.

42
00:02:15,861 --> 00:02:18,109
Şimdi, bu yapbozu çözmek kolay değildi,

43
00:02:18,109 --> 00:02:21,346
çünkü deri üzerinde yüzlerce farklı kimyasal üretiyoruz,

44
00:02:21,346 --> 00:02:23,763
ama bu yapbozu gerçekten de çok çabuk çözmemizi sağlayan

45
00:02:23,763 --> 00:02:27,555
bazı harikulade deneylere giriştik.

46
00:02:27,555 --> 00:02:30,918
Başta, tüm sivrisinek türlerinin vücudun aynı bölümünden

47
00:02:30,918 --> 00:02:34,766
ısırmadığını gözlemledik. Tuhaf.

48
00:02:34,766 --> 00:02:36,385
Biz de çıplak bir gönüllüyü

49
00:02:36,385 --> 00:02:39,997
büyük bir kafesin içerisine koyarak bir deney hazırladık

50
00:02:39,997 --> 00:02:43,136
ve sivrisineklerin vücudun neresinden ısırdıklarını

51
00:02:43,136 --> 00:02:46,455
gözlemlemek için kafesin içine sivrisinekleri saldık.

52
00:02:46,455 --> 00:02:49,054
Ve olağanüstü farklılıklar bulduk.

53
00:02:49,054 --> 00:02:51,417
Burda solda, gönüllümüzü ısıran

54
00:02:51,417 --> 00:02:54,342
Alman sıtmalı sivrisineklerinin ısırıklarını görüyorsunuz.

55
00:02:54,342 --> 00:02:57,370
Çok güçlü bir şekilde yüz kısmından ısırmayı tercih ettiler.

56
00:02:57,370 --> 00:02:59,832
Tersine, Afrika sıtmalı sivrisinekleri bu kişinin

57
00:02:59,832 --> 00:03:05,637
bilekleri ve ayaklarını ısırmaya yönelik bir tercih sergilediler

58
00:03:05,637 --> 00:03:08,102
ve tabii ki bunu en başından bilmemiz gerekirdi

59
00:03:08,102 --> 00:03:12,574
çünkü onların adı mosqui-toes (ayak parmakları), ya? (Kahkahalar)

60
00:03:12,574 --> 00:03:15,681
Bu doğru. (Alkışlar)

61
00:03:15,681 --> 00:03:21,334
Ve böylece ayak kokusu üzerine, insan ayağının

62
00:03:21,334 --> 00:03:22,906
kokusu üzerine yoğunlaşmaya başladık,

63
00:03:22,906 --> 00:03:26,608
ta ki literatürde söylenen inanılmaz bir sözle, tersinden ziyade

64
00:03:26,608 --> 00:03:30,266
peynirin ayak gibi koktuğuna dair o inanılmaz

65
00:03:30,266 --> 00:03:34,348
sözle karşılaşana kadar. Bir düşünün.

66
00:03:34,348 --> 00:03:36,607
Ve bu bizi olağanüstü bir deney yapmak için tetikledi.

67
00:03:36,607 --> 00:03:40,986
Fena halde ayak kokan Limburger peynirinden

68
00:03:40,986 --> 00:03:43,658
çok küçük bir parça alarak

69
00:03:43,658 --> 00:03:46,155
Afrika sıtmalı sivrisineklerini çekmeyi denedik.

70
00:03:46,155 --> 00:03:48,887
Ve biliyor musunuz? İşe yaradı.

71
00:03:48,887 --> 00:03:54,222
Hatta, o kadar işe yaradı ki şu anda Limburger peyniri aromasının

72
00:03:54,222 --> 00:03:58,736
Tanzanya'da kullanılan yapay bir karışımına sahibiz

73
00:03:58,736 --> 00:04:00,848
ve bu karışımın orda sivrisineklere, insanlardan

74
00:04:00,848 --> 00:04:04,730
iki ya da üç defa daha çekici geldiği görüldü.

75
00:04:04,730 --> 00:04:08,251
Limburg, peynirinle gurur duy,

76
00:04:08,251 --> 00:04:11,448
çünkü o şimdi sıtmaya karşı savaşta kullanılıyor.

77
00:04:11,448 --> 00:04:18,244
(Alkışlar)

78
00:04:18,244 --> 00:04:21,178
İşte peynir bu, göstermek istedim.

79
00:04:21,178 --> 00:04:24,357
İkinci hikayem de aynı şekilde olağanüstü.

80
00:04:24,357 --> 00:04:27,972
Bu sefer insanın en iyi dostu hakkında. Köpekler hakkında.

81
00:04:27,972 --> 00:04:28,965
Ve size köpekleri

82
00:04:28,965 --> 00:04:32,102
sıtmaya karşı savaşta nasıl kullanabileceğimizi göstereceğim.

83
00:04:32,102 --> 00:04:35,770
Sivrisinekleri öldürmenin en iyi yollarından biri

84
00:04:35,770 --> 00:04:38,725
yetişkinlerinin etrafta uçup insanları ısırmalarını

85
00:04:38,725 --> 00:04:41,812
ve hastalığı yaymalarını beklememek.

86
00:04:41,812 --> 00:04:45,715
Onları henüz suda birer larvalarken öldürmek.

87
00:04:45,715 --> 00:04:50,440
Niçin? Çünkü onlar aynı CIA gibiler.

88
00:04:50,440 --> 00:04:54,592
Su havuzu içindeyken, bu larvalar yoğunlaşmış haldeler.

89
00:04:54,592 --> 00:04:57,274
Orda hep birlikteler. Hareketsiz duruyorlar.

90
00:04:57,274 --> 00:05:00,442
Sudan kaçamazlar. Uçamazlar.

91
00:05:00,442 --> 00:05:03,899
Ve erişilebilirler. Sahiden kalkıp bu havuza gidebilir

92
00:05:03,899 --> 00:05:08,158
ve onları orda öldürebilirsiniz, öyle değil mi?

93
00:05:08,158 --> 00:05:12,030
Böyle bir kişinin tüm bu üreme yerlerini bulmasını

94
00:05:12,030 --> 00:05:15,191
ve buralara böcek ilacı dökmesini zorlaştıran,

95
00:05:15,191 --> 00:05:17,914
karşılaştığımız bu problem, tüm bu alan boyunca bulunan

96
00:05:17,914 --> 00:05:20,822
tüm bu su havuzlarının larvalarla dolu olması,

97
00:05:20,822 --> 00:05:24,800
bunların her türlü yere dağılmış olmaları.

98
00:05:24,800 --> 00:05:27,331
Ve geçen yıl çok, çok fazla düşündük,

99
00:05:27,331 --> 00:05:30,706
bu problemi nasıl çözebilirdik? Ta ki aynı bizim gibi,

100
00:05:30,706 --> 00:05:33,969
bizim eşsiz bir kokumuzun olması gibi,

101
00:05:33,969 --> 00:05:38,480
sivrisinek larvalarının da oldukça eşsiz bir kokusu olduğunu keşfedene kadar.

102
00:05:38,480 --> 00:05:40,573
Ve böylece başka çılgın bir deney hazırladık,

103
00:05:40,573 --> 00:05:42,645
çünkü bu larvaların kokularını topladık

104
00:05:42,645 --> 00:05:47,011
ve bez parçalarına koyduk, ve sonra olağanüstü bir şey yaptık.

105
00:05:47,011 --> 00:05:49,404
Burda dört deliği olan bir çubuğumuz var

106
00:05:49,404 --> 00:05:52,207
ve bu larvaların kokusunu soldaki deliğe yerleştirdik.

107
00:05:52,207 --> 00:05:53,282
Aha, oldukça çabuk oldu.

108
00:05:53,282 --> 00:05:55,726
Ve şimdi köpeği görüyorsunuz. Adı Tweed. Border collie cinsi bir köpek.

109
00:05:55,726 --> 00:05:58,641
Delikleri kontrol ediyor ve çoktan etti bile.

110
00:05:58,641 --> 00:06:01,138
Kontrol deliklerini tekrar koklamaya başlıyor,

111
00:06:01,138 --> 00:06:02,621
ama ilk deliğe geri geliyor

112
00:06:02,621 --> 00:06:05,278
ve şimdi de o kokuya kilitleniyor,

113
00:06:05,278 --> 00:06:07,508
yani anlaşılıyor ki artık sahadaki sivrisinek

114
00:06:07,508 --> 00:06:09,836
üreme bölgelerini çok daha etkili bir biçimde

115
00:06:09,836 --> 00:06:12,220
bulabilmek için köpekleri kullanabiliriz

116
00:06:12,220 --> 00:06:15,089
ve böylece sıtma üzerinde çok daha büyük bir etkimiz olabilir.

117
00:06:15,089 --> 00:06:18,803
Bu kadının adı Ellen van der Zweep. Dünyadaki en iyi köpek eğitimcilerinden biri,

118
00:06:18,803 --> 00:06:21,678
ve ona göre bundan çok daha fazlasını başarabiliriz.

119
00:06:21,678 --> 00:06:25,396
Sıtma paraziti taşıyan insanların, taşımayan insanlara göre

120
00:06:25,396 --> 00:06:28,372
farklı bir koku yaydıklarını da bildiğimizden dolayı,

121
00:06:28,372 --> 00:06:30,678
ona göre köpekleri, bu paraziti taşıyan insanları

122
00:06:30,678 --> 00:06:34,368
bulacak şekilde eğitmemiz mümkün.

123
00:06:34,368 --> 00:06:36,551
Bunun anlamı, sıtmanın güç kaybettiği ve

124
00:06:36,551 --> 00:06:40,444
bu paraziti taşıyan oldukça az insanın bulunduğu bir popülasyonda,

125
00:06:40,444 --> 00:06:42,023
köpekler bu insanları tespit edebilir

126
00:06:42,023 --> 00:06:46,262
ve bu kimseleri sıtmaya karşı ilaçla tedavi ederek sıtmaya son darbemizi vurabiliriz.

127
00:06:46,262 --> 00:06:49,770
İnsanın en iyi dostu, sıtmaya karşı savaşıyor.

128
00:06:49,770 --> 00:06:52,808
Üçüncü hikayem belki daha da olağanüstü

129
00:06:52,808 --> 00:06:57,657
ve, söylemeliyim ki, bugüne dek kimseye gösterilmedi.

130
00:06:57,657 --> 00:06:59,727
Evet.

131
00:06:59,727 --> 00:07:02,933
Çılgın bir hikaye, ama sivrisineklere karşı en iyi

132
00:07:02,933 --> 00:07:06,252
ve nihai intikamı almamızı sağlayacağına inanıyorum.

133
00:07:06,252 --> 00:07:09,426
Hatta, insanlar bana artık sivrisinekler tarafından ısırılmaktan

134
00:07:09,426 --> 00:07:12,488
hoşlandıklarını söylüyorlar.

135
00:07:12,488 --> 00:07:15,196
Ve tabii ki burdaki soru, sivrisinekler tarafından ısırılmayı

136
00:07:15,196 --> 00:07:17,806
güzel kılan şey ne olabilir?

137
00:07:17,806 --> 00:07:19,066
Ve cevabı,

138
00:07:19,066 --> 00:07:23,183
hemen burda cebimde,

139
00:07:23,183 --> 00:07:25,893
eğer çıkarabilirsem.

140
00:07:25,893 --> 00:07:29,239
Bu bir hap, basit bir hap

141
00:07:29,239 --> 00:07:32,121
ve bunu suyla yuttuğum zaman,

142
00:07:32,121 --> 00:07:36,396
mucizeler gerçekleştiriyor.

143
00:07:36,396 --> 00:07:38,069
Teşekkür ederim.

144
00:07:40,287 --> 00:07:44,029
(İçiyor)

145
00:07:44,029 --> 00:07:48,045
Şimdi size nasıl çalıştığını göstereyim.

146
00:07:48,045 --> 00:07:51,062
Burdaki kutunun içerisinde,

147
00:07:51,062 --> 00:07:55,856
hepsini serbest bırakmaya hazırlandığım

148
00:07:55,856 --> 00:08:00,323
yüzlerce aç, dişi

149
00:08:00,323 --> 00:08:04,211
sivrisinekle dolu bir kafes var. (Kahkahalar)

150
00:08:04,211 --> 00:08:07,331
Sadece şaka, sadece şaka.

151
00:08:07,331 --> 00:08:10,223
Size göstereceğim şey şu: kolumu içeriye sokacağım

152
00:08:10,223 --> 00:08:12,938
ve size nasıl da çabucak ısırdıklarını göstereceğim.

153
00:08:12,938 --> 00:08:14,935
Başlayalım.

154
00:08:14,935 --> 00:08:18,357
Merak etmeyin, bunu laboratuvarda sürekli yapıyorum.

155
00:08:18,357 --> 00:08:22,159
İşte böyle. Tamam.

156
00:08:22,159 --> 00:08:27,202
Şimdi, videoda, burdaki videoda,

157
00:08:27,202 --> 00:08:28,570
size tamamıyla aynı şeyi göstereceğim,

158
00:08:28,570 --> 00:08:31,329
videoda gösterdiklerimin tek farkı, videodakilerin

159
00:08:31,329 --> 00:08:34,895
hapı aldıktan bir saat sonra çekilmiş olması.

160
00:08:34,895 --> 00:08:39,619
Bir göz atın. Çalışmıyor. Tamam. Bunun için üzgünüm.

161
00:08:39,619 --> 00:08:42,018
Kolumu sokuyorum, onlara büyük sulu bir kan ziyafeti

162
00:08:42,018 --> 00:08:44,286
sunuyorum, onları püskürtüyorum ve onların zaman içerisinde,

163
00:08:44,286 --> 00:08:47,303
çok hasta, gerçekten çok hasta olmalarını

164
00:08:47,303 --> 00:08:49,462
burda hızlı çekimde izliyoruz

165
00:08:49,462 --> 00:08:52,826
ve üç saat sonra kafesinde dibinde gördüklerimiz

166
00:08:52,826 --> 00:08:55,910
ölü sivrisinekler,

167
00:08:55,910 --> 00:09:00,241
çok ölü sivrisinekler, ve şunu söyleyeceğim, bayanlar ve baylar,

168
00:09:00,241 --> 00:09:02,106
sivrisineklerle kartları değişmiş bulunuyoruz.

169
00:09:02,106 --> 00:09:06,826
Onlar bizi öldürmüyor. Biz onları öldürüyoruz.

170
00:09:06,826 --> 00:09:14,983
(Alkışlar)

171
00:09:14,983 --> 00:09:21,067
Şimdi - (Kahkahalar) -

172
00:09:21,067 --> 00:09:22,905
Maastrict, hazırlanın.

173
00:09:22,905 --> 00:09:25,031
Bununla neler yapabileceğimizi bir düşünün.

174
00:09:25,031 --> 00:09:27,229
Bunu sivrisinek kaynaklı hastalıkların patlak vermesini,

175
00:09:27,229 --> 00:09:30,615
salgınları önlemek için kullanabiliriz, öyle değil mi?

176
00:09:30,615 --> 00:09:32,632
Ve daha da iyisi, çok büyük bir alan içerisinde,

177
00:09:32,632 --> 00:09:35,691
üç haftalığına herkesin bu ilacı alması durumunda

178
00:09:35,691 --> 00:09:37,952
neler olabileceğini hayal edin.

179
00:09:37,952 --> 00:09:40,360
Bu bize sıtmayı bir hastalık olarak elimine etmemize

180
00:09:40,360 --> 00:09:41,970
olanak sağlayacaktır.

181
00:09:41,970 --> 00:09:46,064
Yani peynir, köpekler ve sivrisinekleri öldürmek için bir hap.

182
00:09:46,064 --> 00:09:49,702
Bu benim yapmaya bayıldığım tarzda olağanın dışında düşünmeye yönelik bilim,

183
00:09:49,702 --> 00:09:52,207
insanoğlunun iyiliği için,

184
00:09:52,207 --> 00:09:55,008
ama özellikle onun için, sıtmasız bir dünyada

185
00:09:55,008 --> 00:09:59,808
büyüyebilmesi için. Teşekkür ederim. (Alkışlar)