Gure errefuxiatu sistema ez dabil. Hona hemen nola konpondu.

Milioi bat errefuxiatu iritsi dira Europara, dio Alexander Bettsek, eta "gure erantzuna zinez patetikoa izan da". Bettsek behartutako migrazioa aztertzen du, familiek kanpalekuen, hiriko txirotasunaren eta bidaia ilegal eta arriskutsuen artean egin behar duten aukera. Hitzaldi zorrotz honetan, errefuxiatuekin dugun jokabidea aldatzeko lau modu proposatzen ditu, modu horretan euren etxe berriei berehala ekarpenak egiten has daitezen. "Ez da ezinbestekoa errefuxiatuak koste bat izatea. Gizakiak dira, gaitasunak, talentuak, helburuak dituztenak eta ekarpenak egin ditzakete -- horretan uzten badiegu".

Batzuetan oso lotsatuta sentitzen naiz

europarra izateaz.

Azken urtean,

milioi bat pertsona baino gehiago
iritsi dira Europara laguntza beharrean

eta gure erantzuna
benetan penagarria izan da.

Kontraesan asko daude.

Negar egiten dugu

bi urteko Alan Kurdi-ren
heriotza tragikoaren aurrean

baina, geroztik, 200 haur baino gehiago

ito dira Mediterraneoan.

Nazioarteko itunak ditugu,

iheslariak guztion ardura direla
aitortzen dutenak,

baina onartzen dugu Libano txikiak

Europa osoak baino Siriar gehiago
hartzea babesean.

Giza trafikatzaileez kexatzen gara

baina hori bihurtzen dugu bide bakarra

Europan asiloa eskatzeko.

Eskulan urria dago,

baina gure behar ekonomiko
zein demografikoak betetzen dituztenei

ez diegu Europara etortzen uzten.

Gure balio liberalak aldarrikatzen ditugu
Islam fundamentalistaren kontra,

baina...

politika zapaltzaileak ditugu,

asilo eske datozen haurrak
atxilotzen dituztenak,

umeak beren familiengandik
banatzen dituztenak,

eta iheslarien jabetzak
konfiskatzen dituztenak.

Zer ari gara egiten?

Nola iritsi gara egoera honetara?

Nola hartu dugu horrelako jarrera ankerra
krisi humanitario bati erantzuteko?

Ez dut uste
jendeari axola ez zaiolako denik

edo, behintzat,
ez dut hori sinetsi nahi.

Arrazoia gure politikarien etorkizun-sen falta
dela uste dut,

duela 50 urte baino gehiago sortu zen

iheslarientzako nazioarteko babes sistemari
egokitzeko sen falta

mundu aldakor eta globalizatu bat lortzeko.

Pauso bat atzera eman nahi dut

eta funtsezko bi galdera egin,

guztiok egin beharreko bi galdera.

Lehena: zergatik ez dabil
oraingo sistema?

Eta bigarrena:
zer egin dezakegu konpontzeko?

Indarrean dagoen
iheslarientzako babes sistema

Bigarren Mundu Gerraren ondoren
sortu zuten tipo hauek.

Oinarrizko helburua,

estatu batek porrot egitean, edo okerrago,
bere jendearen kontra jartzean,

herriarentzako tokia bermatzea zen

babesean eta duintasunez bizitzeko
etxera bueltatu arte.

Siriakoa bezalako egoeretarako
sortu zen hain zuzen.

147 gobernuk sinatutako
nazioarteko hitzarmen baten bidez

(1951ko Iheslarien estatutuari buruzko hitzarmena)

eta nazioarteko erakunde baten bidez (UNHCR),

estatuek hitzeman zuten
beren lurraldean onartuko zituztela

gatazka eta jazarpenetik ihesi zebiltzanak.

Baina gaur egun,
sistema hori huts egiten ari da.

Teorian, iheslariek
asilo eskubidea daukate.

Praktikan, gure immigrazio politikek
babesa lortzeko bidea oztopatzen dute.

Teorian, iheslariek integraziorako eskubidea daukate

edo beren jaioterrira bueltatzekoa.

Baina praktikan, linbo batean
geratzen dira harrapatuta.

Teorian, iheslariak guztion ardura dira.

Praktikan, geografiak adierazten duenez,
gatazkatik hurbil dauden herrialdeak dira

munduko iheslarien gehiengo izugarria
hartzen dutenak.

Sistema ez da hautsi
arauak gaizki daudelako,

aldatzen ari den munduan modu okerrean
erabiltzen ari garelako baizik,

eta hori da hausnartu behar duguna.

Hala, egungo sistemaren funtzionamendua
azaldu nahi dizuet.

Nola funtzionatzen du
sistemak benetan?

Baina ez goitik beherako
ikuspuntu instituzionaletik,

iheslari baten ikuspuntutik baizik.

Imajinatu Siriako emakume bat.

Amira deituko dugu.

Eskualdean ezagutu nuen jendea
irudikatzen du Amirak.

Amira, munduko iheslarien % 25 inguru bezala,

seme-alabak dituen
emakumea da,

eta ezin da etxera joan
hiri honetatik etorri delako,

aurrean daukazuen hori: Homs.

Noizbait eder eta historiko izandako hiria

orain hondakin azpian dagoena.

Amira ezin da hara bueltatu.

Baina ez dauka beste herrialde batean
geratzeko itxaropenik ere,

munduko iheslarien %1ak baino gutxiagok
soilik lor dezaketen loteria txartela baita.

Amirak eta familiak

ia ezinezkoa den aukera bati
egiten diote aurre.

Oinarrizko hiru aukera dituzte.

Lehenengoa: Amirak kanpaleku batera
eraman dezake familia.

Kanpalekuan, laguntza jaso dezake,

baina ez dago aukera handirik
Amira eta familiarentzat.

Eremu latz eta lehorretan
kokatzen dira kanpalekuak,

basamortuan askotan.

Jordaniako Zaatari kanpalekuan,

jaurtigaiak entzun daitezke gauean
Siriako mugan zehar.

Jarduera ekonomikoa mugatuta dago.

Hezkuntzaren kalitatea baxua da sarritan.

Eta munduan,

kanpalekuetako iheslarien %80 inguruk

gutxienez bost urtez
egon behar izaten du bertan.

Bizitza tamalgarria da,

eta baliteke horregatik izatea

siriarren %9k besterik ez hartzea
bide hori.

Bestela, Amira hiri batera joan daiteke,

hurbileko herrialde batean.
Amman edo Beirut, esaterako.

Hori da siriar iheslarien %75 inguruk
aukeratutako bidea.

Baina bertan ere
zailtasun handiak daude.

Hiri horietan, iheslariek ez dute
lan egiteko eskubiderik izaten.

Ez dute laguntza gehiegi jasotzen.

Amirak eta familiak
aurrezkiak gastatu ondoren

ezer gutxirekin geratzen dira,
pobrezia larria jasateko arriskuan.

Hirugarren aukera bat dago,

geroz eta siriar gehiago
aukeratzen ari direna.

Amirak familiarentzat
itxaropena bila dezake

bidaia arriskutsu batean
bizia arriskatuz

beste herrialde batera joateko.

Hori da gaur egun
Europan ikusten ari garena.

Mundu osoan, ia ezinezko aukerak
ematen dizkiegu iheslariei.

Hiru dituzte:

kanpalekuak, txirotasuna hirietan
eta bidaia arriskutsuak.

Iheslarien babeserako sistema hori da
gaur egun iheslarientzat.

Baina aukera faltsua dela uste dut

eta birplanteatu dezakegula.

Aukerak mugatzearen arrazoia zera da:

uste dugu

horiek direla iheslariek dituzten
aukera bakarrak

eta ez da hala.

Politikariek «gehiketa zero» emango lukeen
gai moduan azaltzen dute;

iheslariei laguntzen badiegu,
herritarrei kostuak inposatuko dizkiegu.

Guztiok pentsatu ohi dugu

iheslariak kostu edo zama saihestezina
direla gizartearentzat.

Baina ez du zertan hala izan.

Aukera-sorta zabaltzeko moduak daudela
eztabaidatu nahi dut,

eta, era berean, guztiontzat onura lortu:

iheslarien helmuga diren herrialdeak,

gure gizartea eta baita iheslariak ere.

Lau modu proposatu nahi ditut

iheslariekiko dugun iritziaren paradigma
alda dezaketenak.

Antzekotasun bat daukate:

globalizazioaren, mugikortasunaren
eta merkatuen aukerak

aprobetxatzeko bideak dira,

baita iheslariekiko
dugun iritzia eguneratzeko ere.

Aztertu nahi dudan lehenengo ideia

«inguruneak egokitzea» da,

eta funtsezko onarpen batetik abiatzen da:

iheslariak gizakiak dira,
beste guztiok bezala,

baina ezohiko egoeran daude.

Oxfordeko lankideekin batera,

ikerketa proiektu batean
abiatu nintzen Ugandara

iheslarien bizitza ekonomikoa aztertzeko.

Ez genuen Uganda aukeratu
helmuga-herrialdeen eredu delako.

Ez da eredua,
salbuespena baizik.

Munduko helmuga herrialde gehienetan
ez bezala,

Ugandak

aukera ekonomikoa eman die iheslariei.

Lan egiteko eskubidea ematen die.
Mugitzeko askatasuna ematen die.

Eta emaitzak txundigarriak dira

bai iheslarientzat bai herrialdearentzat.

Hiriburuan, Kampala-n,

iheslarien %21ak
jendea enplegatzen duen negozio bat dauka

eta enplegatutako jendearen %40

helmuga herrialdekoak dira.

Hau da, iheslariak lana sortzen ari dira

helmuga herrialdeko jendearentzat.

Kanpalekuetan ere

loratzen ari diren negozio bizi eta ekintzaileen
aparteko adibideak aurki daitezke.

Esaterako, Nakivale izeneko kokalekuan

Kongoko iheslariak aurkitu genituen

musika digitala trukatzeko negozioak kudeatzen.

Ruandar bat topatu genuen,
eta bere negozioari esker

gazteek bideo-jokoak erabil ditzakete

birziklatutako kontsola
eta telebistetan.

Muturreko bortxaketaren kontra,

iheslariak berritzen ari dira,

eta aurrean daukazuen gizona
Demou-Kay izeneko kongoar bat da.

Demou-Kay ezer gutxirekin
iritsi zen kokalekura,

baina zinemagile izan nahi zuen.

Beraz, lagun eta lankideekin batera,
eskualde irrati bat sortu zuen,

bideokamera bat alokatu zuen,

eta orain filmak egiten ari da.

Bi dokumental egin ditu

gure taldearekin eta taldearentzat,

eta negozio arrakastatsua egiten ari da
ezer gutxitik abiatuta.

Horrelako adibideak dira

iheslariekiko gure erantzuna
gidatu beharko luketenak.

Iheslariak giza-laguntzaren ezinbesteko zama
bezala ikusi ordez,

aurrera egiteko aukerak
eman behar dizkiegu.

Bai, arropa, mantak, aterpea, janaria

garrantzitsuak dira larrialdiko fasean,

baina harago ere begiratu behar dugu.

Konexiorako, argindarrerako eta hezkuntzarako
aukerak eman behar ditugu,

lanerako eskubidea,

kapitalerako eta bankurako sarrera.

Ziurtzat jotzen ditugun gauza guztiak,

munduko ekonomiara lotzen gaituztenak,

iheslariei aplikatu ahal zaizkie.

Aztertu nahi dudan bigarren ideia
«zonalde ekonomikoak» dira.

Zoritxarrez, munduko helmuga herrialdeek

ez dute Ugandaren irtenbidea jarraitu.

Gehienek ez dituzte beren ekonomiak
modu horretan zabaltzen.

Baina baditugu erabil ditzakegun
beste aukera pragmatiko batzuk.

Apirilean, Jordaniara joan nintzen

garapenaren ekonomian aditua den Paul Collier-rekin,

eta ideia bat izan genuen

nazioarteko elkartearekin
eta gobernuarekin geundela,

siriarrentzat lana sortzen duen ideia

eta Jordaniako garapen estrategia nazionala
bermatzen duena.

Gune ekonomiko bat sortzea da ideia,

iheslarientzako enplegua
integra genezakeen gunea

jordaniarren enpleguarekin batera.

Eta Zaatari kanpalekutik
15 minutura soilik,

83.000 iheslariren bizitokia,

badago gune ekonomiko bat

Hussein Bin Talal Errege
Garapen Gunea izenekoa.

Gobernuak milioi bat dolar
baino gehiago gastatu ditu

sare elektrikora
eta errepide sarera konektatzeko

baina bi gauza falta zaizkio:

eskulana eta barne inbertsioa.

Eta iheslariek bertan lan egin balezakete,

kanpalekuetan trabatuta egon ordez,

familiak mantentzeko eta
lanbide teknikak hobetzeko gai balira

Siriara bueltatu aurretik?

Igarri genuen Jordaniari
onura egingo ziola,

garapen estrategiak
aldaketa eskatzen baitu

diru sarrera ertaineko herrialde izatetik
ekoizle izatera.

Iheslarientzat onuragarria izan liteke,

eta Siria berreraikitzea lagundu lezake
gatazkaren ondoren,

iheslariei formatzen laguntzea

noizbait Siria berreraikitzeko modu onena
dela onartuz.

Foreign Affairs aldizkarian
argitaratu genuen ideia.

Abdullah erregeak kontuan hartu du.

Londreseko Siriari buruzko konferentzian
iragarri zen duela bi aste,

eta udan proba bat jarriko dute martxan.

(Txaloak)

Aurkeztu nahi dizuedan hirugarren ideia

estatu-iheslari arteko
«lehentasunezko lotura // batasuna» da

emaitza pozgarriak lortzeko,

Angela Merkel eta siriar iheslari honen
argazkian bezala.

Nekez galdetzen diegu iheslariei
zer nahi duten, nora joan nahi duten,

baina egin dezakegula uste dut

eta guztion egoera ekonomikoa hobetu.

Alvin Roth ekonomialariak
«bat datozen merkatuen» ideia garatu du,

non alderdien lehentasunek
azken lotura irudikatzen duten.

Nire lankide
Will Jones eta Alex Teytelboym-ek

ideia hori iheslariengan
nola ezar litekeen aztertu dute,

iheslariei eskatzeko
nahiago dituzten helmugak sailka ditzaten,

eta baita estatuek nahi dituzten
iheslari motak sailka ditzaten

trebetasunei edo hizkuntzari dagokionez

eta elkar daitezen ahalbidetzea.

Aurrekontuak finkatu behar dira, jakina,

aniztasuna eta sentikortasuna bezalako
arloetan,

baina bat etortzeko aukerak handitzeko
modu bat da.

Bat etortzearen ideia
arrakastaz erabili da

ikasleak unibertsitateekin
lotzeko, adibidez,

edo giltzurrun emaileak pazienteekin,

eta zita webguneetako
algoritmoen oinarria da.

Zergatik ez dugu erabiltzen
iheslariei aukera gehiago emateko?

Nazio-mailan ere erabil liteke,

izan ere, gainditu beharreko
auzietako bat

tokian tokiko herritarrek
iheslariak onartzea da.

Eta momentuz,
nire herrialdean esaterako,

ingeniariak landara bidali ohi ditugu
eta nekazariak hirietara,

eta horrek ez du inolako zentzurik.

Bat datozen merkatuei esker
lehentasun horiek batu ahalko lirateke

eta helmuga-herrialdeko beharrak
eta eskaerak entzun

iheslarienekin batera.

Aurkeztu nahi dizuedan laugarren ideia
«bisa humanitarioak» dira.

Europan ikusi dugun hondamendiaren
zati handi bat

guztiz ekidin zitekeen.

Europako asilo-politikaren
oinarrizko kontraesan batek eragiten du.

Europan asiloa eskatzeko

berez iritsi behar duzu,
bidaia arriskutsu batean abiatuta

(lehen deskribatu ditudanak).

Baina zergatik egin horrelako bidaiak
hegaldi merkeen

eta ahalmen kontsular modernoen aroan?

Ez dira inolaz ere beharrezkoak

eta, aurreko urtean, 3.000 pertsonatik gora
hil ziren horien erruz

Europako mugetan eta Europan bertan.

Iheslariei utziko bagenie

zuzenean bidaiatzea
eta Europan asiloa eskatzea,

hori guztia ekidingo genuke

eta badago hori lortzeko modua

«bisa humanitario» izenekoei esker,

enbaxadetan bildu daitezkeenak

edo ondoko herrialdeko
kontsuletxe batean

eta gero, beren bidaia ordaindu

ferryz edo hegazkinez Europara iristeko.

Mila euro inguru balio du

trafikatzaile bat hartzea
Turkiatik Greziar irletaraino.

200 euro balio du hegazkin merke bat hartzea
Bodrum-etik Frankfurtera.

Iheslariei baimena emango bagenie,
abantaila handiak ekarriko lituzke.

Biziak salbatuko lituzke,

trafikatzaileen merkatua ahulduko luke

eta deuseztatuko litzateke
Europatik antzematen den anabasa

Greziar irlak bezalako tokietan.

Politikak ez digu hori egiten uzten
konponbide arrazional baten beharrean.

Eta aplikatu den ideia da.

Brasilek ikuspuntu aitzindari bat izan du

non 2.000 siriar baino gehiagok
bisa humanitario bana eskuratu,

Brasilen sartu eta iheslari estatusa
aldarrikatu duten Brasilera iristean.

Egitasmo horren baitan,
siriar bakoitzak

iheslari estatusa jaso du
eta iheslari zintzotzat hartu dute.

Aurrekari historiko bat ere badauka.

1922 eta 1942 artean,

Nansen pasaporte hauek
bidaiatzeko agiri moduan erabili ziren

450.000 asiriar, turkiar eta txetxeniarrek
Europan zehar bidaia zezaten

eta Europan iheslari estatusa
aldarrika zezaten.

Eta Iheslarientzako Nazioarteko
Nansen Bulegoak

Bakearen Nobel Saria jaso zuen

estrategia bideragarria izateagatik.

Aurkeztu dizkizuedan lau ideiak

Amiraren aukera-sorta zabaltzeko
moduak dira.

Horiei esker iheslarientzako aukera hobeak
lor ditzakegu

azaldu dizkizuedan
oinarrizko hiru aukeretatik harago

eta beste batzuk
egoera ekonomiko hobean utzi.

Hitz batean, ikuspegi berria behar dugu,

iheslarien aukerak zabalduko dituena,

baina zama ez direla aitortzen duena.

Iheslariak kostua izatea saihestu daiteke.

Bai, giza-erantzukizuna dira,

baina trebetasunak, talentua eta nahiak
dituzten gizakiak dira,

ekarpenak egin ditzaketenak
-- aukera ematen badiegu.

Mundu berrian

migrazioa ez da desagertuko.

Europan ikusi duguna
urte askotarako egongo da gurekin.

Jendeak bidaiatzen jarraituko du,

lekualdatuko dituzte

eta hori moldatzeko bide arrazional
eta errealistak aurkitu behar ditugu

-- laguntza humanitarioaren
logika zaharretan oinarritzen ez direnak,

karitatearen logikan
oinarritzen ez direnak,

baizik eta globalizazioak, merkatuek eta mugikortasunak
eskaintzen dituzten aukeretan eraikitakoak.

Altxatzea eskatuko nizueke,
eta gure politikariak bultzatzea

erronka honen aurrean esna daitezen.

Eskerrik asko.

(Txaloak)