Οι λέξεις σας μπορεί να προβλέπουν τη μελλοντική ψυχική σας υγεία

Μπορεί ο τρόπος που μιλάτε και γράφετε σήμερα να προβλέψει τη μελλοντική ψυχική σας κατάσταση, ακόμα και την εμφάνιση ψύχωσης; Σε αυτήν τη συναρπαστική ομιλία, ο νευροεπιστήμονας Μαριάνο Σίγκμαν στοχάζεται πάνω στην αρχαία Ελλάδα και τις απαρχές της ενδοσκόπησης για να ερευνήσει πώς οι λέξεις που χρησιμοποιούμε μας δίνουν στοιχεία για τις εσωτερικές ζωές μας και περιγράφει έναν αλγόριθμο που χαρτογραφεί τις λέξεις και θα μπορούσε να προβλέψει την ανάπτυξη σχιζοφρένειας. «Μπορεί στο μέλλον να δούμε μια πολύ διαφορετική μορφή ψυχικής υγείας», λέει ο Σίγκμαν, «βασισμένη σε αντικειμενική, ποσοτική και αυτοματοποιημένη ανάλυση των λέξεων που γράφουμε, των λέξεων που λέμε».

Από ιστορικές καταγραφές γνωρίζουμε
πώς ντύνονταν οι αρχαίοι Έλληνες,

πώς ζούσαν,

πώς πολεμούσαν,

αλλά άραγε πώς σκέφτονταν;

Μια φυσική ιδέα είναι ότι οι βαθύτερες
πλευρές της ανθρώπινης σκέψης

-η ικανότητά μας να φανταζόμαστε,

να έχουμε συνείδηση,

να ονειρευόμαστε-

ήταν πάντοτε οι ίδιες.

Μια άλλη πιθανότητα

είναι ότι οι κοινωνικές μεταμορφώσεις
που διαμόρφωσαν τον πολιτισμό μας

μπορεί επίσης να άλλαξαν
τις βασικές δομές της ανθρώπινης σκέψης.

Μπορούμε όλοι μας να έχουμε
διαφορετικές απόψεις πάνω σ' αυτό.

Στην πραγματικότητα, είναι
μια μακρόχρονη φιλοσοφική συζήτηση.

Μπορεί όμως αυτό το ερώτημα
να εξεταστεί από την επιστήμη;

Θα ήθελα εδώ να προτείνω

ότι όπως μπορούμε να αναπαραστήσουμε
το πώς ήταν οι αρχαίες ελληνικές πόλεις,

βασιζόμενοι απλώς σε μερικά τούβλα,

ότι τα γραπτά ενός πολιτισμού
είναι οι αρχαιολογικές καταγραφές,

τα απολιθώματα της ανθρώπινης σκέψης.

Και πράγματι,

κάνοντας κάποια μορφή ψυχολογικής ανάλυσης

μερικών εκ των αρχαιοτέρων
βιβλίων του ανθρώπινου πολιτισμού,

τη δεκαετία του '70, ο Τζούλιαν Τζέηνς
έκανε μια ακραία και ριζοσπαστική πρόταση:

ότι μόλις πριν 3.000 χρόνια,

οι άνθρωποι ήταν αυτό
που σήμερα αποκαλούμε σχιζοφρενείς.

Και έκανε αυτόν τον ισχυρισμό

βασιζόμενος στο ότι οι πρώτοι άνθρωποι
που περιγράφονται σε αυτά τα βιβλία

συνολικά εμφάνιζαν
μια ορισμένη συμπεριφορά,

σε διαφορετικές παραδόσεις
και σε διαφορετικά μέρη του κόσμου,

σαν να άκουγαν και να υπάκουγαν σε φωνές

που τις αντιλαμβάνονταν
σαν να προερχόταν από τους θεούς,

οι από τις μούσες...

αυτό που σήμερα
θα αποκαλούσαμε παραισθήσεις.

Και μόνο τότε, καθώς περνούσε ο χρόνος,

άρχισαν να αναγνωρίζουν ότι αυτοί
οι ίδιοι ήταν οι δημιουργοί,

οι ιδιοκτήτες αυτών των εσωτερικών φωνών.

Και με αυτό, απέκτησαν ενδοσκόπηση:

την ικανότητα να σκέφτονται
για τις ίδιες τις σκέψεις τους.

Έτσι η θεωρία του Τζέην
είναι ότι η συνείδηση,

τουλάχιστον όπως
την αντιλαμβανόμαστε σήμερα,

όπου νιώθουμε ότι είμαστε
οι πιλότοι της ύπαρξής μας -

είναι μια αρκετά πρόσφατη
πολιτισμική εξέλιξη.

Και αυτή η θεωρία είναι αρκετά θεαματική,

αλλά έχει ένα προφανές πρόβλημα

το ότι είναι χτισμένη πάνω σε λίγα
και πολύ συγκεκριμένα παραδείγματα.

Έτσι το ερώτημα είναι αν η θεωρία
ότι η ενδοσκόπηση δημιουργήθηκε σταδιακά

στην ανθρώπινη ιστορία
μόλις πριν περίπου 3.000 χρόνια,

μπορεί να εξεταστεί με έναν
ποσοτικό και αντικειμενικό τρόπο.

Και το πρόβλημα στο πώς να γίνει αυτό
είναι αρκετά προφανές.

Δεν είναι ότι ο Πλάτωνας
ξύπνησε μια μέρα και έγραψε,

«Γεια σας, είμαι ο Πλάτωνας,

και από σήμερα, έχω μια πλήρως
ενδοσκοπική συνείδηση».

(Γέλια)

Και αυτό μας λέει ουσιαστικά
ποια είναι η ουσία του προβλήματος.

Πρέπει να βρούμε την ανάδυση
μιας έννοιας που δεν λέγεται ποτέ.

Η λέξη «ενδοσκόπηση»
δεν εμφανίζεται ούτε μία φορά

στα βιβλία που θέλουμε να αναλύσουμε.

Έτσι, για να το λύσουμε αυτό θα πρέπει
να δημιουργήσουμε έναν χώρο από λέξεις.

Αυτός είναι ένας τεράστιος χώρος
που περιέχει όλες τις λέξεις

έτσι ώστε η απόσταση
μεταξύ οποιωνδήποτε δύο εξ αυτών

να είναι ενδεικτική
του πόσο στενά συνδέονται.

Έτσι για παράδειγμα,

θέλουμε οι λέξεις «σκύλος» και «γάτα»
να είναι πολύ κοντά,

αλλά οι λέξεις «γκρέιπφρουτ» και
«λογάριθμος» να είναι πολύ μακριά.

Και αυτό πρέπει να ισχύει για
οποιεσδήποτε δυο λέξεις μέσα στο χώρο.

Και υπάρχουν διάφοροι τρόποι
για να κατασκευάσουμε τον χώρο των λέξεων.

Ένας είναι να ρωτήσουμε τους ειδικούς,

περίπου όπως κάνουμε με τα λεξικά.

Μια άλλη δυνατότητα είναι
να ακολουθήσουμε την απλή υπόθεση

ότι όταν δύο λέξεις συνδέονται,

τείνουν να εμφανίζονται
στις ίδιες προτάσεις,

στις ίδιες παραγράφους,

στα ίδια έγγραφα,

πιο συχνά απ' ό,τι θα περίμενε κανείς
απλά από καθαρή τύχη.

Και αυτή η απλή υπόθεση,

αυτή η απλή μέθοδος,

μαζι με μερικά υπολογιστικά κόλπα

που έχουν να κάνουν με το γεγονός

ότι αυτός είναι ένας πολύ περίπλοκος
και πολυδιάστατος χώρος,

αποδεικνύεται πολύ αποτελεσματική.

Και για να σας δώσω απλώς μια ιδέα
του πόσο καλά δουλεύει,

αυτό είναι το αποτέλεσμα που παίρνουμε
όταν αναλύουμε κάποιες οικείες λέξεις.

Και βλέπετε αρχικά

ότι οι λέξεις οργανώνονται αυτόματα
σε σημασιολογικές γειτονιές.

Έτσι έχουμε τα φρούτα,
τα μέρη του σώματος,

τα μέρη των Η/Υ,
τους επιστημονικούς όρους κ.ο.κ.

Ο αλγόριθμος επίσης αναγνωρίζει
ότι οργανώνουμε τις έννοιες ιεραρχικά.

Έτσι για παράδειγμα,

μπορείτε να δείτε ότι οι επιστημονικοί
όροι χωρίζονται σε δύο υποκατηγορίες,

των όρων της αστρονομίας και της φυσικής.

Και έπειτα υπάρχουν πολύ λεπτά πράγματα.

Για παράδειγμα, η λέξη «αστρονομία»,

που μοιάζει κάπως παράξενη εκεί που είναι,

είναι στην πραγματικότητα
ακριβώς εκεί που πρέπει,

ανάμεσα σε αυτό που είναι,

μια πραγματική επιστήμη,

και ανάμεσα σε αυτά που περιγράφει,

τους αστρονομικούς όρους.

Και μπορούμε να το κάνουμε αυτό συνέχεια.

Αν το κοιτάξετε για λίγη ώρα,

και απλά φτιάξετε τυχαίες τροχιές,

θα δείτε ότι έχει λίγο την αίσθηση
σαν να φτιάχνεις ποίηση.

Και αυτό είναι επειδή, κατά κάποιον τρόπο,

περπατώντας σε αυτόν τον χώρο
είναι σαν να περπατάς μέσα στο νου σου.

Και το τελευταίο πράγμα

είναι ότι αλγόριθμος επίσης
αναγνωρίζει ποιες είναι διαισθήσεις μας,

σχετικά με το ποιες λέξεις πρέπει
να οδηγούν στην γειτονιά της ενδοσκόπησης.

Έτσι για παράδειγμα,

λέξεις όπως «εαυτός», «ενοχή»,
«λογική», «συναίσθημα»,

είναι πολύ κοντά στην «ενδοσκόπηση»,

άλλες λέξεις όμως,

όπως «κόκκινο», «ποδόσφαιρο»,
«κερί», «μπανάνα»,

είναι απλώς πολύ μακριά.

Και έτσι, μόλις φτιάξουμε αυτόν τον χώρο,

το ερώτημα της ιστορίας της ενδοσκόπησης,

ή της ιστορίας οποιασδήποτε έννοιας

που προηγουμένως ίσως φαινόταν
αφηρημένη και κάπως ασαφής,

γίνεται χειροπιαστή -

μπορεί να εξεταστεί
με την ποσοτική επιστήμη.

Το μόνο που πρέπει να κάνουμε
είναι να πάρουμε τα βιβλία,

να τα ψηφιοποιήσουμε,

και να πάρουμε τη ροή
των λέξεων ως μια τροχιά

και να τις προβάλλουμε στον χώρο,

και ύστερα ρωτάμε εάν αυτή η τροχιά

κάνει για αρκετή ώρα κύκλους
κοντά στην έννοια της ενδοσκόπησης.

Και με αυτό,

μπορέσαμε να αναλύσουμε
την ιστορία της ενδοσκόπησης

στην αρχαία ελληνική παράδοση,

για την οποία έχουμε
τις καλύτερες διαθέσιμες καταγραφές.

Έτσι πήραμε όλα βιβλία,

τα ταξινομήσαμε χρονικά,

για κάθε βιβλίο παίρνουμε τις λέξεις

και τις προβάλλουμε στον χώρο,

και έπειτα ρωτάμε για κάθε λέξη
πόσο κοντά είναι στην ενδοσκόπηση,

και απλά βγάζουμε τον μέσο όρο.

Και έπειτα ρωτάμε εάν,
όσο περνάει ο χρόνος,

αυτά τα βιβλία έρχονται κοντύτερα,
και κοντύτερα και κοντύτερα

στην έννοια της ενδοσκόπησης.

Και αυτό ακριβώς συμβαίνει
στην αρχαία ελληνική παράδοση.

Έτσι μπορείτε να δείτε ότι για τα
παλαιότερα βιβλία στην Ομηρική παράδοση,

υπάρχει μια μικρή αύξηση με τα βιβλία
να έρχονται πιο κοντά στην ενδοσκόπηση.

Αλλά περίπου τέσσερις αιώνες π.Χ.,

ξεκινάει να εμφανίζει πολύ απότομα
μέχρι περίπου πενταπλάσια αύξηση

σε βιβλία που έρχονται όλο και πιο κοντά

στην έννοια της ενδοσκόπησης.

Και ένα από τα ωραία πράγματα σε αυτό

είναι ότι τώρα μπορούμε να ρωτήσουμε

εάν αυτό ισχύει επίσης
σε μια διαφορετική, ανεξάρτητη παράδοση.

Έτσι τρέξαμε την ίδια ανάλυση
στην Ιουδαίο-Χριστιανική παράδοση,

και πήραμε ουσιαστικά το ίδιο μοτίβο.

Και πάλι, βλέπετε μια μικρή αύξηση
στα παλαιότερα βιβλία στην Παλαιά Διαθήκη,

και μετά αυξάνεται πολύ πιο ραγδαία

στα νέα βιβλία στην Καινή Διαθήκη.

Και μετά έχουμε
την κορύφωση της ενδοσκόπησης

στις «Εξομολογήσεις του Αγίου Αυγουστίνου»

περίπου τέσσερις αιώνες μ.Χ.

Και αυτό ήταν πολύ σημαντικό,

επειδή ο Άγιος Αυγουστίνος
είχε αναγνωριστεί από μελετητές,

φιλόλογους, ιστορικούς,

ως ένας από τους ιδρυτές της ενδοσκόπησης.

Βασικά, κάποιοι τον θεωρούν
τον πατέρα της σύγχρονης ψυχολογίας.

Έτσι ο αλγόριθμός μας,

ο οποίος έχει το προτέρημα
να είναι ποσοτικός,

να είναι αντικειμενικός,

και φυσικά να είναι εξαιρετικά γρήγορος

-τρέχει σε κλάσματα του δευτερολέπτου-

μπορεί να εξάγει μερικά
από τα σημαντικότερα συμπεράσματα

αυτής της μακράς παράδοσης έρευνας.

Και αυτή είναι κατά κάποιον τρόπο
μία από τις ομορφιές της επιστήμης,

η οποία είναι ότι πλέον αυτή η ιδέα
μπορεί να μεταφραστεί

και να γενικευθεί
σε πολλούς διαφορετικούς τομείς.

Έτσι με τον ίδιο τρόπο που ρωτήσαμε
για το παρελθόν της ανθρώπινης συνείδησης,

η πιο απαιτητική ερώτηση που μπορούμε
να θέσουμε στους εαυτούς μας

είναι εάν αυτό μπορεί να μας πει κάτι
για το μέλλον της δικής μας συνείδησης.

Πιο συγκεκριμένα,

εάν οι λέξεις που λέμε σήμερα

μπορούν να μας πουν κάτι για το πού
θα είναι ο νους μας σε μερικές μέρες,

σε μερικούς μήνες

ή σε μερικά χρόνια από τώρα.

Και με τον ίδιο τρόπο που πολλοί από εμάς
φοράμε τώρα αισθητήρες

που ανιχνεύουν τον καρδιακό παλμό μας,

την αναπνοή μας,

τα γονίδιά μας,

με την ελπίδα ότι θα μας βοηθήσει
στην πρόληψη ασθενειών,

μπορούμε να ρωτήσουμε εάν η παρακολούθηση
και ανάλυση των λέξεων που λέμε,

που χρησιμοποιούμε σε tweet,
email, που γράφουμε,

μπορούν να προβλέψουν
εάν κάτι θα πάει στραβά με το μυαλό μας.

Και με τον Γκιγιέρμο Σέτσι,

που έχει υπάρξει ο αδερφός μου
σε αυτήν την περιπέτεια,

αναλάβαμε αυτήν την εργασία.

Και το κάναμε αυτό αναλύοντας
τον ηχογραφημένο λόγο 34 νέων ανθρώπων

οι οποίοι είχαν υψηλό κίνδυνο
να αναπτύξουν σχιζοφρένεια.

Μετρήσαμε την ομιλία την πρώτη μέρα,

και μετά ρωτήσαμε εάν οι ιδιότητες
της ομιλίας μπορούσαν να προβλέψουν,

μέσα σε έναν χρονικό ορίζοντα τριετίας,

την μελλοντική ανάπτυξη της ψύχωσης.

Αλλά παρά τις ελπίδες μας,

είχαμε την μία αποτυχία μετά την άλλη.

Δεν υπήρχαν αρκετές πληροφορίες
στη σημασιολογία

ώστε να προβλεφθεί
η μελλοντική οργάνωση του νου.

Ήταν επαρκείς ώστε να γίνει διαχωρισμός

ανάμεσα σε μια ομάδα σχιζοφρενών
και μια ομάδα ελέγχου,

περίπου όπως κάναμε με τα αρχαία κείμενα,

αλλά όχι ώστε να προβλέψει
τη μελλοντική εμφάνιση ψύχωσης.

Άλλα μετά συνειδητοποιήσαμε

ότι ίσως το σημαντικότερο
δεν ήταν τόσο πολύ αυτά που έλεγαν,

αλλά το πώς τα έλεγαν.

Πιο συγκεκριμένα,

δεν είχε να κάνει με τη σημασιολογική
γειτονιά που ήταν οι λέξεις,

αλλά με το πόσο μακριά
και γρήγορα μεταπηδούσαν

από την μια σημασιολογική γειτονιά
στην άλλη.

Και έτσι προέκυψε
αυτό το σύστημα μέτρησης,

το οποίο το ονομάσαμε
σημασιολογική συνοχή,

το οποίο στην μετρά την εμμονή της ομιλίας
μέσα σε ένα σημασιολογικό θέμα,

μέσα σε μια σημασιολογική κατηγορία.

Και αποδείχθηκε ότι για αυτή
την ομάδα των 34 ανθρώπων,

ο αλγόριθμος βασιζόμενος στη σημασιολογική
συνοχή μπορούσε να προβλέψει,

με 100% ακρίβεια,

ποιος θα εμφανίσει ψύχωση και ποιος όχι.

Και αυτό είναι κάτι το οποίο
δεν θα μπορούσε να επιτευχθεί

-ούτε κατά προσέγγιση-

με οποιοδήποτε από τα υπόλοιπα υπάρχοντα
κλινικά συστήματα μέτρησης.

Και θυμάμαι πολύ έντονα,
ενώ δούλευα πάνω σε αυτό,

καθόμουν μπροστά στον Η/Υ μου

και είδα μερικές αναρτήσεις
στο tweeter από τον Πόλο -

ο Πόλο ήταν ο πρώτος μου φοιτητής
πίσω στο Μπουένος Άιρες,

και εκείνο το διάστημα
ζούσε στη Νέα Υόρκη.

Και υπήρχε κάτι σε αυτές τις αναρτήσεις

-δεν μπορούσα να πω ακριβώς τι
επειδή δεν έλεγε κάτι ξεκάθαρα-

αλλά είχα ένα έντονο προαίσθημα,

μια έντονη διαίσθηση
ότι κάτι δεν πήγαινε καλά.

Έτσι σήκωσα το τηλέφωνο
και κάλεσα τον Πόλο,

και όντως δεν αισθανόταν καλά.

Και αυτό το απλό γεγονός,

διαβάζοντας ανάμεσα στις γραμμές,

μπορούσα να νιώσω, μέσα από λέξεις,
τα συναισθήματα του,

ήταν ένας απλός, αλλά πολύ
αποτελεσματικός τρόπος να βοηθήσω.

Αυτά που σας λέω σήμερα

είναι ότι ερχόμαστε κοντά
στο να κατανοήσουμε

το πώς μπορούμε να μετατρέψουμε
αυτή τη διαίσθηση που όλοι έχουμε,

που όλοι μοιραζόμαστε,

σε έναν αλγόριθμο.

Και κάνοντας το αυτό,

μπορεί να δούμε στο μέλλον
μια πολύ διαφορετική μορφή ψυχικής υγείας,

βασισμένη σε αντικειμενική, ποσοτική
και αυτοματοποιημένη ανάλυση

των λέξεων που γράφουμε,

των λέξεων που λέμε.

Ευχαριστώ.

(Χειροκρότημα)