< Return to Video

Lịch sử và Christopher Columbus - Alex Gendler

  • 0:06 - 0:10
    Nhiều người ở Mỹ
    và Châu Mỹ Latin
  • 0:10 - 0:12
    từ nhỏ đều đã ăn
    mừng lễ tưởng niệm
  • 0:12 - 0:14
    chuyến thám hiểm
    của Chistopher Columbus,
  • 0:14 - 0:17
    nhưng liệu ông có phải
    nhà thám hiểm vĩ đại
  • 0:17 - 0:20
    người đã sát nhập hai thế giới
    hay là một tên bóc lột tàn bạo
  • 0:20 - 0:23
    mang đến chủ nghĩa thực dân
    và cảnh nô lệ?
  • 0:23 - 0:26
    Thậm chí có phải chính
    ông đã tìm ra Châu Mỹ?
  • 0:26 - 0:32
    Đã đến lúc đưa Columbus
    ra toà án Lịch sử .
  • 0:32 - 0:34
    "Trật tự, trật tự!
  • 0:34 - 0:38
    Khoan đã, tôi phải làm
    việc vào ngày hôm nay à?"
  • 0:38 - 0:39
    "Vâng, thưa Quý Tòa.
  • 0:39 - 0:44
    Từ năm 1792, Ngày Columbus được ăn
    mừng ở nhiều nơi trên khắp nước Mỹ,
  • 0:44 - 0:47
    ngày 12/10 đã trở thành ngày
    kỷ niệm cho đến tận bây giờ.
  • 0:47 - 0:51
    Mặc dù ngày này được tuyên bố
    là ngày lễ chính thức vào năm 1934,
  • 0:51 - 0:54
    các tiểu bang trong nước
    không bắt buộc phải tuân theo.
  • 0:54 - 0:58
    Hiện nay, chỉ còn 23 bang xem đây
    là ngày lễ và tổ chức ăn mừng
  • 0:58 - 1:02
    và ngày càng có nhiều tiểu
    bang bỏ hẳn ngày này."
  • 1:02 - 1:03
    "Tiếc thật!
  • 1:03 - 1:05
    Vào thập niên 70,
    chúng ta còn kéo dài nó
  • 1:05 - 1:07
    đến tận Thứ Hai
    tuần tiếp theo
  • 1:07 - 1:09
    để nghỉ được 3 ngày liên tiếp
  • 1:09 - 1:12
    nhưng tôi đoán các bạn đơn giản
    là ghét các ngày lễ
  • 1:12 - 1:14
    Ờ chúng ta
    kỷ niệm cái gì vậy?"
  • 1:14 - 1:17
    "Thôi nào, thưa Quý Tòa,
    ở trường có dạy mà
  • 1:17 - 1:21
    Christopher Columbus thuyết phục
    vua Tây Ban Nha giao cho ông nhiệm vụ
  • 1:21 - 1:23
    tìm tuyến đường thương mại
    tốt hơn đến Ấn Độ
  • 1:23 - 1:27
    nhưng thay vì đi về phía Đông,
    ông lại đi về phía Tây.
  • 1:27 - 1:29
    Mọi người đều nói
    điều đó thật điên rồ
  • 1:29 - 1:33
    vì họ vẫn nghĩ thế giới hình phẳng,
    nhưng ông thì không.
  • 1:33 - 1:36
    Đến năm 1492, khi đang
    lênh đênh trên biển,
  • 1:36 - 1:39
    ông đã phát hiện ra thứ
    còn tốt đẹp hơn cả Ấn Độ:
  • 1:39 - 1:41
    một châu lục mới."
  • 1:41 - 1:42
    "Thật là vô lý!
  • 1:42 - 1:45
    Thứ nhất, những người
    có học đều biết
  • 1:45 - 1:47
    thế giới có hình cầu
    từ thời Aristotle.
  • 1:47 - 1:50
    Thứ hai, Columbus không
    khám phá ra bất cứ thứ gì.
  • 1:50 - 1:52
    Đã có người sống ở đây
    cả ngàn năm.
  • 1:52 - 1:55
    Và ông cũng không phải
    người Châu Âu đầu tiên đến đây
  • 1:55 - 1:59
    Người Nauy đã định cư ở
    Newfounland 500 trước đó."
  • 1:59 - 2:03
    "Đừng có nói là tại sao tất cả
    chúng ta không đội mũ sừng bò nhé?"
  • 2:03 - 2:07
    "Thật ra, họ không hề
    đội mấy cái mũ đó."
  • 2:07 - 2:10
    "Ai thèm quan tâm mấy tên Viking đó
    đến đây vào khi nào chứ?
  • 2:10 - 2:13
    Với lại, họ đâu có định cư
    lâu dài như Columbus
  • 2:13 - 2:16
    và tin lan truyền về khắp Châu Âu
    của ông ta
  • 2:16 - 2:19
    đã tạo cảm hứng
    cho các nhà thám hiểm,
  • 2:19 - 2:21
    khai hoang theo sau.
  • 2:21 - 2:24
    Không có ông, không ai
    trong chúng ta ở đây hôm nay."
  • 2:24 - 2:25
    "Và chính vì ông ta,
  • 2:25 - 2:28
    hàng triệu thổ dân Châu Mỹ
    không còn ở đây hôm nay.
  • 2:28 - 2:32
    Ông biết Columbus đã làm gì với
    các thuộc địa tìm được không?
  • 2:32 - 2:35
    Ông ta bắt giam những
    thổ dân đầu tiên mà ông gặp
  • 2:35 - 2:38
    và viết trên hải trình
    rằng ông đã dễ dàng
  • 2:38 - 2:41
    chinh phục và bắt tất cả họ làm nô lệ."
  • 2:41 - 2:44
    "Ồ thôi nào, mấy tên thổ dân
    lúc đó cũng đang đánh nhau mà.
  • 2:44 - 2:47
    Không phải chính họ đã nói
    với Columbus rằng
  • 2:47 - 2:50
    họ bị các bộ lạc khác tấn công
    và bắt làm tù binh sao?
  • 2:50 - 2:52
    Vâng, nhưng chiến tranh
    giữa các bộ lạc
  • 2:52 - 2:54
    thường rời rạc và có giới hạn.
  • 2:54 - 2:57
    Không thể nào quét sạch
    đến 90% dân số được."
  • 2:57 - 3:00
    "Vậy tại sao ngày lễ Columbus lại
    quan trọng với anh đến vậy?"
  • 3:00 - 3:03
    Thưa Quý Tòa, chuyến thám hiểm
    của Columbus mang lại cơ hội
  • 3:03 - 3:06
    cho những người gặp khó khăn
    khắp Châu Âu,
  • 3:06 - 3:08
    biểu trưng cho tự do
    và khởi đầu mới.
  • 3:08 - 3:11
    Và khám phá của ông ấy
    đã mang lại cho ông bà ta
  • 3:11 - 3:16
    cơ hội đến đây, xây dựng cuộc sống
    tốt hơn cho con cháu của mình.
  • 3:16 - 3:18
    Bộ chúng ta không
    xứng đáng có một người hùng
  • 3:18 - 3:23
    để nhắc nhở rằng đất nước này
    được xây dựng từ những người nhập cư ư?"
  • 3:23 - 3:25
    "Vậy còn các thổ dân thì sao?
  • 3:25 - 3:29
    Họ gần như bị quét sạch,
    buộc phải lui vào vùng đất riêng
  • 3:29 - 3:32
    và con cháu vẫn phải chịu
    sự nghèo khó và phân biệt đối xử?
  • 3:32 - 3:36
    Làm thế nào một người hùng lại có thể
    gây ra của quá nhiều sự khổ đau?"
  • 3:36 - 3:40
    "Đó là lịch sử. Anh không thể
    phán xét người của thế kỷ 15
  • 3:40 - 3:41
    theo chuẩn mực hiện đại .
  • 3:41 - 3:43
    Những người thời đó nghĩ
  • 3:43 - 3:45
    việc khuếch trương Thiên Chúa giáo
    và nền văn minh
  • 3:45 - 3:47
    là nhiệm vụ thiêng liêng."
  • 3:47 - 3:51
    "Xét theo chuẩn mực đạo đức lúc đó,
    ông ta cũng đã rất xấu xa rồi.
  • 3:51 - 3:54
    Lúc cai trị Hispaniola, ông ta
    tra tấn và chặt tay chân
  • 3:54 - 3:56
    thổ dân nào không
    đem về đủ vàng
  • 3:56 - 4:00
    và bán những bé gái
    9 tuổi làm nô lệ tình dục,
  • 4:00 - 4:04
    ông ta thậm chí còn tàn bạo
    với những người mới nhập cư,
  • 4:04 - 4:07
    đến nỗi bị tước
    quyền lực và bị tống vào tù.
  • 4:07 - 4:09
    Khi nhà truyền giáo
    Bartolomé de las Casas
  • 4:09 - 4:11
    đặt chân đến đảo, ông viết:
  • 4:11 - 4:17
    Từ năm 1494 -1508, có
    trên 3 triệu người bỏ mạng
  • 4:17 - 4:20
    do chiến tranh, làm nô lệ
    và khai thác khoáng sản.
  • 4:20 - 4:23
    Ai trong thế hế hệ tương lai
    có thể tin được điều này?"
  • 4:23 - 4:26
    "Tôi không chắc là
    mình tin vào những con số đó."
  • 4:26 - 4:30
    "Vậy không có cách nào khác
    để ngày lễ này được ăn mừng à?"
  • 4:30 - 4:31
    "Ở vài nước Châu Mỹ Latinh,
  • 4:31 - 4:34
    họ ăn mừng ngày này nhưng
    dưới nhiều cái tên,
  • 4:34 - 4:36
    như Día de la Raza.
  • 4:36 - 4:39
    Ăn mừng vì thổ dân
    cùng nền văn hóa của họ
  • 4:39 - 4:42
    đã sống sót qua
    thời kỳ thuộc địa.
  • 4:42 - 4:45
    Một số nơi trên nước Mỹ
    cũng đã đổi tên ngày lễ
  • 4:45 - 4:48
    thành Ngày Thổ Dân Châu Mỹ hay là
    Ngày của Người Bản Xứ
  • 4:48 - 4:50
    và thay đổi sự tán dương
    sao cho phù hợp."
  • 4:50 - 4:54
    "Vậy sao không đơn
    giản là đổi tên ngày lễ?"
  • 4:54 - 4:55
    "Vì đó là truyền thống.
  • 4:55 - 4:59
    Những người bình thường cần có
    người hùng và chuyện thần thoại.
  • 4:59 - 5:03
    Sao ta không thể cứ ăn mừng
    như đã từng suốt một thế kỷ qua,
  • 5:03 - 5:06
    thay vì đào sâu
    vào chi tiết trong lịch sử?
  • 5:06 - 5:09
    Thực chất, có ai ăn mừng
    tội diệt chủng đâu."
  • 5:09 - 5:13
    "Truyền thống thay đổi theo thời gian
    và cách ta chọn để lưu giữ nó
  • 5:13 - 5:15
    nói lên nhiều điều
    về giá trị của chúng ta."
  • 5:15 - 5:18
    "Chà, có vẻ như việc
    cho quan toà mệt mỏi này
  • 5:18 - 5:21
    một ngày nghỉ không nằm
    trong những giá trị đó rồi."
  • 5:21 - 5:25
    Truyền thống và ngày lễ
    quan trọng với mọi nền văn hóa
  • 5:25 - 5:26
    nhưng người hùng trong thời đại này
  • 5:26 - 5:29
    có thể là bạo chúa
    ở thời đại tiếp theo,
  • 5:29 - 5:33
    khi kiến thức lịch sử được mở rộng
    và giá trị của ta, theo đó, tăng lên
  • 5:33 - 5:36
    việc quyết định truyền thống
    có ý nghĩa gì ngày hôm nay
  • 5:36 - 5:40
    là một phần thiết yếu trong việc
    đưa lịch sử ra toà phán xét.
Title:
Lịch sử và Christopher Columbus - Alex Gendler
Speaker:
Alex Gendler
Description:

Xem bài học đầy đủ tại: http://ed.ted.com/lessons/history-vs-christopher-columbus-alex-gendler

Nhiều người Mỹ và Châu Mỹ Latinh từ nhỏ đã tham gia ăn mừng ngày lễ kỷ niệm chuyến thám hiểm của Christopher Columbus. Nhưng liệu ông ta có là nhà thám hiểm vĩ đại đã sát nhập hai thế giới lại với nhau hay là một tên bóc lột tàn bạo đã mang chủ nghĩa thực dân và chế độ chiếm hữu nô lệ đến đàn áp những thổ dân Châu Mỹ? Và thậm chí có phải chính ông là người phát hiện ra Châu Mỹ? Trong bài học này, Alex Gendler sẽ đưa Columbus ra tòa án giữa Lịch sử.

Bài giảng của Alex Gendler, minh họa bởi Brett Underhill.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:55

Vietnamese subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.