< Return to Video

Biyolüminesansın mükemmelliği

  • 0:14 - 0:16
    O kadar karanlık bir yer düşünün ki
  • 0:16 - 0:18
    burnunuzun ucunu göremiyorsunuz.
  • 0:18 - 0:21
    Gözler açık ya da kapalı fark etmez
  • 0:21 - 0:24
    çünkü güneş orada parlamıyor.
  • 0:24 - 0:26
    İleride bir ışık görürsünüz.
  • 0:26 - 0:28
    İncelemek için yavaşça süzülünce
  • 0:28 - 0:30
    mavi bir ışık etrafınızda uçuşur.
  • 0:30 - 0:32
    “Bunu hep izleyebilirim” diye düşünürsünüz
  • 0:32 - 0:33
    ama izleyemezsiniz
  • 0:33 - 0:36
    çünkü bir fener balığının ağzı
    hemen açıldı
  • 0:36 - 0:38
    ve sizi canlı canlı yedi.
  • 0:38 - 0:40
    Siz, biyolüminesansın
  • 0:40 - 0:42
    gücünü anlamayı çok geç öğrenen
  • 0:42 - 0:46
    okyanusun dibindeki çoğu canlıdan
    sadece birisiniz.
  • 0:46 - 0:48
    Biyolüminesans, bazı canlıların
  • 0:48 - 0:51
    ışık üretme yeteneği anlamına gelir.
  • 0:51 - 0:53
    İnsan bedeni, kulak kiri
  • 0:53 - 0:56
    ya da ayak tırnağı gibi şeyler yapabilir
  • 0:56 - 0:57
    ama bu organizmalar
  • 0:57 - 1:00
    vücutlarının bir bölümünü
    fosforlu çubuğa çevirebilir.
  • 1:00 - 1:02
    Sanki doğa onları
    partiye hazırlamış gibi.
  • 1:02 - 1:03
    Neden?
  • 1:03 - 1:05
    Öyle ya da böyle,
  • 1:05 - 1:09
    biyolüminesans bir canlının
    yaşama şansını artırır.
  • 1:09 - 1:10
    Ateş böceğini düşünün.
  • 1:10 - 1:12
    Yeşil parlama yeteneği,
  • 1:12 - 1:14
    sıcak bir yaz akşamında
    kendine bir eş çekmesine yardım eder
  • 1:14 - 1:17
    ama parlayabilen birçok canlıdan
    sadece biridir.
  • 1:17 - 1:20
    Demir yolu solucanı, Phrixothrix hirtus,
  • 1:20 - 1:22
    vücudunu iki renkle aydınlatabilir:
  • 1:22 - 1:23
    kırmızı ve yeşil.
  • 1:23 - 1:24
    Havaalanı pisti gibi
  • 1:24 - 1:27
    görünen bir şeyi yer misiniz?
  • 1:27 - 1:29
    Akıllı bir yırtıcı da yemez.
  • 1:29 - 1:32
    Parlayan ışıklar solucanı güvende tutar.
  • 1:32 - 1:34
    Bir de derin deniz karidesi vardır,
  • 1:34 - 1:36
    Acantherphyra purpurea.
  • 1:36 - 1:37
    Tehdit altında hissederse
  • 1:37 - 1:40
    ağzından parlak
    ve yapışkan bir madde püskürtür.
  • 1:40 - 1:41
    Üzerine kusulduğunda
  • 1:41 - 1:44
    kim diğer yöne kaçmaz ki?
  • 1:44 - 1:46
    Ayrıca bu kusmuk,
    karidesin düşmanını yemek isteyen
  • 1:46 - 1:48
    daha büyük yırtıcıları çeker.
  • 1:48 - 1:51
    Peki ya ışıldayamazsanız ne olur?
  • 1:51 - 1:52
    Sorun yok!
  • 1:52 - 1:56
    Canlıların, biyolüminesansın kendilerinde
    işlemesini sağlayan başka yolları var;
  • 1:56 - 1:59
    ışıldamalarını sağlayan donanımla
    doğmamış olsalar bile.
  • 1:59 - 2:00
    Fener balığının
    sizi yemeye çalışmadan
  • 2:00 - 2:02
    hemen önceki anlarını tekrar ele alalım.
  • 2:02 - 2:04
    Kafasının üstünde parıldayan
    o yem mi?
  • 2:04 - 2:07
    O, esca denilen bir keseden gelir.
  • 2:07 - 2:10
    Esca, ışıldayan bakteriler içerir.
  • 2:10 - 2:12
    Fener balığı orada kendisi ışıldayamaz
  • 2:12 - 2:16
    ve onun yerine ışıldayan bakterilerden
    bir kese tutar.
  • 2:16 - 2:18
    Ateş böceğini hatırlıyor musunuz?
  • 2:18 - 2:20
    O sahiden kendisini ışıldatabilir.
  • 2:20 - 2:23
    Fenerinin içinde
    iki kimyasal madde vardır:
  • 2:23 - 2:25
    lüsiferin ve lusiferaz.
  • 2:25 - 2:28
    Ateş böceği lüsiferin ve lusiferazı,
  • 2:28 - 2:29
    oksijen ve ATP denilen
  • 2:29 - 2:31
    hücre yakıtı varlığında karışınca
  • 2:31 - 2:35
    kimyasal tepkime,
    enerjiyi ışık şeklinde çıkartır.
  • 2:35 - 2:37
    Bilim adamları, ateş böceğinin
  • 2:37 - 2:40
    lüsiferin ve lusiferazı
    nasıl yaptığını anlayınca
  • 2:40 - 2:41
    genetik mühendisliğini kullanarak
  • 2:41 - 2:43
    bu ışık üreten reaksiyonun
  • 2:43 - 2:46
    ışıldayamayan diğer canlılarda
    meydana gelmesini sağladı.
  • 2:46 - 2:48
    Örneğin genleri
  • 2:48 - 2:50
    ya da talimatları,
  • 2:50 - 2:54
    hücrenin lüsiferin ve lusiferaz
    üretmesi için tütün bitkisine eklediler.
  • 2:54 - 2:57
    Oraya konunca, tütün bitkisi
  • 2:57 - 3:01
    DNA’sına eklenmiş talimatları izledi
    ve Noel ağacı gibi parladı.
  • 3:01 - 3:03
    Biyolüminesansın güzelliği,
  • 3:03 - 3:06
    güneşin ya da ampulün ışığından
    farklı olarak
  • 3:06 - 3:07
    sıcak olmayışıdır.
  • 3:07 - 3:09
    Canlıyı yakmayan
  • 3:09 - 3:11
    ısı aralıklarında gerçekleşir.
  • 3:11 - 3:13
    İçindeki kimyasallar bitince
  • 3:13 - 3:16
    kararan fosforlu çubuğun aksine
  • 3:16 - 3:19
    biyolojik ışıldama reaksiyonları,
    yenilebilir kaynakları kullanır.
  • 3:19 - 3:21
    Bu, mühendislerin
  • 3:21 - 3:24
    ışıldayan ağaçlar geliştirmeyi
    denemelerinin sebeplerinden biridir.
  • 3:24 - 3:27
    Sadece düşünün,
    otoban kenarlarına dikilirlerse
  • 3:27 - 3:29
    sadece oksijen ve diğer özgürce var olan
  • 3:29 - 3:32
    saf kaynakları kullanıp
    yolu aydınlatabilirler.
  • 3:32 - 3:35
    Hayatta kalma avantajını düşünün!
  • 3:35 - 3:37
    Bu, gezegenimizin daha uzun yaşamasına
    yardım edebilir.
  • 3:37 - 3:39
    Kendinizi biyolüminesansını
    iyi kullanmanın
  • 3:39 - 3:42
    başka yollarını düşünürken
    buluyor musunuz?
  • 3:42 - 3:44
    Partide salladığınız o fosforlu çubuklar
  • 3:44 - 3:46
    bir eş bulmanıza yardım edebilir
  • 3:46 - 3:50
    ama biyolüminesans başka nasıl
    hayatta kalmanızı geliştirebilir?
  • 3:50 - 3:52
    Bu şekilde düşünmeye başlarsanız
  • 3:52 - 3:53
    ışığı görmüşsünüz demektir.
Title:
Biyolüminesansın mükemmelliği
Speaker:
Leslie Kenna
Description:

Bütün dersi izleyin: http://ed.ted.com/lessons/the-brilliance-of-bioluminescence-leslie-kenna

Bazı şanslı hayvanlar, biyolüminesansa ya da ışık üretme yeteneğine doğuştan sahiptir. Ateş böceği, fener balığı ve birkaç tane daha hayret verici hayvan; bu yeteneği hayatta kalma, avlanma ve çiftleşme gibi birçok şekilde kullanır. Leslie Kenna, bu sihirli ışıltıyı ve aynısını yapma araştırmalarımızı inceliyor.
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
04:09

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.