WEBVTT

00:00:14.226 --> 00:00:15.931
O kadar karanlık bir yer düşünün ki

00:00:15.931 --> 00:00:18.149
burnunuzun ucunu göremiyorsunuz.

00:00:18.149 --> 00:00:21.217
Gözler açık ya da kapalı fark etmez

00:00:21.217 --> 00:00:23.985
çünkü güneş orada parlamıyor.

00:00:23.985 --> 00:00:26.073
İleride bir ışık görürsünüz.

00:00:26.073 --> 00:00:27.961
İncelemek için yavaşça süzülünce

00:00:27.961 --> 00:00:30.212
mavi bir ışık etrafınızda uçuşur.

00:00:30.212 --> 00:00:32.396
“Bunu hep izleyebilirim” diye düşünürsünüz

00:00:32.396 --> 00:00:33.417
ama izleyemezsiniz

00:00:33.417 --> 00:00:36.268
çünkü bir fener balığının ağzı
hemen açıldı

00:00:36.268 --> 00:00:38.471
ve sizi canlı canlı yedi.

00:00:38.471 --> 00:00:40.046
Siz, biyolüminesansın

00:00:40.046 --> 00:00:42.352
gücünü anlamayı çok geç öğrenen

00:00:42.352 --> 00:00:45.939
okyanusun dibindeki çoğu canlıdan
sadece birisiniz.

00:00:45.939 --> 00:00:48.233
Biyolüminesans, bazı canlıların

00:00:48.233 --> 00:00:50.858
ışık üretme yeteneği anlamına gelir.

00:00:50.858 --> 00:00:52.535
İnsan bedeni, kulak kiri

00:00:52.535 --> 00:00:55.626
ya da ayak tırnağı gibi şeyler yapabilir

00:00:55.626 --> 00:00:57.214
ama bu organizmalar

00:00:57.214 --> 00:00:59.862
vücutlarının bir bölümünü
fosforlu çubuğa çevirebilir.

00:00:59.862 --> 00:01:02.230
Sanki doğa onları
partiye hazırlamış gibi.

00:01:02.230 --> 00:01:03.203
Neden?

00:01:03.203 --> 00:01:04.539
Öyle ya da böyle,

00:01:04.539 --> 00:01:08.601
biyolüminesans bir canlının
yaşama şansını artırır.

00:01:08.601 --> 00:01:10.044
Ateş böceğini düşünün.

00:01:10.044 --> 00:01:11.603
Yeşil parlama yeteneği,

00:01:11.603 --> 00:01:14.434
sıcak bir yaz akşamında
kendine bir eş çekmesine yardım eder

00:01:14.434 --> 00:01:17.342
ama parlayabilen birçok canlıdan
sadece biridir.

00:01:17.342 --> 00:01:20.054
Demir yolu solucanı, Phrixothrix hirtus,

00:01:20.054 --> 00:01:21.936
vücudunu iki renkle aydınlatabilir:

00:01:21.936 --> 00:01:23.171
kırmızı ve yeşil.

00:01:23.171 --> 00:01:24.261
Havaalanı pisti gibi

00:01:24.261 --> 00:01:26.561
görünen bir şeyi yer misiniz?

00:01:26.561 --> 00:01:28.813
Akıllı bir yırtıcı da yemez.

00:01:28.813 --> 00:01:31.719
Parlayan ışıklar solucanı güvende tutar.

00:01:31.719 --> 00:01:33.778
Bir de derin deniz karidesi vardır,

00:01:33.778 --> 00:01:35.527
Acantherphyra purpurea.

00:01:35.527 --> 00:01:36.862
Tehdit altında hissederse

00:01:36.862 --> 00:01:40.027
ağzından parlak
ve yapışkan bir madde püskürtür.

00:01:40.027 --> 00:01:41.326
Üzerine kusulduğunda

00:01:41.326 --> 00:01:43.600
kim diğer yöne kaçmaz ki?

00:01:43.600 --> 00:01:46.143
Ayrıca bu kusmuk,
karidesin düşmanını yemek isteyen

00:01:46.143 --> 00:01:48.386
daha büyük yırtıcıları çeker.

00:01:48.386 --> 00:01:50.687
Peki ya ışıldayamazsanız ne olur?

00:01:50.687 --> 00:01:51.741
Sorun yok!

00:01:51.741 --> 00:01:55.544
Canlıların, biyolüminesansın kendilerinde
işlemesini sağlayan başka yolları var;

00:01:55.544 --> 00:01:58.556
ışıldamalarını sağlayan donanımla
doğmamış olsalar bile.

00:01:58.556 --> 00:02:00.400
Fener balığının
sizi yemeye çalışmadan

00:02:00.400 --> 00:02:02.402
hemen önceki anlarını tekrar ele alalım.

00:02:02.402 --> 00:02:04.196
Kafasının üstünde parıldayan
o yem mi?

00:02:04.196 --> 00:02:07.181
O, esca denilen bir keseden gelir.

00:02:07.181 --> 00:02:10.035
Esca, ışıldayan bakteriler içerir.

00:02:10.035 --> 00:02:12.290
Fener balığı orada kendisi ışıldayamaz

00:02:12.290 --> 00:02:16.327
ve onun yerine ışıldayan bakterilerden
bir kese tutar.

00:02:16.327 --> 00:02:18.001
Ateş böceğini hatırlıyor musunuz?

00:02:18.001 --> 00:02:20.083
O sahiden kendisini ışıldatabilir.

00:02:20.083 --> 00:02:22.674
Fenerinin içinde
iki kimyasal madde vardır:

00:02:22.674 --> 00:02:25.190
lüsiferin ve lusiferaz.

00:02:25.190 --> 00:02:28.095
Ateş böceği lüsiferin ve lusiferazı,

00:02:28.095 --> 00:02:29.389
oksijen ve ATP denilen

00:02:29.389 --> 00:02:31.474
hücre yakıtı varlığında karışınca

00:02:31.474 --> 00:02:35.184
kimyasal tepkime,
enerjiyi ışık şeklinde çıkartır.

00:02:35.184 --> 00:02:36.644
Bilim adamları, ateş böceğinin

00:02:36.644 --> 00:02:39.606
lüsiferin ve lusiferazı
nasıl yaptığını anlayınca

00:02:39.606 --> 00:02:41.193
genetik mühendisliğini kullanarak

00:02:41.193 --> 00:02:43.110
bu ışık üreten reaksiyonun

00:02:43.110 --> 00:02:46.259
ışıldayamayan diğer canlılarda
meydana gelmesini sağladı.

00:02:46.259 --> 00:02:48.461
Örneğin genleri

00:02:48.461 --> 00:02:50.123
ya da talimatları,

00:02:50.123 --> 00:02:54.363
hücrenin lüsiferin ve lusiferaz
üretmesi için tütün bitkisine eklediler.

00:02:54.363 --> 00:02:57.216
Oraya konunca, tütün bitkisi

00:02:57.216 --> 00:03:01.231
DNA’sına eklenmiş talimatları izledi
ve Noel ağacı gibi parladı.

00:03:01.231 --> 00:03:02.794
Biyolüminesansın güzelliği,

00:03:02.794 --> 00:03:05.544
güneşin ya da ampulün ışığından
farklı olarak

00:03:05.544 --> 00:03:07.136
sıcak olmayışıdır.

00:03:07.136 --> 00:03:09.422
Canlıyı yakmayan

00:03:09.422 --> 00:03:11.406
ısı aralıklarında gerçekleşir.

00:03:11.406 --> 00:03:12.844
İçindeki kimyasallar bitince

00:03:12.844 --> 00:03:15.720
kararan fosforlu çubuğun aksine

00:03:15.720 --> 00:03:19.466
biyolojik ışıldama reaksiyonları,
yenilebilir kaynakları kullanır.

00:03:19.466 --> 00:03:20.931
Bu, mühendislerin

00:03:20.931 --> 00:03:24.221
ışıldayan ağaçlar geliştirmeyi
denemelerinin sebeplerinden biridir.

00:03:24.221 --> 00:03:26.767
Sadece düşünün,
otoban kenarlarına dikilirlerse

00:03:26.767 --> 00:03:28.817
sadece oksijen ve diğer özgürce var olan

00:03:28.817 --> 00:03:32.464
saf kaynakları kullanıp
yolu aydınlatabilirler.

00:03:32.464 --> 00:03:34.539
Hayatta kalma avantajını düşünün!

00:03:34.539 --> 00:03:37.157
Bu, gezegenimizin daha uzun yaşamasına
yardım edebilir.

00:03:37.157 --> 00:03:39.494
Kendinizi biyolüminesansını
iyi kullanmanın

00:03:39.494 --> 00:03:42.363
başka yollarını düşünürken
buluyor musunuz?

00:03:42.363 --> 00:03:44.402
Partide salladığınız o fosforlu çubuklar

00:03:44.402 --> 00:03:46.001
bir eş bulmanıza yardım edebilir

00:03:46.001 --> 00:03:49.754
ama biyolüminesans başka nasıl
hayatta kalmanızı geliştirebilir?

00:03:49.754 --> 00:03:51.631
Bu şekilde düşünmeye başlarsanız

00:03:51.631 --> 00:03:53.466
ışığı görmüşsünüz demektir.