Sanjay Pradhan: Açık verilerin uluslararası yardım çalışmalarına etkisi

Kalkındırma ve yardım fonlarının, bunlara en fazla ihtiyaç duyan insanlara ulaştığından nasıl emin olabiliriz? Dünya Bankası'ndan Sanjay Pradhan, yardım çalışmalarının, bir yandan yolsuzlukla savaşırken öte yandan maksimum etki sağlamasına yardımcı olacak üç ilke sunuyor. İlk anahtar: bozuk sistemi değiştirmeye çalışan oyuncular ile, ihtiyaç duydukları veriler arasında bir bağlantı oluşturmak.

Ben, Hindistan'ın en yoksul bölgesi Bihar'da büyüdüm.

Altı yaşındayken bir gün eve geldim,

kapımızın önünde

içi lezzetli şekerlemelerle dolu bir araba duruyordu.

Kardeşlerimle birlikte şekerlemelere daldık

ve tam o sırada babam eve geldi.

Öfkeden deliye döndü. Yarım kalan şekerlemelerle birlikte

o arabanın götürülüşüne nasıl ağladığımızı

hiç unutmam.

Babamın neden bu kadar kızdığını sonradan öğrendim.

O şekerlemeler meğer rüşvetmiş.

Bir hükümet işini bağlaması için

babamı ikna etmeye çalışan bir müteahhit göndermişti.

Babam mesleği gereği Bihar'daki yol yapım işlerini yürütüyordu.

Yolsuzluğa karşı sert bir duruşu vardı,

taciz ve tehdit edilmesine rağmen.

Onunkisi yalnız başına verilen bir mücadeleydi;

Bihar, Hindistan'da yolsuzluğun en yaygın olduğu

kamu görevlilerinin yoksul halka hizmet etmek yerine

kendi ceplerini doldurduğu ve insanların

çocukları aç ya da eğitimden yoksun kaldığında

seslerini duyuramadıkları bir yerdi.

Ben bu durumu, yoksulluk üzerine çalışmalar yapmak amacıyla

ücra köylere gittiğimde birebir yaşadım.

Bir köyden diğerine seyahat ettiğim günlerden birinde

açlıktan ve yorgunluktan

kavurucu sıcakta bir ağacın altında

bayılmak üzereydim.

Tam o sırada köyün en yoksullarından bir adam

beni kulübesine davet ederek cömertçe ikramda bulundu.

Sonradan anladım ki, bana ikram ettiği şeyler

bütün ailesinin iki günlük yiyeceğiydi.

Bu muazzam cömertlik

hayatımın anlamını derinden sarstı ve değiştirdi.

Bunu karşılıksız bırakamazdım.

Daha sonra, zengin ülkelerden yoksul ülkelere yardım aktarımı yaparak

yoksullukla mücadele eden Dünya Bankası'na katıldım.

İlk görevim Uganda'ydı.

Hibelerimizden yararlanabilmeleri amacıyla

Uganda Ekonomi Bakanlığı ile reform görüşmeleri yürütüyordum.

Ancak, hibeler verildikten sonra Uganda'da bir yolculuğa çıktım.

Kendimi yeni yapılmış okullarda buldum;

kitabı, öğretmeni olmayan.

Yeni yapılmış klinikler gördüm; ilacı olmayan.

Bir de yoksul halk vardı; derdini anlatamayan, başvurabileceği bir yeri olmayan.

Kendimi bir başka Bihar'da bulmuştum.

Bihar, kalkınmanın önündeki engelin timsali gibi:

yolsuzluğun çevrelediği çaresiz yoksulluğun.

Dünya genelinde 1.3 milyar insan günde 1.25 doların

altında bir parayla yaşıyor ve Uganda'da yaptığım çalışma

bu sorunlara karşı benimsenen geleneksel yaklaşımın bir yansıması.

Bu yaklaşım, 2. Dünya Savaşı'nı kazanan

500 kurucu babayla bir tek kurucu annenin

ABD'nin New Hampshire eyaletinde toplandığı

ve aralarında Dünya Bankası'nın da bulunduğu

Bretton Woods kurumlarını kurdukları

1944 yılından beri uygulanagelmiştir.

Kalkınmaya yönelik bu geleneksel yaklaşımın

üç önemli öğesi bulunuyordu. Birincisi;

Kuzeydeki zengin ülkelerden

Güneydeki yoksul ülkelere kaynak aktarımı

ve beraberinde gelen reform yönergeleriydi.

İkincisi; bu aktarımları kanalize eden kurumların opak olmaları;

neyi finanse ettikleri veya hangi sonuçlara vardıkları

konusunda yeterli derecede şeffaf olmamalarıydı.

Üçüncüsü; gelişmekte olan ülkelerdeki katılımın

hükümetin etrafındaki dar bir elit çevreyle sınırlı kalması,

kalkındırma yardımlarından asıl faydalanacak vatandaşlarla

yeterli etkileşimin olmamasıydı.

Küresel çevremizdeki köklü değişimler nedeniyle

bugün, bu öğelerde açılımlar yaşanıyor.

Açık bilgi, açık yardım, açık yönetişim

ve birlikte bunlar kalkınmaya başka bir boyut kazandıran

üç ana değişimi temsil ediyor.

Aynı zamanda Uganda ve Bihar'da tanık olduğum

sorunların çözümü için umut saçıyor.

Birinci ana değişim, açık bilgi.

Bildiğiniz gibi günümüzde artık gelişmekte olan ülkeler

ABD, Avrupa ya da Dünya Bankası'nın sunduğu

çözümleri kabul etmekle yetinmiyorlar.

Kendi ilham kaynaklarını, umutlarını ve

uygulamaya ilişkin teknik bilgilerini

Güneyde yükselmekte olan başarılı ekonomilerden sağlıyorlar.

Çin'in 30 yıl içinde 500 milyon insanı yoksulluğun pençesinden

nasıl kurtardığını bilmek istiyorlar

ya da Meksika'nın Oportunidades programının

milyonlarca çocuğun eğitim ve beslenme şartlarını nasıl iyileştirdiğini...

Bu açık bilgi akışının yeni ekosistemi,

yalnızca Kuzeyden Güneye bir rota izlemiyor, Güneyden Güneye

hatta Güneyden Kuzeye de yol alıyor;

Meksika'nın Oportunidades programının New York'a ilham vermesi gibi.

Kuzeyden Güneye aktarımlar dışa açılırken,

bu aktarımları kanalize eden

kalkındırma kurumları da dışa açılıyor.

Bu da ikinci değişim hareketi: açık yardım.

Dünya Bankası son zamanlarda veri deposunu kamu kullanımına açarak

200 ülke için 50 yılı aşkın süredir toplanan

8,000 ekonomik ve sosyal göstergeyi paylaştı.

Ayrıca, kullanıcı kitlelerinin bu verileri kullanarak yeni uygulamalar yaratmaları konusunda

küresel bir rekabete öncülük etti.

Günümüzde kalkındırma kurumları da

finanse ettikleri projeleri kamu incelemelerine açıyorlar.

Örneğin GeoMapping. Kenya'ya at bu haritada

kırmızı noktalar, hibe sahipleri tarafından finanse edilen okulları gösteriyor

yeşilin tonu koyulaştıkça

okuldan yoksun çocuk sayısı artmakta.

Bu basit uygulamaya göre, hibe sahiplerinin

bu bölgelerde henüz bir okulu finanse etmediğini görüyoruz.

Okula gitmeyen çocuk sayısının en fazla olduğu bölgelerde

yeni sorular ortaya çıkıyor: Kalkındırma yardımları

yardımımıza en çok ihtiyaç duyanlara gerçekten ulaşıyor mu?

Bu bağlamda Dünya Bankası 143 ülkede yürütülen

30,000 proje etkinliğini GeoMap'e aktarmış durumda

ve hibe sahipleri ortak bir platform kullanarak

projelerinin haritlarına erişebiliyorlar.

Bu gelişme, yapılan yardımların şeffaflığı ve hesapverilebilirliği

açısından çok önemli bir adım.

Bu da bizi kalkındırmanın üçüncü ve bana kalırsa

en önemli değişimine getiriyor:

açık yönetişim. Artık vatandaşlar seslerinin duyulmasını ve

hesap verilmesini talep ederken, hükümetler dışa açılıyor.

Arap Baharından, Hindistan'daki Anna Hazare hareketine kadar

cep telefonları ve sosyal medya aracılığıyla

yalnızca siyasette değil

kalkınma konusunda da hesap verilmesini talep ediyorlar.

Hükümetler vatandaşa hizmet ulaştırıyor mu?

Bu nedenle, örneğin, Afirka'da ve Doğu Avrupa'daki

pek çok hükümet, bütçelerini kamuya açıyorlar.

Ne var ki, kamuya açık bütçe ile

erişilebilir bütçe arasında büyük fark var.

Bu, kamuya açık bütçe. (Gülüşmeler)

Ve gördüğünüz gibi sıradan vatandaş için

gerçek anlamda erişilebilir veya anlaşılabilir değil.

hükümetin, kaynakları nereye harcadığını bilmek isteyen sıradan vatandaşın işi zor.

Bu sorunu çözmek amacıyla hükümetler, yeni araçlar kullanarak

bütçelerini kamu için daha anlaşılabilir hale getirecek şekilde

görselleştiriyorlar.

Moldova'ya ait bu haritada yeşil alanlar

okullara yapılan harcamaların az; fakat

eğitim çıktılarının iyi olduğu bölgeleri gösterirken

kırmızı alanlar tam tersi durumu gösteriyor.

Bu tür araçlar sayesinde anlaşılması imkansız belgeler

herkes tarafından anlaşılabilir görsellere dönüştürülüyor.

Bu dışa açılımlarla vatandaşların

hükümete geribildirimde bulunması ve yönetime katılması konusunda

yeni fırsatların doğması heyecan verici bir gelişme.

Bugün Filipinler'de öğrenciler ve aileler

Checkmyschool.org internet sitesi üzerinden

veya SMS göndererek kitapların ve öğretmenlerin okullarına ulaşıp ulaşmadığına ilişkin

anında geribildirimde bulunabiliyor,

Uganda ve Bihar'da karşılaştığım sorunların aynısı.

Böylece hükümet harekete geçebiliyor.

Örneğin, yolsuzluk nedeniyle okuldaki tadilatın aksadığı ve 800 öğrencinin

bu durumdan etkilendiği bilgisi

bu internet sitesi üzerinden duyurulduğunda,

Filipin Eğitim Bakanlığı derhal harekete geçti.

Ve asıl heyecan verici tarafı şu ki; bu yenilik şimdilerde

Güneyden Güneye, Filipinler'den

Endoneyza'ya, Kenya'ya Moldova'ya ve ötesine yayılıyor.

Dar es Salaam, Tanzanya'da yoksulukla boğuşan bir topluluk bile

isteklerini dile getirmek için

bu araçlardan faydalandı.

Tandale haritasının en başta böyle görünüyordu.

Tarih: Ağustos 2011. Ancak birkaç hafta içinde

üniversite öğrencileri cep telefonlarını ve açık-kaynak platformları kullanarak

bütün bölgenin altyapısını inanılmaz bir biçimde

harita üzerine aktarmayı başardı.

Vatandaşların daha sonra

hangi sağlık ya da su noktasının işlemediğini bildirmeleri harikaydı.

İşte şu gördüğünüz kırmızı

balon kümeleri-

ki biraraya geldiklerinde yoksul kesimden yükselen

toplu sesin bir grafiğini oluşturuyor.

Bugün Bihar bile bir dönüşüm yaşıyor ve dışa açılıyor

yönetimi şeffaf, erişilebilir ve yoksullara karşı duyarlı kılan

kararlı bir liderliğin izinde ilerliyor.

Ama, bildiğiniz gibi dünyanın pek çok yerinde

yönetimler dışa açılmaya ya da yoksullara hizmet vetmeye

sıcak bakmıyor ve sistemi değiştirmek isteyenlerin önünde

çok engel var.

Onlar, yalnız savaşçılar

tıpkı babam ve diğerleri gibi.

Kalkındırma çalışmalarının temel hattı

bu yalnız savaşçıların el ele vermesine ve böylece

engelleri aşmalarına yardımcı olmak.

Bugün Gana'da sivil toplumun, Parlamento'nun ve

hükümetin içinden cesur reform yanlıları

petrol sektöründe kontratların şeffaflığı için

bir koalisyon kurdular. Bundan güç alan Parlamento'daki reform yanlıları

şaibeli kontratları incelemeye aldılar.

Bu örnekler benim Uganda'da tanık olduğum

babamınsa Bihar'da karşılaştığı sorunlara

yeni umutlar aşılıyor, yeni çözüm olasılıkları yaratıyor.

Bundan iki yıl önce, 8 Nisan 2010'da babamı aradım.

Gece geç bir saatti ve 80 yaşında olan babam

bir yol yapım projesindeki yolsuzluk hakkında

70 sayfalık bir kamu davası metni yazıyordu.

Avukat olmadığı halde, davayı mahkemede ertesi gün

kendisi savundu. Davayı kazandı,

ama aynı akşam

vefat etti.

Sürekli artan bir tutkuyla sonuna kadar savaştı.

Yolsuzluk ve yoksullukla mücadelede

yalnızca hükümet yetkililerinin dürüst olmasının yetmeyeceğine

vatandaşların da seslerini duyurmak için

kenetlenmesi gerektiğine inanıyordu.

Yaşamının iki ucunu bu inanç oluşturuyordu.

Bu iki uç arasında yaptığı yolculuk

kalkınmanın değişmekte olan çehresini yansıtıyordu.

Bugün bu değişimler bana ilham veriyor ve Dünya Bankası'nda

bu yeni metotları benimsediğimizi bilmek heyecan verici.

20 yıl önce Uganda'dadaki çalışmalarımdan

oldukça faklı bu yeni metotları...

Kalkındırma çalışmalarını, dışa açmalıyız; böylece

bilginin çok yönlü akışını sağlamalı,

uygulayıcılara ilham vermeli, yardımı şeffaf,

hesapverilebilir ve etkili kılmalıyız. Hükümetlerin açılmasını

ve hükümet reformlarıyla vatandaşların

etki ve yetki sahibi olmalarını sağlamalıyız.

Bu değişimleri hızlandırmalıyız.

Böylece, yoksul kesimden yükselen ortak sesin

Bihar'da, Uganda'da ve ötesinde

yankılarını duyacağız.

Öğrencilere ders kitabı ve öğretmenlerin

ulaştığını göreceğiz.

Bu çocukların da

yoksulluğun pençesinden kurtulmak için gerçek bir şansa kavuştuğunu göreceğiz.

Teşekkür ederim. (Alkış)

(Alkış)