< Return to Video

Bir şeyi "Kafkaesk" (Kafkavari) yapan nedir? - Noah Tavlin

  • 0:07 - 0:10
    "Biri Josef K. hakkında yalanlar
    söylemiş olmalı.
  • 0:10 - 0:15
    Yanlış bir şey yapmadığını biliyordu,
    fakat bir sabah tutuklanmıştı."
  • 0:15 - 0:17
    Böyle başlar "Dava",
  • 0:17 - 0:21
    Franz Kafka'nın
    meşhur romanlarından biri.
  • 0:21 - 0:24
    K; baş kahraman, durup dururken tutuklanır
  • 0:24 - 0:26
    ve şaşırtıcı bir süreçten geçer,
  • 0:26 - 0:29
    ne tutuklanmasının sebebi,
  • 0:29 - 0:31
    ne de yargı sürecinin içeriği
  • 0:31 - 0:33
    kendisine açıklanır.
  • 0:33 - 0:37
    Bu tür senaryolar Kafka'nın eserlerinin
    tipik özelliği olarak görülür,
  • 0:37 - 0:40
    hatta bilim adamları buna
    yeni bir tabir bulmuşlardır.
  • 0:40 - 0:45
    "Kafkaesk" (Kafkavari) gereksiz yere
    karmaşık ve sinir bozucu olayları
  • 0:45 - 0:48
    tanımlamak için dile girmiştir,
  • 0:48 - 0:52
    mesela bürokrasinin labirentlerinde
    gezmeye mahkûm olmak gibi.
  • 0:52 - 0:55
    Fakat prosedürleri tamamlamak için
    uzun kuyruklarda beklemek
  • 0:55 - 0:58
    gerçekten de Kafka'nın bakışındaki
    zenginliği yansıtıyor mu?
  • 0:58 - 1:03
    Kelimenin günlük kullanımının ötesinde,
    bir şeyi Kafkavari yapan ne?
  • 1:03 - 1:08
    Franz Kafka'nın hikâyeleri aslında,
    modern bürokrasinin
  • 1:08 - 1:10
    çok sıradan ve absürd yönlerini ele alır,
  • 1:10 - 1:14
    20. yy başlarında Prag'ta sigorta memuru
    olarak çalıştığı dönemde edindiği
  • 1:14 - 1:17
    tecrübelerden alınmışlardır.
  • 1:17 - 1:20
    Baş kahramanlarının çoğu
    amacını gerçekleştirmek için
  • 1:20 - 1:22
    engeller ağına karşı
    mücadele etmek zorunda olan
  • 1:22 - 1:25
    ofis çalışanlarıdır ve
  • 1:25 - 1:29
    genellikle bütün bu çile o kadar
    kafa karıştırıcı ve mantıksız olur ki,
  • 1:29 - 1:33
    ilk bakışta başarı anlamsız gelir.
  • 1:33 - 1:36
    Örneğin "Poseidon" adlı kısa hikâyesindeki
  • 1:36 - 1:40
    Antik Yunan tanrısı bürokrasiye
    öylesine gömülmüş bir tanrıdır ki,
  • 1:40 - 1:44
    deniz altı ülkesini
    keşfedecek vakti hiç olmamıştır.
  • 1:44 - 1:47
    Buradaki nükte, modern iş yerlerinde
    gerek duyulan bürokratik işlemlerle
  • 1:47 - 1:50
    bir tanrının bile başa çıkamayışıdır.
  • 1:50 - 1:52
    Ancak sebebi etkileyicidir.
  • 1:52 - 1:55
    Başka bir kimseyi
    göreve layık görmediği için
  • 1:55 - 1:59
    işleri devretmekte isteksizdir.
  • 1:59 - 2:03
    Kafka'nın Poseidon'ı,
    kendi egosunun mahkûmudur.
  • 2:03 - 2:06
    Bu basit hikâye tam bir
    Kafkaesk senaryo oluşturan
  • 2:06 - 2:09
    tüm elementleri kapsamaktadır.
  • 2:09 - 2:12
    Kafka'nın kitaplarında sembolik olan
  • 2:12 - 2:16
    sadece bürokrasinin saçmalıkları değil,
    buna karşı karakterinin gösterdiği
  • 2:16 - 2:19
    döngüsel muhakemedeki ironidir.
  • 2:19 - 2:21
    Kafka'nın trajikomik öyküleri,
    modern endüstri çağındaki
  • 2:24 - 2:28
    keyfî güç sistemlerini ve bunlara
    takılıp kalan bireylerin arasındaki
  • 2:28 - 2:33
    ilişkiyi çözmek için ideal mantığı
    kullanan bir tür mitoloji işlevi görüyor.
  • 2:33 - 2:37
    Mesela Kafka'nın en meşhur hikâyesi
    "Metamorfoz"u örnek alalım.
  • 2:37 - 2:41
    Gregor Samsa,
    bir sabah uyandığında kendini
  • 2:41 - 2:43
    bir böceğe dönüşmüş olarak bulur,
  • 2:43 - 2:46
    en büyük endişesi işe vaktinde gitmektir.
  • 2:46 - 2:50
    Tabii ki bu imkânsızdır.
  • 2:50 - 2:54
    Kafka'ya ilham veren sadece
    iş yerinin otorite alanı değildi.
  • 2:54 - 2:58
    Bazı baş kahramanlarının
    içlerinden gelen mücadeleleriydi.
  • 2:58 - 2:59
    "Açlık Sanatçısı" adlı kısa öyküsü,
  • 2:59 - 3:05
    gösterisi uzun açlıklardan oluşan
    bir sirk cambazını anlatır.
  • 3:05 - 3:09
    Cambaz, sanatındaki yükselişi
    önler düşüncesiyle sirk sahibinin
  • 3:09 - 3:13
    bu açlığı 40 günle
    sınırlandırmasına üzülür.
  • 3:13 - 3:16
    Fakat sanatı popülerliğini kaybettiğinde
  • 3:16 - 3:19
    açlıktan ölmesi için serbest bırakılır.
  • 3:19 - 3:22
    Kırılma, yalnız bir şekilde
    ölmek üzereyken başlar,
  • 3:22 - 3:26
    sanatının her zaman bir sahtekârlık
    olduğunu üzülerek itiraf eder.
  • 3:26 - 3:28
    Kendi iradesiyle değil,
  • 3:28 - 3:32
    aksine, sevdiği yemeğe
    hiç rastlamadığı için aç kalmıştır.
  • 3:32 - 3:33
    Bürokrasi konusuna
  • 3:33 - 3:36
    doğrudan odaklandığı görülen
    "Dava"da bile,
  • 3:36 - 3:41
    anlaşılması güç kanunlar ve şaşırtıcı
    prosedürler daha kötüsünü gösterir:
  • 3:41 - 3:45
    Hukuk sisteminin korkunç döngüsünün,
    etkin olduğu sanılan
  • 3:45 - 3:48
    devlet adamları tarafından bile
    durdurulamadığını kanıtlar.
  • 3:48 - 3:51
    Bu, adalete hizmet etmeyen
  • 3:51 - 3:55
    fakat tek fonksiyonu kendini
    devam ettirmek olan bir sistemdir.
  • 3:55 - 3:56
    Siyaset kuramcısı Hannah Arendet,
  • 3:56 - 3:59
    Kafka'nın ölümünden yıllar sonra buna
  • 3:59 - 4:02
    "hiç kimsenin tiranlığı" adını verecekti.
  • 4:02 - 4:05
    Yine de, Kafka'nın
    umutsuzluğun eşlik ettiği hikâyelerinde
  • 4:05 - 4:07
    tasvir edilen olayların
  • 4:07 - 4:11
    absürd mantığına yerleştirilmiş
    birçok mizahi unsur vardır.
  • 4:11 - 4:16
    Dolayısıyla bir yandan günümüz dünyasında
    Kafkaeski fark etmek kolaydır.
  • 4:16 - 4:21
    Hayatlarımızın her safhasında
    ciddi sonuçları olan,
  • 4:21 - 4:25
    gitgide karmaşık bir hâl alan
    yönetim sistemlerine bel bağlıyoruz.
  • 4:25 - 4:29
    Ayrıca her sözümüzün,
    görmediğimiz kimseler tarafından
  • 4:29 - 4:32
    bilmediğimiz kurallara göre
    yargılandığını görüyoruz.
  • 4:32 - 4:37
    Diğer yandan, dikkatimizi absürd olana
    ince ayar yaparak
  • 4:37 - 4:41
    Kafka, ardımızda kalan
    eksikliklerimizi de yansıtıyor.
  • 4:41 - 4:45
    Böylelikle, içinde yaşadığımız dünyayı
    bizim yarattığımızı
  • 4:45 - 4:48
    ve daha iyisiyle değiştirme gücüne
    sahip olduğumuzu hatırlatıyor.
Title:
Bir şeyi "Kafkaesk" (Kafkavari) yapan nedir? - Noah Tavlin
Description:

Dersin tamamı için: http://ed.ted.com/lessons/what-makes-something-kafkaesque-noah-tavlin
Kafkaesk tabiri özellikle bürokrasi ile ilgili boşu boşuna karmaşık ve sinir bozucu olayları tanımlamak için dile girmiştir. Fakat karmaşık bürokratik işlemleri yerine getirmek için uzun kuyruklarda beklemek Kafka'nın bakışındaki zenginliği gerçekten yansıtıyor mu? Kelimenin standart kullanımının ötesinde, bir şeyi "Kafkaesk" yapan nedir? Noah Tavlin anlatıyor.
İçerik: Noah Tavlin, Animasyon: TED-Ed
more » « less
Video Language:
English
Team:
closed TED
Project:
TED-Ed
Duration:
05:04

Turkish subtitles

Revisions

Our website uses cookies for analysis purposes.