WEBVTT

00:00:06.758 --> 00:00:09.918
"Biri Josef K. hakkında yalanlar
söylemiş olmalı.

00:00:09.918 --> 00:00:14.791
Yanlış bir şey yapmadığını biliyordu,
fakat bir sabah tutuklanmıştı."

00:00:14.791 --> 00:00:16.756
Böyle başlar "Dava",

00:00:16.756 --> 00:00:20.754
Franz Kafka'nın
meşhur romanlarından biri.

00:00:20.754 --> 00:00:24.194
K; baş kahraman, durup dururken tutuklanır

00:00:24.194 --> 00:00:26.477
ve şaşırtıcı bir süreçten geçer,

00:00:26.477 --> 00:00:28.635
ne tutuklanmasının sebebi,

00:00:28.635 --> 00:00:31.011
ne de yargı sürecinin içeriği

00:00:31.011 --> 00:00:33.168
kendisine açıklanır.

00:00:33.168 --> 00:00:37.197
Bu tür senaryolar Kafka'nın eserlerinin 
tipik özelliği olarak görülür,

00:00:37.197 --> 00:00:39.787
hatta bilim adamları buna 
yeni bir tabir bulmuşlardır.

00:00:39.787 --> 00:00:44.954
"Kafkaesk" (Kafkavari) gereksiz yere
karmaşık ve sinir bozucu olayları

00:00:44.954 --> 00:00:47.663
tanımlamak için dile girmiştir,

00:00:47.663 --> 00:00:51.955
mesela bürokrasinin labirentlerinde
gezmeye mahkûm olmak gibi.

00:00:51.955 --> 00:00:55.191
Fakat prosedürleri tamamlamak için 
uzun kuyruklarda beklemek

00:00:55.191 --> 00:00:58.441
gerçekten de Kafka'nın bakışındaki 
zenginliği yansıtıyor mu?

00:00:58.441 --> 00:01:03.262
Kelimenin günlük kullanımının ötesinde,
bir şeyi Kafkavari yapan ne?

00:01:03.262 --> 00:01:08.169
Franz Kafka'nın hikâyeleri aslında,
modern bürokrasinin

00:01:08.169 --> 00:01:10.131
çok sıradan ve absürd yönlerini ele alır,

00:01:10.131 --> 00:01:14.390
20. yy başlarında Prag'ta sigorta memuru
olarak çalıştığı dönemde edindiği

00:01:14.390 --> 00:01:17.080
tecrübelerden alınmışlardır.

00:01:17.080 --> 00:01:19.602
Baş kahramanlarının çoğu
amacını gerçekleştirmek için

00:01:19.602 --> 00:01:22.098
engeller ağına karşı
mücadele etmek zorunda olan

00:01:22.098 --> 00:01:24.546
ofis çalışanlarıdır ve

00:01:24.546 --> 00:01:29.194
genellikle bütün bu çile o kadar
kafa karıştırıcı ve mantıksız olur ki,

00:01:29.194 --> 00:01:33.236
ilk bakışta başarı anlamsız gelir.

00:01:33.236 --> 00:01:35.700
Örneğin "Poseidon" adlı kısa hikâyesindeki

00:01:35.700 --> 00:01:40.056
Antik Yunan tanrısı bürokrasiye
öylesine gömülmüş bir tanrıdır ki,

00:01:40.056 --> 00:01:44.015
deniz altı ülkesini 
keşfedecek vakti hiç olmamıştır.

00:01:44.015 --> 00:01:47.472
Buradaki nükte, modern iş yerlerinde
gerek duyulan bürokratik işlemlerle

00:01:47.472 --> 00:01:50.201
bir tanrının bile başa çıkamayışıdır.

00:01:50.201 --> 00:01:52.352
Ancak sebebi etkileyicidir.

00:01:52.352 --> 00:01:55.108
Başka bir kimseyi
göreve layık görmediği için

00:01:55.108 --> 00:01:59.079
işleri devretmekte isteksizdir.

00:01:59.079 --> 00:02:03.230
Kafka'nın Poseidon'ı,
kendi egosunun mahkûmudur.

00:02:03.230 --> 00:02:05.570
Bu basit hikâye tam bir
Kafkaesk senaryo oluşturan

00:02:05.570 --> 00:02:09.105
tüm elementleri kapsamaktadır.

00:02:09.105 --> 00:02:11.692
Kafka'nın kitaplarında sembolik olan

00:02:11.692 --> 00:02:16.288
sadece bürokrasinin saçmalıkları değil,
buna karşı karakterinin gösterdiği

00:02:16.288 --> 00:02:18.940
döngüsel muhakemedeki ironidir.

00:02:18.940 --> 00:02:21.473
Kafka'nın trajikomik öyküleri,
modern endüstri çağındaki

00:02:24.473 --> 00:02:27.727
keyfî güç sistemlerini ve bunlara
takılıp kalan bireylerin arasındaki

00:02:27.727 --> 00:02:33.008
ilişkiyi çözmek için ideal mantığı 
kullanan bir tür mitoloji işlevi görüyor.

00:02:33.008 --> 00:02:37.261
Mesela Kafka'nın en meşhur hikâyesi
"Metamorfoz"u örnek alalım.

00:02:37.261 --> 00:02:40.942
Gregor Samsa,
bir sabah uyandığında kendini

00:02:40.942 --> 00:02:42.949
bir böceğe dönüşmüş olarak bulur,

00:02:42.949 --> 00:02:46.221
en büyük endişesi işe vaktinde gitmektir.

00:02:46.221 --> 00:02:49.823
Tabii ki bu imkânsızdır.

00:02:49.823 --> 00:02:54.319
Kafka'ya ilham veren sadece
iş yerinin otorite alanı değildi.

00:02:54.319 --> 00:02:57.601
Bazı baş kahramanlarının 
içlerinden gelen mücadeleleriydi.

00:02:57.601 --> 00:02:59.387
"Açlık Sanatçısı" adlı kısa öyküsü,

00:02:59.387 --> 00:03:05.320
gösterisi uzun açlıklardan oluşan
bir sirk cambazını anlatır.

00:03:05.320 --> 00:03:09.389
Cambaz, sanatındaki yükselişi
önler düşüncesiyle sirk sahibinin

00:03:09.389 --> 00:03:13.035
bu açlığı 40 günle 
sınırlandırmasına üzülür.

00:03:13.035 --> 00:03:15.577
Fakat sanatı popülerliğini kaybettiğinde

00:03:15.577 --> 00:03:19.103
açlıktan ölmesi için serbest bırakılır.

00:03:19.103 --> 00:03:22.440
Kırılma, yalnız bir şekilde
ölmek üzereyken başlar,

00:03:22.440 --> 00:03:25.975
sanatının her zaman bir sahtekârlık
olduğunu üzülerek itiraf eder.

00:03:25.975 --> 00:03:28.132
Kendi iradesiyle değil,

00:03:28.132 --> 00:03:32.165
aksine, sevdiği yemeğe
hiç rastlamadığı için aç kalmıştır.

00:03:32.165 --> 00:03:33.362
Bürokrasi konusuna


00:03:33.362 --> 00:03:35.887
doğrudan odaklandığı görülen
"Dava"da bile,

00:03:35.887 --> 00:03:40.974
anlaşılması güç kanunlar ve şaşırtıcı
prosedürler daha kötüsünü gösterir:

00:03:40.974 --> 00:03:44.963
Hukuk sisteminin korkunç döngüsünün, 
etkin olduğu sanılan

00:03:44.963 --> 00:03:48.359
devlet adamları tarafından bile
durdurulamadığını kanıtlar.

00:03:48.359 --> 00:03:50.798
Bu, adalete hizmet etmeyen

00:03:50.798 --> 00:03:54.608
fakat tek fonksiyonu kendini
devam ettirmek olan bir sistemdir.

00:03:54.608 --> 00:03:56.484
Siyaset kuramcısı Hannah Arendet,

00:03:56.484 --> 00:03:58.620
Kafka'nın ölümünden yıllar sonra buna

00:03:58.620 --> 00:04:01.854
"hiç kimsenin tiranlığı" adını verecekti.

00:04:01.854 --> 00:04:05.104
Yine de, Kafka'nın 
umutsuzluğun eşlik ettiği hikâyelerinde

00:04:05.104 --> 00:04:06.851
tasvir edilen olayların

00:04:06.851 --> 00:04:10.570
absürd mantığına yerleştirilmiş
birçok mizahi unsur vardır.

00:04:10.570 --> 00:04:15.855
Dolayısıyla bir yandan günümüz dünyasında
Kafkaeski fark etmek kolaydır.

00:04:15.855 --> 00:04:20.949
Hayatlarımızın her safhasında
ciddi sonuçları olan,

00:04:20.949 --> 00:04:24.973
gitgide karmaşık bir hâl alan
yönetim sistemlerine bel bağlıyoruz.

00:04:24.973 --> 00:04:28.941
Ayrıca her sözümüzün, 
görmediğimiz kimseler tarafından

00:04:28.941 --> 00:04:32.096
bilmediğimiz kurallara göre
yargılandığını görüyoruz.

00:04:32.096 --> 00:04:36.787
Diğer yandan, dikkatimizi absürd olana
ince ayar yaparak

00:04:36.787 --> 00:04:40.596
Kafka, ardımızda kalan
eksikliklerimizi de yansıtıyor.

00:04:40.596 --> 00:04:44.893
Böylelikle, içinde yaşadığımız dünyayı
bizim yarattığımızı

00:04:44.893 --> 00:04:47.945
ve daha iyisiyle değiştirme gücüne
sahip olduğumuzu hatırlatıyor.