Een klein toertje door de laatste vier miljard jaar (exclusief dino's)
-
0:01 - 0:03Paleontologie,
-
0:03 - 0:06een wetenschap gemaakt
voor kleine kinderen, -
0:06 - 0:09gefocust op het opgraven van dinosurussen
-
0:09 - 0:11door mensen in een 'Jurassic Park'-pak.
-
0:11 - 0:13Schedels worden uit de grond gewipt
-
0:13 - 0:16en ergens tentoongesteld.
-
0:16 - 0:21Waarvoor het, behalve
voor clickbait, nog kan dienen, -
0:21 - 0:22is niet duidelijk.
-
0:23 - 0:24Nee ...
-
0:24 - 0:26Wacht.
-
0:27 - 0:29Dat is geen paleontologie.
-
0:30 - 0:34Paleontologie gaat
over de studie van het voorbije leven. -
0:34 - 0:36Alle voorbije leven.
-
0:36 - 0:38Van voorouders tot vreemde vormen.
-
0:39 - 0:42Het gaat over fundamentele vragen
zoals "Wie zijn wij?" -
0:42 - 0:44En "Hoe zijn we hier geraakt?" --
-
0:44 - 0:47met de breedst mogelijke
definitie van 'wij': -
0:47 - 0:49het leven zelf.
-
0:50 - 0:53Dinosaurussen, een soort vogels,
-
0:53 - 0:55maken daar maar een klein deel van uit.
-
0:55 - 0:56(Gelach)
-
0:56 - 0:59Maar toch staan zij voor het voetlicht.
-
0:59 - 1:01(Gelach)
-
1:02 - 1:05Dit is een zeer treffende meme;
niet eens door mij gemaakt. -
1:05 - 1:07Simpelweg de waarheid.
-
1:07 - 1:13De meeste paleontologen beschouwen
dinosaurussen als een instapdrug. -
1:13 - 1:16Maar je vindt zo veel
coolere dingen in het fossielenbestand -
1:16 - 1:18waar we nog zo weinig van weten.
-
1:18 - 1:21We maken een korte, dinovrije rondrit
-
1:21 - 1:23door de laatste vier miljard jaar.
-
1:24 - 1:25(Gelach)
-
1:25 - 1:27We beginnen met genetisch materiaal.
-
1:27 - 1:30Virussen, in feite,
begonnen eiwitten te maken -
1:30 - 1:32waarbij ze hun omgeving
naar de vaantjes hielpen. -
1:33 - 1:35De aarde werd besmet met leven.
-
1:36 - 1:40Sommige bacteriën leerden zonlicht eten,
-
1:40 - 1:41maakten zuurstof,
-
1:41 - 1:43haalden koolstof uit de lucht
-
1:43 - 1:47en verknoeiden het ijzer-voedsel
van andere microben -
1:47 - 1:49door het om te zetten tot roest.
-
1:49 - 1:52Dat ging miljarden jaren door.
-
1:52 - 1:55Sommige bacteriën aten andere bacteriën
-
1:55 - 1:58en verkregen zo hun vermogen
om met zuurstof energie te maken. -
1:58 - 2:01Dat werden de voorlopers
van dieren en planten. -
2:02 - 2:04Daardoor kwamen er echter klimaatschokken,
-
2:05 - 2:07van heet naar koud en terug.
-
2:07 - 2:11Zo werd de aarde een sneeuwbal,
overdekt met gletsjers. -
2:12 - 2:15De technische term voor deze periode
is 'Sneeuwbal-aarde'. -
2:15 - 2:18(Gelach)
-
2:18 - 2:21Zeven-, achthonderd miljoen jaar geleden.
-
2:21 - 2:23Microben gingen samenklitten
-
2:23 - 2:26en vormden meercellig leven.
-
2:26 - 2:28Zeshonderd miljoen jaar geleden
-
2:28 - 2:32verschenen er geometrische kolonies
die microben uit het water zogen. -
2:32 - 2:36Die werden al vlug vervangen
door de voorouders van de moderne dieren. -
2:36 - 2:38De Cambrische explosie.
-
2:38 - 2:42Verwanten van kreeften aten andere dieren.
-
2:42 - 2:44Ze vingen ze met hun grijparmen.
-
2:45 - 2:49Bepantserde wriemelende zeeduizendpoten
kropen over de zeebodem en erin, -
2:49 - 2:52en maakten nieuwe ecosystemen.
-
2:52 - 2:56Onze dikkopachtige voorouders
schoten langs de oude kustlijnen -
2:56 - 3:00terwijl hun aalachtige verwanten
met knarsende keeltanden -
3:00 - 3:04rondzwommen boven de ijshoornvormige
koralen van de eerste riffen. -
3:04 - 3:06Ze ontweken autobusgrote zeemonsters
-
3:06 - 3:09en hongerige zeeschorpioenen.
-
3:09 - 3:11Plantenschimmels kwamen aan land.
-
3:12 - 3:15Maar toen kwamen de gletsjers terug
en doodden bijna alles. -
3:16 - 3:18Maar massa-uitroeiingen bieden kansen.
-
3:18 - 3:21Kaakloze vissen veroverden de oceanen,
-
3:21 - 3:25uitgerust met punten, gaffels
en uiteindelijk vinnen. -
3:25 - 3:29Spinnen, schorpioenen, slakken
en wormen gingen aan land. -
3:30 - 3:33Ergens bij China ontwikkelde een vis kaken
-
3:33 - 3:36en zijn afstammelingen
dreven kaakloze vissen, -
3:36 - 3:38zeeschorpioenen en vertakkend plankton
-
3:38 - 3:39tot uitsterven.
-
3:40 - 3:41Sommige vissen
-
3:41 - 3:43met armbeenderen in hun vinnen
-
3:43 - 3:44kregen vingers,
-
3:44 - 3:46zeven tot acht per vin.
-
3:47 - 3:49Aan land werden de planten bomen,
-
3:49 - 3:51werden enorm groot
-
3:51 - 3:54of verspreidden hun sporen slechts
éénmaal alvorens dood te gaan. -
3:55 - 3:57Maar de gletsjers kwamen terug.
-
3:57 - 3:59Dat was massa-uitroeiing nummer twee.
-
3:59 - 4:03Het was het tijdperk van rare vissen
en bepantserde zeelelies. -
4:03 - 4:05Haaien met vleugels.
-
4:05 - 4:07Haaien met zaagbekken.
-
4:07 - 4:09Haaien met tandjes op hun vinnen.
-
4:09 - 4:11Haaien met vermorzelende tandplaten.
-
4:12 - 4:15Beenvissen die leken
op moderne maanvissen en palingen, -
4:15 - 4:16voor het eerst.
-
4:17 - 4:18Er kwamen moerassen
-
4:18 - 4:22waar drie-meter-lange duizendpoten
en reuzelibellen leefden. -
4:22 - 4:25Die verspreidden zich
over het supercontinent Pangea -
4:25 - 4:27en stierven, vormden steenkool,
-
4:27 - 4:30waardoor er een 100 miljoen jaar
durende ijstijd kwam. -
4:31 - 4:35Uiteindelijk vestigden de gewervelden
zich blijvend op het land. -
4:35 - 4:37Er kwamen alligatorachtige amfibieën
-
4:37 - 4:40en protozoogdieren met sabeltanden.
-
4:40 - 4:44Maar toe barstten
over heel Siberië vulkanen uit, -
4:44 - 4:45bijna alles ging dood,
-
4:45 - 4:48en dat was massa-uitroeiing nummer drie.
-
4:48 - 4:49(Gelach)
-
4:49 - 4:51Het leven stierf toen bijna uit.
-
4:51 - 4:56Een enkel, eenzaam zoogdier
met slagtanden overleefde en gedijde, -
4:56 - 4:59maar werd algauw vervangen
door galopperende krokodillen. -
5:00 - 5:02Op zee: zeereptielen,
-
5:02 - 5:07reusachtige vlotten gemaakt van
de levende verwanten van zee-egels -
5:07 - 5:12en bewapende inktvissen,
ammonieten van alle slag. -
5:12 - 5:15Maar toen begon Pangea uiteen te vallen,
-
5:15 - 5:16vormde een lavazee
-
5:17 - 5:19die later zou uitgroeien
tot de Atlantische Oceaan. -
5:19 - 5:22Giftige gassen werden
in de atmosfeer gestoten. -
5:22 - 5:24Massa-uitroeiing nummer vier.
-
5:24 - 5:25(Gelach)
-
5:25 - 5:28Eigenlijk waren er heel wat
meer dan deze vijf. -
5:28 - 5:29Dat waren de grote.
-
5:29 - 5:30(Gelach)
-
5:33 - 5:37Uiteindelijk ontstonden er
reusachtige vissen -
5:37 - 5:39en de moderne vissen bevolkten de koralen
-
5:39 - 5:42die gigantisch waren geworden
doordat ze met hun ingevangen algen -
5:42 - 5:44zonlicht aten.
-
5:44 - 5:49Krabben, stekelroggen en andere vissen
met vermorzelende tanden verschenen. -
5:49 - 5:50Ze kraakten schelpen,
-
5:50 - 5:53wat leidde tot een wapenwedloop
tussen roofdieren en prooidieren. -
5:53 - 5:56Er was een explosie
van mariene biodiversiteit. -
5:57 - 5:59Zoogdieren klommen in bomen, vlogen
-
5:59 - 6:04en deden hopen andere dingen
die nogal modern leken. -
6:04 - 6:08Ze aten de eerste bloemen
die door de eerste bijen bestoven werden. -
6:08 - 6:12Ecologische revoluties
vonden plaats te land en ter zee, -
6:12 - 6:14wat leidde tot de moderne wereld.
-
6:14 - 6:17Behalve dan dat een asteroïde Mexico trof
-
6:18 - 6:22wat dan weer vulkanen deed uitbarsten
aan de andere kant van de wereld in India -
6:22 - 6:24en alles ging bijna weer dood.
-
6:24 - 6:26(Gelach)
-
6:26 - 6:30Maar -- er is altijd een maar,
want wij zijn er nog -- -
6:30 - 6:32de zoogdieren herrezen uit de as,
-
6:32 - 6:36werden kleiner door de extreme hitte
en daarna almaar groter. -
6:36 - 6:39Op de Zuidpool vond je
palmbomen en slangen. -
6:39 - 6:43Vleesetende hertenhonden
zwierven langs oude rivieren, -
6:43 - 6:45terwijl hun verwanten
weer de zee opzochten -
6:45 - 6:48en de eerste otterachtige
walvissen werden. -
6:48 - 6:52Niet-hyena's en andere carnivoor-achtigen
-
6:52 - 6:55werden verjaagd door
gigantische langgenekte neushoorns. -
6:55 - 6:58Alles begon er toen al
een beetje vertrouwd uit te zien, -
6:58 - 6:59maar nog niet echt.
-
6:59 - 7:03Op de Zuidpool begon een ijstijd
-
7:03 - 7:07en vormde zich de eerste permanente
ijskap in tweehonderd miljoen jaar. -
7:07 - 7:10Dat legde de rest van de wereld droog,
-
7:10 - 7:14maar liet de opkomst van grassen,
knaagdieren en katten toe. -
7:14 - 7:16Ergens in Afrika
-
7:16 - 7:18begon een aap over de savanne te wandelen.
-
7:19 - 7:22Oh, er waren ook
reuzezalmen met sabeltanden, -
7:22 - 7:23moest ik toch even zeggen.
-
7:23 - 7:26(Gelach)
-
7:26 - 7:29We weten dus dat dit allemaal gebeurde
-
7:29 - 7:31en nog veel meer.
-
7:31 - 7:32Hoe?
-
7:32 - 7:33Waarom?
-
7:33 - 7:36Paleontologie is een bloeiende wetenschap
-
7:36 - 7:40op het kruispunt van vele
andere velden en technologieën. -
7:40 - 7:43Er bestaan geen grotere data
dan het fossielenbestand -
7:43 - 7:45en we benutten elk beetje ervan.
-
7:45 - 7:46We gebruiken CAT-scans,
-
7:46 - 7:48we gebruiken isotopen,
-
7:48 - 7:49we gebruiken genomen,
-
7:49 - 7:51we gebruiken robots,
-
7:51 - 7:53we gebruiken wiskundige simulaties
-
7:53 - 7:55en allerlei soorten analyse.
-
7:55 - 7:59We maximaliseren dit allemaal
om het verleden te begrijpen -
7:59 - 8:01en hoe de evolutie werkt.
-
8:01 - 8:04We kunnen ook voorspellingen
voor de toekomst maken. -
8:04 - 8:07Wat zal er gebeuren
na de volgende massa-uitroeiing. -
8:07 - 8:09Wat voor rare dingen
zullen er dan opduiken? -
8:09 - 8:11Zullen de zoogdieren weer kleiner worden?
-
8:12 - 8:14Zullen er nog zoogdieren zijn?
-
8:15 - 8:16Alles bij elkaar
-
8:16 - 8:20zijn we veel te weten gekomen
over de dinosaurussen. -
8:20 - 8:22Maar er is nog zoveel te leren
-
8:22 - 8:26over de 99,9% van de dingen
die ooit hebben geleefd. -
8:26 - 8:29En dat is paleontologie.
-
8:29 - 8:30Bedankt.
-
8:30 - 8:33(Applaus en gejuich)
- Title:
- Een klein toertje door de laatste vier miljard jaar (exclusief dino's)
- Speaker:
- Lauren Sallan
- Description:
-
In deze hilarische wervelwindtocht door de laatste vier miljard jaar van evolutie laat paleontoloog en TED Fellow Lauren Sallan ons kennis maken met enkele van de zeer diverse dieren die over de prehistorische planeet zwierven (van haaien met vleugels tot galopperende krokodillen en neushoorns met lange hals) en laat ze zien waarom paleontologie veel meer is dan alleen maar dinosaurussen.
- Video Language:
- English
- Team:
- closed TED
- Project:
- TEDTalks
- Duration:
- 08:48
Axel Saffran approved Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Axel Saffran accepted Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Axel Saffran edited Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Axel Saffran edited Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Renée van den Munckhof edited Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) | ||
Rik Delaet edited Dutch subtitles for A brief tour of the last 4 billion years (dinosaurs not included) |