WEBVTT

00:00:01.024 --> 00:00:02.754
Paleontologie,

00:00:02.778 --> 00:00:05.619
een wetenschap gemaakt 
voor kleine kinderen,

00:00:05.643 --> 00:00:08.532
gefocust op het opgraven van dinosurussen

00:00:08.556 --> 00:00:10.635
door mensen in een 'Jurassic Park'-pak.

00:00:11.188 --> 00:00:13.236
Schedels worden uit de grond gewipt

00:00:13.260 --> 00:00:15.736
en ergens tentoongesteld.

00:00:16.204 --> 00:00:20.951
Waarvoor het, behalve 
voor clickbait, nog kan dienen,

00:00:20.975 --> 00:00:22.125
is niet duidelijk.

00:00:22.792 --> 00:00:23.942
Nee ...

00:00:24.357 --> 00:00:25.507
Wacht.

00:00:26.801 --> 00:00:29.221
Dat is geen paleontologie.

NOTE Paragraph

00:00:29.815 --> 00:00:33.965
Paleontologie gaat 
over de studie van het voorbije leven.

00:00:33.989 --> 00:00:35.545
Alle voorbije leven.

00:00:35.569 --> 00:00:38.264
Van voorouders tot vreemde vormen.

00:00:38.693 --> 00:00:42.336
Het gaat over fundamentele vragen 
zoals "Wie zijn wij?"

00:00:42.360 --> 00:00:44.042
En "Hoe zijn we hier geraakt?" --

00:00:44.066 --> 00:00:46.736
met de breedst mogelijke 
definitie van 'wij':

00:00:47.058 --> 00:00:48.796
het leven zelf.

NOTE Paragraph

00:00:49.714 --> 00:00:52.769
Dinosaurussen, een soort vogels,

00:00:52.793 --> 00:00:54.960
maken daar maar een klein deel van uit.

NOTE Paragraph

00:00:54.984 --> 00:00:56.182
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:00:56.206 --> 00:00:59.332
Maar toch staan zij voor het voetlicht.

00:00:59.357 --> 00:01:00.937
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:01:01.643 --> 00:01:05.251
Dit is een zeer treffende meme;
niet eens door mij gemaakt.

00:01:05.275 --> 00:01:06.666
Simpelweg de waarheid.

00:01:06.910 --> 00:01:12.590
De meeste paleontologen beschouwen 
dinosaurussen als een instapdrug.

00:01:12.919 --> 00:01:15.855
Maar je vindt zo veel 
coolere dingen in het fossielenbestand

00:01:15.879 --> 00:01:18.227
waar we nog zo weinig van weten.

00:01:18.251 --> 00:01:21.244
We maken een korte, dinovrije rondrit

00:01:21.268 --> 00:01:23.482
door de laatste vier miljard jaar.

NOTE Paragraph

00:01:23.506 --> 00:01:24.783
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:01:24.807 --> 00:01:26.720
We beginnen met genetisch materiaal.

00:01:26.744 --> 00:01:29.886
Virussen, in feite,
begonnen eiwitten te maken

00:01:29.910 --> 00:01:32.462
waarbij ze hun omgeving 
naar de vaantjes hielpen.

00:01:32.514 --> 00:01:35.243
De aarde werd besmet met leven.

00:01:35.826 --> 00:01:39.723
Sommige bacteriën leerden zonlicht eten,

00:01:39.747 --> 00:01:41.255
maakten zuurstof,

00:01:41.279 --> 00:01:43.247
haalden koolstof uit de lucht

00:01:43.271 --> 00:01:47.075
en verknoeiden het ijzer-voedsel 
van andere microben

00:01:47.099 --> 00:01:48.764
door het om te zetten tot roest.

00:01:48.788 --> 00:01:51.557
Dat ging miljarden jaren door.

NOTE Paragraph

00:01:51.581 --> 00:01:54.724
Sommige bacteriën aten andere bacteriën

00:01:54.748 --> 00:01:58.423
en verkregen zo hun vermogen 
om met zuurstof energie te maken.

00:01:58.447 --> 00:02:01.199
Dat werden de voorlopers 
van dieren en planten.

00:02:01.709 --> 00:02:04.494
Daardoor kwamen er echter klimaatschokken,

00:02:04.518 --> 00:02:07.005
van heet naar koud en terug.

00:02:07.029 --> 00:02:11.091
Zo werd de aarde een sneeuwbal,
overdekt met gletsjers.

00:02:11.538 --> 00:02:14.834
De technische term voor deze periode 
is 'Sneeuwbal-aarde'.

NOTE Paragraph

00:02:15.434 --> 00:02:18.283
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:02:18.307 --> 00:02:20.728
Zeven-, achthonderd miljoen jaar geleden.

00:02:20.752 --> 00:02:23.337
Microben gingen samenklitten

00:02:23.361 --> 00:02:25.672
en vormden meercellig leven.

NOTE Paragraph

00:02:25.696 --> 00:02:27.617
Zeshonderd miljoen jaar geleden

00:02:27.641 --> 00:02:31.720
verschenen er geometrische kolonies
die microben uit het water zogen.

00:02:31.744 --> 00:02:35.736
Die werden al vlug vervangen 
door de voorouders van de moderne dieren.

00:02:36.077 --> 00:02:38.442
De Cambrische explosie.

00:02:38.466 --> 00:02:41.633
Verwanten van kreeften aten andere dieren.

00:02:41.657 --> 00:02:44.390
Ze vingen ze met hun grijparmen.

00:02:44.749 --> 00:02:49.455
Bepantserde wriemelende zeeduizendpoten 
kropen over de zeebodem en erin,

00:02:49.479 --> 00:02:51.518
en maakten nieuwe ecosystemen.

00:02:52.097 --> 00:02:56.403
Onze dikkopachtige voorouders 
schoten langs de oude kustlijnen

00:02:56.427 --> 00:02:59.998
terwijl hun aalachtige verwanten 
met knarsende keeltanden

00:03:00.022 --> 00:03:04.401
rondzwommen boven de ijshoornvormige 
koralen van de eerste riffen.

00:03:04.425 --> 00:03:06.457
Ze ontweken autobusgrote zeemonsters

00:03:06.481 --> 00:03:08.750
en hongerige zeeschorpioenen.

00:03:09.139 --> 00:03:11.353
Plantenschimmels kwamen aan land.

00:03:11.703 --> 00:03:15.189
Maar toen kwamen de gletsjers terug 
en doodden bijna alles.

NOTE Paragraph

00:03:15.641 --> 00:03:18.380
Maar massa-uitroeiingen bieden kansen.

00:03:18.404 --> 00:03:20.800
Kaakloze vissen veroverden de oceanen,

00:03:20.824 --> 00:03:24.522
uitgerust met punten, gaffels 
en uiteindelijk vinnen.

00:03:24.546 --> 00:03:29.172
Spinnen, schorpioenen, slakken 
en wormen gingen aan land.

00:03:29.649 --> 00:03:33.117
Ergens bij China ontwikkelde een vis kaken

00:03:33.141 --> 00:03:35.768
en zijn afstammelingen 
dreven kaakloze vissen,

00:03:35.792 --> 00:03:37.895
zeeschorpioenen en vertakkend plankton

00:03:37.919 --> 00:03:39.229
tot uitsterven.

00:03:39.561 --> 00:03:40.752
Sommige vissen

00:03:40.776 --> 00:03:42.672
met armbeenderen in hun vinnen

00:03:42.696 --> 00:03:44.141
kregen vingers,

00:03:44.165 --> 00:03:46.434
zeven tot acht per vin.

00:03:47.007 --> 00:03:49.252
Aan land werden de planten bomen,

00:03:49.276 --> 00:03:50.656
werden enorm groot

00:03:50.680 --> 00:03:54.014
of verspreidden hun sporen slechts 
éénmaal alvorens dood te gaan.

NOTE Paragraph

00:03:54.617 --> 00:03:56.958
Maar de gletsjers kwamen terug.

00:03:56.982 --> 00:03:59.347
Dat was massa-uitroeiing nummer twee.

00:03:59.371 --> 00:04:02.998
Het was het tijdperk van rare vissen 
en bepantserde zeelelies.

00:04:03.022 --> 00:04:04.680
Haaien met vleugels.

00:04:04.704 --> 00:04:06.609
Haaien met zaagbekken.

00:04:06.633 --> 00:04:09.299
Haaien met tandjes op hun vinnen.

00:04:09.323 --> 00:04:11.489
Haaien met vermorzelende tandplaten.

00:04:11.513 --> 00:04:14.871
Beenvissen die leken 
op moderne maanvissen en palingen,

00:04:14.895 --> 00:04:16.274
voor het eerst.

NOTE Paragraph

00:04:16.649 --> 00:04:18.014
Er kwamen moerassen

00:04:18.038 --> 00:04:21.887
waar drie-meter-lange duizendpoten 
en reuzelibellen leefden.

00:04:21.911 --> 00:04:24.590
Die verspreidden zich 
over het supercontinent Pangea

00:04:24.590 --> 00:04:26.754
en stierven, vormden steenkool,

00:04:27.030 --> 00:04:30.259
waardoor er een 100 miljoen jaar 
durende ijstijd kwam.

NOTE Paragraph

00:04:30.716 --> 00:04:35.002
Uiteindelijk vestigden de gewervelden
zich blijvend op het land.

00:04:35.026 --> 00:04:37.359
Er kwamen alligatorachtige amfibieën

00:04:37.383 --> 00:04:39.863
en protozoogdieren met sabeltanden.

00:04:40.367 --> 00:04:44.047
Maar toe barstten 
over heel Siberië vulkanen uit,

00:04:44.071 --> 00:04:45.251
bijna alles ging dood,

00:04:45.275 --> 00:04:47.531
en dat was massa-uitroeiing nummer drie.

NOTE Paragraph

00:04:47.957 --> 00:04:49.087
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:04:49.111 --> 00:04:50.778
Het leven stierf toen bijna uit.

00:04:51.307 --> 00:04:55.970
Een enkel, eenzaam zoogdier 
met slagtanden overleefde en gedijde,

00:04:56.434 --> 00:04:59.191
maar werd algauw vervangen 
door galopperende krokodillen.

00:04:59.625 --> 00:05:02.363
Op zee: zeereptielen,

00:05:02.377 --> 00:05:06.551
reusachtige vlotten gemaakt van
de levende verwanten van zee-egels

00:05:06.853 --> 00:05:11.759
en bewapende inktvissen, 
ammonieten van alle slag.

NOTE Paragraph

00:05:12.347 --> 00:05:14.760
Maar toen begon Pangea uiteen te vallen,

00:05:14.784 --> 00:05:16.481
vormde een lavazee

00:05:16.505 --> 00:05:19.260
die later zou uitgroeien 
tot de Atlantische Oceaan.

00:05:19.284 --> 00:05:21.696
Giftige gassen werden 
in de atmosfeer gestoten.

00:05:21.720 --> 00:05:23.853
Massa-uitroeiing nummer vier.

NOTE Paragraph

00:05:24.195 --> 00:05:25.326
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:05:25.326 --> 00:05:27.584
Eigenlijk waren er heel wat 
meer dan deze vijf.

00:05:27.584 --> 00:05:29.029
Dat waren de grote.

NOTE Paragraph

00:05:29.053 --> 00:05:30.320
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:05:32.662 --> 00:05:36.595
Uiteindelijk ontstonden er 
reusachtige vissen

00:05:36.654 --> 00:05:38.877
en de moderne vissen bevolkten de koralen

00:05:38.901 --> 00:05:42.280
die gigantisch waren geworden
doordat ze met hun ingevangen algen

00:05:42.280 --> 00:05:43.869
zonlicht aten.

00:05:44.219 --> 00:05:48.697
Krabben, stekelroggen en andere vissen 
met vermorzelende tanden verschenen.

00:05:48.721 --> 00:05:49.936
Ze kraakten schelpen,

00:05:49.960 --> 00:05:53.466
wat leidde tot een wapenwedloop 
tussen roofdieren en prooidieren.

00:05:53.490 --> 00:05:56.449
Er was een explosie 
van mariene biodiversiteit.

NOTE Paragraph

00:05:57.244 --> 00:05:59.434
Zoogdieren klommen in bomen, vlogen

00:05:59.458 --> 00:06:03.693
en deden hopen andere dingen 
die nogal modern leken.

00:06:04.238 --> 00:06:08.389
Ze aten de eerste bloemen 
die door de eerste bijen bestoven werden.

00:06:08.413 --> 00:06:12.214
Ecologische revoluties 
vonden plaats te land en ter zee,

00:06:12.238 --> 00:06:14.105
wat leidde tot de moderne wereld.

00:06:14.434 --> 00:06:17.490
Behalve dan dat een asteroïde Mexico trof

00:06:17.514 --> 00:06:21.704
wat dan weer vulkanen deed uitbarsten 
aan de andere kant van de wereld in India

00:06:21.728 --> 00:06:24.100
en alles ging bijna weer dood.

NOTE Paragraph

00:06:24.124 --> 00:06:25.586
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:06:25.610 --> 00:06:30.014
Maar -- er is altijd een maar,
want wij zijn er nog --

00:06:30.038 --> 00:06:32.419
de zoogdieren herrezen uit de as,

00:06:32.443 --> 00:06:35.878
werden kleiner door de extreme hitte 
en daarna almaar groter.

00:06:36.236 --> 00:06:38.966
Op de Zuidpool vond je 
palmbomen en slangen.

00:06:38.990 --> 00:06:42.569
Vleesetende hertenhonden 
zwierven langs oude rivieren,

00:06:42.593 --> 00:06:45.048
terwijl hun verwanten 
weer de zee opzochten

00:06:45.072 --> 00:06:48.246
en de eerste otterachtige 
walvissen werden.

00:06:48.270 --> 00:06:51.730
Niet-hyena's en andere carnivoor-achtigen

00:06:51.754 --> 00:06:54.839
werden verjaagd door
gigantische langgenekte neushoorns.

NOTE Paragraph

00:06:54.839 --> 00:06:57.518
Alles begon er toen al 
een beetje vertrouwd uit te zien,

00:06:57.546 --> 00:06:58.846
maar nog niet echt.

00:06:59.268 --> 00:07:02.545
Op de Zuidpool begon een ijstijd

00:07:02.569 --> 00:07:06.799
en vormde zich de eerste permanente 
ijskap in tweehonderd miljoen jaar.

00:07:07.268 --> 00:07:09.553
Dat legde de rest van de wereld droog,

00:07:09.577 --> 00:07:13.632
maar liet de opkomst van grassen, 
knaagdieren en katten toe.

00:07:13.998 --> 00:07:15.506
Ergens in Afrika

00:07:15.530 --> 00:07:18.091
begon een aap over de savanne te wandelen.

00:07:19.002 --> 00:07:21.661
Oh, er waren ook 
reuzezalmen met sabeltanden,

00:07:21.685 --> 00:07:23.153
moest ik toch even zeggen.

NOTE Paragraph

00:07:23.177 --> 00:07:25.849
(Gelach)

NOTE Paragraph

00:07:26.225 --> 00:07:29.307
We weten dus dat dit allemaal gebeurde

00:07:29.331 --> 00:07:30.736
en nog veel meer.

00:07:30.760 --> 00:07:31.641
Hoe?

00:07:31.935 --> 00:07:32.831
Waarom?

00:07:33.165 --> 00:07:35.816
Paleontologie is een bloeiende wetenschap

00:07:35.840 --> 00:07:40.044
op het kruispunt van vele 
andere velden en technologieën.

00:07:40.398 --> 00:07:43.128
Er bestaan geen grotere data
dan het fossielenbestand

00:07:43.152 --> 00:07:45.112
en we benutten elk beetje ervan.

00:07:45.136 --> 00:07:46.429
We gebruiken CAT-scans,

00:07:46.453 --> 00:07:47.802
we gebruiken isotopen,

00:07:47.826 --> 00:07:49.350
we gebruiken genomen,

00:07:49.374 --> 00:07:50.696
we gebruiken robots,

00:07:50.720 --> 00:07:52.783
we gebruiken wiskundige simulaties

00:07:52.807 --> 00:07:55.149
en allerlei soorten analyse.

00:07:55.173 --> 00:07:58.970
We maximaliseren dit allemaal
om het verleden te begrijpen

00:07:58.994 --> 00:08:00.594
en hoe de evolutie werkt.

NOTE Paragraph

00:08:01.049 --> 00:08:04.049
We kunnen ook voorspellingen
voor de toekomst maken.

00:08:04.073 --> 00:08:06.827
Wat zal er gebeuren 
na de volgende massa-uitroeiing.

00:08:06.851 --> 00:08:09.038
Wat voor rare dingen 
zullen er dan opduiken?

00:08:09.307 --> 00:08:11.374
Zullen de zoogdieren weer kleiner worden?

00:08:11.712 --> 00:08:13.767
Zullen er nog zoogdieren zijn?

00:08:14.831 --> 00:08:16.355
Alles bij elkaar

00:08:16.379 --> 00:08:19.831
zijn we veel te weten gekomen 
over de dinosaurussen.

00:08:20.236 --> 00:08:21.838
Maar er is nog zoveel te leren

00:08:21.862 --> 00:08:26.013
over de 99,9% van de dingen 
die ooit hebben geleefd.

00:08:26.434 --> 00:08:28.545
En dat is paleontologie.

NOTE Paragraph

00:08:28.990 --> 00:08:30.188
Bedankt.

NOTE Paragraph

00:08:30.212 --> 00:08:32.699
(Applaus en gejuich)