0:00:01.024,0:00:02.754
Paleontologie,

0:00:02.778,0:00:05.619
een wetenschap gemaakt [br]voor kleine kinderen,

0:00:05.643,0:00:08.532
gefocust op het opgraven van dinosurussen

0:00:08.556,0:00:10.635
door mensen in een 'Jurassic Park'-pak.

0:00:11.188,0:00:13.236
Schedels worden uit de grond gewipt

0:00:13.260,0:00:15.736
en ergens tentoongesteld.

0:00:16.204,0:00:20.951
Waarvoor het, behalve [br]voor clickbait, nog kan dienen,

0:00:20.975,0:00:22.125
is niet duidelijk.

0:00:22.792,0:00:23.942
Nee ...

0:00:24.357,0:00:25.507
Wacht.

0:00:26.801,0:00:29.221
Dat is geen paleontologie.

0:00:29.815,0:00:33.965
Paleontologie gaat [br]over de studie van het voorbije leven.

0:00:33.989,0:00:35.545
Alle voorbije leven.

0:00:35.569,0:00:38.264
Van voorouders tot vreemde vormen.

0:00:38.693,0:00:42.336
Het gaat over fundamentele vragen [br]zoals "Wie zijn wij?"

0:00:42.360,0:00:44.042
En "Hoe zijn we hier geraakt?" --

0:00:44.066,0:00:46.736
met de breedst mogelijke [br]definitie van 'wij':

0:00:47.058,0:00:48.796
het leven zelf.

0:00:49.714,0:00:52.769
Dinosaurussen, een soort vogels,

0:00:52.793,0:00:54.960
maken daar maar een klein deel van uit.

0:00:54.984,0:00:56.182
(Gelach)

0:00:56.206,0:00:59.332
Maar toch staan zij voor het voetlicht.

0:00:59.357,0:01:00.937
(Gelach)

0:01:01.643,0:01:05.251
Dit is een zeer treffende meme;[br]niet eens door mij gemaakt.

0:01:05.275,0:01:06.666
Simpelweg de waarheid.

0:01:06.910,0:01:12.590
De meeste paleontologen beschouwen [br]dinosaurussen als een instapdrug.

0:01:12.919,0:01:15.855
Maar je vindt zo veel [br]coolere dingen in het fossielenbestand

0:01:15.879,0:01:18.227
waar we nog zo weinig van weten.

0:01:18.251,0:01:21.244
We maken een korte, dinovrije rondrit

0:01:21.268,0:01:23.482
door de laatste vier miljard jaar.

0:01:23.506,0:01:24.783
(Gelach)

0:01:24.807,0:01:26.720
We beginnen met genetisch materiaal.

0:01:26.744,0:01:29.886
Virussen, in feite,[br]begonnen eiwitten te maken

0:01:29.910,0:01:32.462
waarbij ze hun omgeving [br]naar de vaantjes hielpen.

0:01:32.514,0:01:35.243
De aarde werd besmet met leven.

0:01:35.826,0:01:39.723
Sommige bacteriën leerden zonlicht eten,

0:01:39.747,0:01:41.255
maakten zuurstof,

0:01:41.279,0:01:43.247
haalden koolstof uit de lucht

0:01:43.271,0:01:47.075
en verknoeiden het ijzer-voedsel [br]van andere microben

0:01:47.099,0:01:48.764
door het om te zetten tot roest.

0:01:48.788,0:01:51.557
Dat ging miljarden jaren door.

0:01:51.581,0:01:54.724
Sommige bacteriën aten andere bacteriën

0:01:54.748,0:01:58.423
en verkregen zo hun vermogen [br]om met zuurstof energie te maken.

0:01:58.447,0:02:01.199
Dat werden de voorlopers [br]van dieren en planten.

0:02:01.709,0:02:04.494
Daardoor kwamen er echter klimaatschokken,

0:02:04.518,0:02:07.005
van heet naar koud en terug.

0:02:07.029,0:02:11.091
Zo werd de aarde een sneeuwbal,[br]overdekt met gletsjers.

0:02:11.538,0:02:14.834
De technische term voor deze periode [br]is 'Sneeuwbal-aarde'.

0:02:15.434,0:02:18.283
(Gelach)

0:02:18.307,0:02:20.728
Zeven-, achthonderd miljoen jaar geleden.

0:02:20.752,0:02:23.337
Microben gingen samenklitten

0:02:23.361,0:02:25.672
en vormden meercellig leven.

0:02:25.696,0:02:27.617
Zeshonderd miljoen jaar geleden

0:02:27.641,0:02:31.720
verschenen er geometrische kolonies[br]die microben uit het water zogen.

0:02:31.744,0:02:35.736
Die werden al vlug vervangen [br]door de voorouders van de moderne dieren.

0:02:36.077,0:02:38.442
De Cambrische explosie.

0:02:38.466,0:02:41.633
Verwanten van kreeften aten andere dieren.

0:02:41.657,0:02:44.390
Ze vingen ze met hun grijparmen.

0:02:44.749,0:02:49.455
Bepantserde wriemelende zeeduizendpoten [br]kropen over de zeebodem en erin,

0:02:49.479,0:02:51.518
en maakten nieuwe ecosystemen.

0:02:52.097,0:02:56.403
Onze dikkopachtige voorouders [br]schoten langs de oude kustlijnen

0:02:56.427,0:02:59.998
terwijl hun aalachtige verwanten [br]met knarsende keeltanden

0:03:00.022,0:03:04.401
rondzwommen boven de ijshoornvormige [br]koralen van de eerste riffen.

0:03:04.425,0:03:06.457
Ze ontweken autobusgrote zeemonsters

0:03:06.481,0:03:08.750
en hongerige zeeschorpioenen.

0:03:09.139,0:03:11.353
Plantenschimmels kwamen aan land.

0:03:11.703,0:03:15.189
Maar toen kwamen de gletsjers terug [br]en doodden bijna alles.

0:03:15.641,0:03:18.380
Maar massa-uitroeiingen bieden kansen.

0:03:18.404,0:03:20.800
Kaakloze vissen veroverden de oceanen,

0:03:20.824,0:03:24.522
uitgerust met punten, gaffels [br]en uiteindelijk vinnen.

0:03:24.546,0:03:29.172
Spinnen, schorpioenen, slakken [br]en wormen gingen aan land.

0:03:29.649,0:03:33.117
Ergens bij China ontwikkelde een vis kaken

0:03:33.141,0:03:35.768
en zijn afstammelingen [br]dreven kaakloze vissen,

0:03:35.792,0:03:37.895
zeeschorpioenen en vertakkend plankton

0:03:37.919,0:03:39.229
tot uitsterven.

0:03:39.561,0:03:40.752
Sommige vissen

0:03:40.776,0:03:42.672
met armbeenderen in hun vinnen

0:03:42.696,0:03:44.141
kregen vingers,

0:03:44.165,0:03:46.434
zeven tot acht per vin.

0:03:47.007,0:03:49.252
Aan land werden de planten bomen,

0:03:49.276,0:03:50.656
werden enorm groot

0:03:50.680,0:03:54.014
of verspreidden hun sporen slechts [br]éénmaal alvorens dood te gaan.

0:03:54.617,0:03:56.958
Maar de gletsjers kwamen terug.

0:03:56.982,0:03:59.347
Dat was massa-uitroeiing nummer twee.

0:03:59.371,0:04:02.998
Het was het tijdperk van rare vissen [br]en bepantserde zeelelies.

0:04:03.022,0:04:04.680
Haaien met vleugels.

0:04:04.704,0:04:06.609
Haaien met zaagbekken.

0:04:06.633,0:04:09.299
Haaien met tandjes op hun vinnen.

0:04:09.323,0:04:11.489
Haaien met vermorzelende tandplaten.

0:04:11.513,0:04:14.871
Beenvissen die leken [br]op moderne maanvissen en palingen,

0:04:14.895,0:04:16.274
voor het eerst.

0:04:16.649,0:04:18.014
Er kwamen moerassen

0:04:18.038,0:04:21.887
waar drie-meter-lange duizendpoten [br]en reuzelibellen leefden.

0:04:21.911,0:04:24.590
Die verspreidden zich [br]over het supercontinent Pangea

0:04:24.590,0:04:26.754
en stierven, vormden steenkool,

0:04:27.030,0:04:30.259
waardoor er een 100 miljoen jaar [br]durende ijstijd kwam.

0:04:30.716,0:04:35.002
Uiteindelijk vestigden de gewervelden[br]zich blijvend op het land.

0:04:35.026,0:04:37.359
Er kwamen alligatorachtige amfibieën

0:04:37.383,0:04:39.863
en protozoogdieren met sabeltanden.

0:04:40.367,0:04:44.047
Maar toe barstten [br]over heel Siberië vulkanen uit,

0:04:44.071,0:04:45.251
bijna alles ging dood,

0:04:45.275,0:04:47.531
en dat was massa-uitroeiing nummer drie.

0:04:47.957,0:04:49.087
(Gelach)

0:04:49.111,0:04:50.778
Het leven stierf toen bijna uit.

0:04:51.307,0:04:55.970
Een enkel, eenzaam zoogdier [br]met slagtanden overleefde en gedijde,

0:04:56.434,0:04:59.191
maar werd algauw vervangen [br]door galopperende krokodillen.

0:04:59.625,0:05:02.363
Op zee: zeereptielen,

0:05:02.377,0:05:06.551
reusachtige vlotten gemaakt van[br]de levende verwanten van zee-egels

0:05:06.853,0:05:11.759
en bewapende inktvissen, [br]ammonieten van alle slag.

0:05:12.347,0:05:14.760
Maar toen begon Pangea uiteen te vallen,

0:05:14.784,0:05:16.481
vormde een lavazee

0:05:16.505,0:05:19.260
die later zou uitgroeien [br]tot de Atlantische Oceaan.

0:05:19.284,0:05:21.696
Giftige gassen werden [br]in de atmosfeer gestoten.

0:05:21.720,0:05:23.853
Massa-uitroeiing nummer vier.

0:05:24.195,0:05:25.326
(Gelach)

0:05:25.326,0:05:27.584
Eigenlijk waren er heel wat [br]meer dan deze vijf.

0:05:27.584,0:05:29.029
Dat waren de grote.

0:05:29.053,0:05:30.320
(Gelach)

0:05:32.662,0:05:36.595
Uiteindelijk ontstonden er [br]reusachtige vissen

0:05:36.654,0:05:38.877
en de moderne vissen bevolkten de koralen

0:05:38.901,0:05:42.280
die gigantisch waren geworden[br]doordat ze met hun ingevangen algen

0:05:42.280,0:05:43.869
zonlicht aten.

0:05:44.219,0:05:48.697
Krabben, stekelroggen en andere vissen [br]met vermorzelende tanden verschenen.

0:05:48.721,0:05:49.936
Ze kraakten schelpen,

0:05:49.960,0:05:53.466
wat leidde tot een wapenwedloop [br]tussen roofdieren en prooidieren.

0:05:53.490,0:05:56.449
Er was een explosie [br]van mariene biodiversiteit.

0:05:57.244,0:05:59.434
Zoogdieren klommen in bomen, vlogen

0:05:59.458,0:06:03.693
en deden hopen andere dingen [br]die nogal modern leken.

0:06:04.238,0:06:08.389
Ze aten de eerste bloemen [br]die door de eerste bijen bestoven werden.

0:06:08.413,0:06:12.214
Ecologische revoluties [br]vonden plaats te land en ter zee,

0:06:12.238,0:06:14.105
wat leidde tot de moderne wereld.

0:06:14.434,0:06:17.490
Behalve dan dat een asteroïde Mexico trof

0:06:17.514,0:06:21.704
wat dan weer vulkanen deed uitbarsten [br]aan de andere kant van de wereld in India

0:06:21.728,0:06:24.100
en alles ging bijna weer dood.

0:06:24.124,0:06:25.586
(Gelach)

0:06:25.610,0:06:30.014
Maar -- er is altijd een maar,[br]want wij zijn er nog --

0:06:30.038,0:06:32.419
de zoogdieren herrezen uit de as,

0:06:32.443,0:06:35.878
werden kleiner door de extreme hitte [br]en daarna almaar groter.

0:06:36.236,0:06:38.966
Op de Zuidpool vond je [br]palmbomen en slangen.

0:06:38.990,0:06:42.569
Vleesetende hertenhonden [br]zwierven langs oude rivieren,

0:06:42.593,0:06:45.048
terwijl hun verwanten [br]weer de zee opzochten

0:06:45.072,0:06:48.246
en de eerste otterachtige [br]walvissen werden.

0:06:48.270,0:06:51.730
Niet-hyena's en andere carnivoor-achtigen

0:06:51.754,0:06:54.839
werden verjaagd door[br]gigantische langgenekte neushoorns.

0:06:54.839,0:06:57.518
Alles begon er toen al [br]een beetje vertrouwd uit te zien,

0:06:57.546,0:06:58.846
maar nog niet echt.

0:06:59.268,0:07:02.545
Op de Zuidpool begon een ijstijd

0:07:02.569,0:07:06.799
en vormde zich de eerste permanente [br]ijskap in tweehonderd miljoen jaar.

0:07:07.268,0:07:09.553
Dat legde de rest van de wereld droog,

0:07:09.577,0:07:13.632
maar liet de opkomst van grassen, [br]knaagdieren en katten toe.

0:07:13.998,0:07:15.506
Ergens in Afrika

0:07:15.530,0:07:18.091
begon een aap over de savanne te wandelen.

0:07:19.002,0:07:21.661
Oh, er waren ook [br]reuzezalmen met sabeltanden,

0:07:21.685,0:07:23.153
moest ik toch even zeggen.

0:07:23.177,0:07:25.849
(Gelach)

0:07:26.225,0:07:29.307
We weten dus dat dit allemaal gebeurde

0:07:29.331,0:07:30.736
en nog veel meer.

0:07:30.760,0:07:31.641
Hoe?

0:07:31.935,0:07:32.831
Waarom?

0:07:33.165,0:07:35.816
Paleontologie is een bloeiende wetenschap

0:07:35.840,0:07:40.044
op het kruispunt van vele [br]andere velden en technologieën.

0:07:40.398,0:07:43.128
Er bestaan geen grotere data[br]dan het fossielenbestand

0:07:43.152,0:07:45.112
en we benutten elk beetje ervan.

0:07:45.136,0:07:46.429
We gebruiken CAT-scans,

0:07:46.453,0:07:47.802
we gebruiken isotopen,

0:07:47.826,0:07:49.350
we gebruiken genomen,

0:07:49.374,0:07:50.696
we gebruiken robots,

0:07:50.720,0:07:52.783
we gebruiken wiskundige simulaties

0:07:52.807,0:07:55.149
en allerlei soorten analyse.

0:07:55.173,0:07:58.970
We maximaliseren dit allemaal[br]om het verleden te begrijpen

0:07:58.994,0:08:00.594
en hoe de evolutie werkt.

0:08:01.049,0:08:04.049
We kunnen ook voorspellingen[br]voor de toekomst maken.

0:08:04.073,0:08:06.827
Wat zal er gebeuren [br]na de volgende massa-uitroeiing.

0:08:06.851,0:08:09.038
Wat voor rare dingen [br]zullen er dan opduiken?

0:08:09.307,0:08:11.374
Zullen de zoogdieren weer kleiner worden?

0:08:11.712,0:08:13.767
Zullen er nog zoogdieren zijn?

0:08:14.831,0:08:16.355
Alles bij elkaar

0:08:16.379,0:08:19.831
zijn we veel te weten gekomen [br]over de dinosaurussen.

0:08:20.236,0:08:21.838
Maar er is nog zoveel te leren

0:08:21.862,0:08:26.013
over de 99,9% van de dingen [br]die ooit hebben geleefd.

0:08:26.434,0:08:28.545
En dat is paleontologie.

0:08:28.990,0:08:30.188
Bedankt.

0:08:30.212,0:08:32.699
(Applaus en gejuich)