Jonattan Zittrain: Rastgele iyilikler olarak İnternet

Dünyanın giderek daha az dost canlısı bir hale geldiğini mi düşünüyorsunuz? Sosyal kuramcı Jonathan Zittrain aynı fikirde değil. Ona göre, internet, birbirinden bağımsız milyonlarca iyilik, merak ve güven hareketinden oluşur.

Benim adım Jonattan Zittrain

ve ben en son çalışmalarımda biraz kötümserdim.

Böyle olunca bu sabah iyimser olmaya çalışayım dedim

ve internetin bugünü üzerinden

geleceği için

umutlu olma sebebimi anlatmak istedim.

Bugünlerde geçmiş kıyasla daha az umut varmış gibi gelebilir.

İnsanlar daha az sefkatli. Birbirimize daha az güveniyoruz.

Bilemiyorum. Örneğin,

bir deneme yapabilirz.

Kaç kişi daha önce otostop çekti?

Biliyorum. Peki, kaç kişi

geçtimiz 10 yılda otostop çekti?

Ya. Peki, ne değişti?

Bunun sebebi toplu taşımanın iyileşmiş olması değil.

Bu sefkatin azaldığını

yanlış yönde olduğumuzu düşünmemiz için bir sebep

Ama aslında trendin tam ters yönde olduğunu

ve İnternet'in buna destek verdiğini

gösterecek üç örnek

vereceğim sizlere.

Bir numaralı örnek: İnternet'in kendisi

Bunlar Internet'in üç kurucusu.

1960larda Los Angles banliyösinde aynı liseye

giden sınıf arkadaşları.

Sizin okullarınızda Fransız kulübü veya Münazara kulübü olabilir.

Onların, "Hadi, global bir ağ kuralım" kulübü vardı.

ve çok ta iyiydi.

Bu resimde Newsweek'in Internet rekrospektifinden

25. yıldönümleri

Gördüğünüz gibi

biraz şapşallar.

Global bir ağ kurmaya çalışırlarken

bir büyük sınırlayıcı unsurları vardı

bir de büyük özgürlükleri.

Sınırlayıcı unsur hiç paralarının olmamasıydı.

Bu fiziki bir ağ olsaydı,

geceleyin paketleri taşımak için kamyonlar ve insanlara ihtiyacınız olurdu

ama onlar böyle bir yatırım için gerekli olan

sermayesi yoktu.

Bunları hiçbirine sahip değillerdi.

Ama şahane bir özgürlükleri vardı,

bu işten para kazanmaları gerekmiyordu.

İnternetin bir iş planı yoktur; hiçbir zaman olmadı.

Bir icra kurulu başkanı yok,

hiçbir firma interneti kurmaktan tek başına sorumlu değil.

Onun yerine, bu insanlar eğlenceli birşeyler yapmak için

bir araya gelmişti.

Kimse onlara bunu yapmasını söylememişti

veya bu işten kanazaç sağlamayı beklemiyorlardı.

Bu ağ mimarisine yol açan ideal

o zamandan bu yana olan

diğer dijital ağlara benzemiyordu.

O kadar sıradışıydı ki,

İnternet'in işleyip işlemeyeceğinin net olmadığı söylenmişti.

1992 yılına gelindiğinde bile, IBM

İnternet Protokol'ü kullanarak kurumsal bir ağ

inşa edilemeyeceğini söylüyordu.

Ve bugün bile bazı İnternet mühendisleri

tüm bunun bir pilot proje olduğunu ve jürinin hala mevcut olmadığını söylüyor.

Gülüşmeler

Bu nedenle İnternet mühendisliğinin maskotu olsaydı

bal arısı olacağı söylenir.

Çünkü bal arılarının tüy - kanat genişliği oranı

uçmaları için fazla büyüktür.

Ama yine de, gizemli bir şekilde, bal arıları uçabilmektedir.

Söylemekten memnuniyet duyuyoru ki, muazzam devlet finansmanı sayesinde

üç yıl kadar önce bal arılarının

nasıl uçabildiğini öğrendik.

Gülüşmeler

Bu oldukça karmaşık, ama görünen o ki

bal arıları çok hızlı kanat çırpıyor.

Gülüşmeler

Peki nedir bu ağın işlemesini sağlayan ve onu bu kadar sıradışı yapan

tuhaf mimari yapılanış?

Veriyi bir noktadan diğerine taşımak

kurye ile paket taşınması gibi değildir.

Bu daha çok bir konserde sahne önündeki karmaşaya benzer.

Gülüşmeler

Düşünün ki, bu ağın bir parçası olmak

bir spor müsabakasında olmak gibi.

Buradaki gibi sıra sıra oturuyorusunuz,

ve biri bir bira söylüyor,

bira sıra boyunca elden ele geçiyor.

Sizin oturduğunuz noktada komşuluk göreviniz

pantolonunuza dökülme riskine rağmen,

birayı varış noktasına gidebilmesi için

bir yanınızdan alıp diğer yanınızdaki kişiye vermek.

Kimse bunu yapmanız için size para ödenemz.

Bu sizin oturduğunuz noktada komşuluk görevinizdir.

Ve, bir bakıma, İnternet'te paketler bu şekilde hareket eder,

orijinal gönderici veya alıcı ile

herhangi bir kontratı

ya da yasal yükümlülüğü olmadan

veriyi bir yandan alıp diğerine ileten

aracı kuruluşlar sayesinde

kimi zaman 25 veya 30 kadar iletim noktasından geçer.

Doğaldır ki sahneönü gibi keşmekeş bi rotamda rota belirlemek zordur.

Güvene ço kihtiyacınız var,

ama bu "Pardon, ben Pensacola şehrine gitmek istiyorum" demek gibi değildir.

Sonuç olarak, İnternet adreslemeye ve yönlendirmelere ihtiyaç duyar.

Ancak tüm İnternet'i kapsayan bir harita yok.

Onun yerien, benzer bir şekilde, hepimiz bir tiyatro salonunda oturuyoruz,

ama sisin ortasında herkes sadece

bir yanındaki kişiyi görebiliyor.

Peki kimin nerede olduğunu nasıl anlayacağız?

Sağımızdaki kişiye dönüp

solumuzda kimin olduğunu söyleriz.

ve solumuzdakine de sağımızdakini.

Ve herkes köpürtüp durulayıp tekrar eder. Daha neler olduğunu anlayamadan

herşeyin nerede olduğuna dair bir fikriniz olur.

Aslında İnternet adreslemesi ve rota tespiti bu şekilde çalışır.

Bu iyilik ve güvene dayalı olarak çalışan bir sistemdir

bu nedenle çok hassas ve saldırıya açıktır.

Nadir ama çarpıcı durumlarda,

bir kişi tarafından söylenen tek bir yalan

bu bal peteğinde

gerçek sorunlara yol açabilir.

Örneğin, geçen sene

Pakistan hükümeti

orada Internet hizmet sağlayıcılarına

Pakistan vatandaşlarının YouTube'a erişimini engellemesini istedi.

YouTube'da hükümetin halkın görüntülemesini istemediği bir video vardı

ve hükümet erişimin engellenmesini istedi.

Bu sık görülen bir durumdur. Birçok hükümet

sıklıkla Internet'teki içeriği

filtrelemek, sansürlemek ve bloklamak ister.

Pakistan'daki bir ISP (Internet hizmet sağlayıcısı)

abonelerinin erişimini oldukça sıradışı bir yolla

engellemeyi seçti.

Internet'in bir parçasıysanız etrafınızda ne gördüğünüzü bildirmeniz istenir

Bu hizmet sağlayıcı

kendisinin

YouTube olduğunu

bildirdi.

"Evet, gerçekten" dedi "Ben YouTube'um."

Böylelikle abonelerin

veri peketleri Internet hizmet sağlayıcısında durdu

çünkü onun YouTube olduğunu sanıyorlardı.

Ve hizmet sağlayıcı veri paketlerini açmadan attı

çünkü amaç erişimi engellemekti.

Ama burada kalmadı.

Bu bildiri,

bir tık ile yayıldı,

bir başka tık ile yansıdı.

Olaya baktığınızda

görülüyor ki,

bir an

YouTube gayet düzgün çalışıyor.

Bir sonraki an,

sahte bildiri yayılıyor.

Ve iki dakika içerisinde,

etraft yansıyor

ve YouTube tüm dünyada bloklanıyor.

Oxford, İngiltere'de oturup YouTube'a girmeye çalışıyorsanız,

veri paketleriniz Pakistan'a gidiyordu

ve geri dönmüyordu.

Şimdi sadece bunu düşünün.

Dünyanın en popüler internet sitelerinden biri,

dünyanın en popüler internet sitelerinden biri

ve ne YouTube'un ne de Google'ın

yapabileceği birşey yoktu.

Ama nasılda, birkaç saat içerisinde

sorun giderilmişti.

Peki, bu nasıl oldu?

Büyük bir ipucu için KAAOG'a (NANOG) dönüyoruz,

Kuzey America Ağ Operasyon Grubu

Dışarıda

güzel bir gün varken

kendi terminallerinde

penceresiz bir odaya girip

bunun gibi sabit orantıda

e-postaları ve mesajları okuyan

ve ağları hakkında konuşan bir grup insan.

Ve bazıları dünyanın dört bir yanında ki

İnternet hizmet sağlayıcılarında orta-düzey çalışanlar.

Ve işte orada mesajlardan biri şöyle diyordu,

"Görünen o ki bir sorunumuz var. YouTube gasp ediliyor.

Bu bir tatbikat değil. Bu YouTube mühendislerinin

şaşkınlığı da değil. Gerçekten.

Pakistan'da birşeyler oluyor."

Ve sorunun ne olduğunu bulmak ve çözmeye yardım etmek için bir araya geldiler.

Yani bu biraz evinizde yangın çıkması gibi.

Kötü haber, itfaiye ekibi yok.

İyi haber, nereden geldiği belli olmayan rastgele insanlar

bir teşekkür veya ödeme beklemeden, yangını söndürüyor.

Alkışlamalar

Ben de bilgisayar delisi yabancıların

yaptığı rastgele iyilikleri tanımlayan

doğru modeli bulmaya çalışıyordum.

Gülüşmeler

Bilirsiniz, yardım çağırırsınız

ve insanlar destek vermek için hazırdır.

Ve aramaya başlarsınız bu modelin her yerde olduğunu görebilirsiniz.

İki numaralı örnek: Wikipedia

2001'de Jimbo adlı biri sizi gelip

"Benim bir fikrim var! Herkesin, herhangi bir zamanda

düzenleyebileceği 7 makale ile başlayalım

ve kocaman bir ansiklopedimiz olsun! Ne dersin?" deseydi

Doğru. Gelmiş geçmiş en saçma fikir.

Gülüşmeler

Nitekim, Wikipedia o kadar saçma bir fikir ki

Jimbo'nun bile aklına gelmemişti.

Jimbo'nun fikri Nupedia idi.

Tamamen geleneksel olacaktı.

İyi bir adam olduğu için

insanlara makaleleri yazmaları için

para ödeyecekti.

Wiki, diğer insanlar

düzenlemeler ile ilgili önerilerde bulunabilsin diye

sonradan akla gelen bir fikir, bir arka oda olarak ortaya çıkmıştı.

Sonradan arka oda büyüdü

ve tüm projeyi kuşattı.

Ve bugün, Wikipedia o kadar yaygın ki

Çin restorantlarının menülerin de bile rastlayabiliyorsunuz.

Gülüşmeler

Bunu ben uydurmuyorum.

Gülüşmeler

Daha sonra açıklayacağım bir teorim var.

Şimdilik Wikipedia'mı tavada ve tatlı kırmızı biberli

tercih ettiğimi söylemem yeterli olacaktır.

Gülüşmeler

Ama şimdi, Wikipedia kendiliğinden işlemiyor.

Peki gerçekte nasıl işliyor? Görünen o ki

mecazi anlamda penceresiz bir arka

oda var.

Güneşli bir günde, bir grup insan

penceresiz odada oturup

kendisi de düzenlenebilen bir wiki olan

yönetici panelini gözlemliyor.

Ve siz de sorunlarınızı bu sayfaya yazıyorsunuz.

Bu tarih için söylenen "felaket felaket üstüne"

söylemini hatırlatıyor.

Bir numara: "Andyvphil adlı kullanıcı tarafından taraflı yorum girilmiş"

Eğer, bugün buradaysan özür dilerim Andyvphill.

Ben taraf tutmuyorum.

"Anon yaptığım değişikliklerden ötürü bana saldırıyor."

İşte bu benim favorim: "Uzun bir hikaye."

Gülüşmeler

Görünen o ki, bu sayfayı şikayette bulunmak için kullanan insanlardan çok

bu sorunları görmek ve düzeltilmelerine yardım etmek isteyen insanlar

ziyaret ediyor.

Ve Wikipedia'yı ayakta tutan şey de bu.

Herhangi bir zamanda Wikipedia

mutlak yıkımdan yaklaşık 45 dakika uzakta. Sizce de öyle değil mi?

İçindeki her bir makaleyi bir Rolex saat reklamına çevirmeye çalışan

spam botları geziyor.

Gülüşmeler

İşte bu ince bilgisayar delisi insanların çizdiği çizgi

onu ayakta tutuyor.

Görev olduğu için değil,

kariyer için değil,

ama içten gelen bir çağrı olduğu için.

Değer verdikleri için yapmaları

gerektiğini hissediyorlar.

Hatta sadece sayfaları temizlemek için

"Vandalizm Karşıtı Ünite",

"Kibarlık, Olgunluk, Sorumluluk"

gibi gruplar oluşturuyorlar.

İnsan merak ediyor,

bir hafta sonu muazzam bir Star Trek toplantısı yapılacak olsa

dükkana kim bakacak?

Gülüşmeler

Görüyoruz ki

Gülüşmeler

Bu fenomende gördüğümüz

Hollanda'dan çılgın bir trafik mühendisi olan Hans Monderman'ın

Güney Kensington'da ortaya çıkardığı şudur;

Dış kuralları ve işaretleri ve diğer herşeyi kaldırdığınızda

insanların kendi kendilerine

işlev gerçekleştirdiği

ve birbirleriyle daha insani bir etkileşime girdikleri

daha güvenli bir ortam elde edebilirsiniz.

Yaptıkları şeylerin sorumluluğunu

almaları gerektiğinin farkına varıyorlar.

Ve Wikipedia da bunu benimsedi.

Bazılarınız Star Wars Kid videosunu hatırlayacaktır.

Golf topu toplayıcısını ışın kılıcı olarak kullanırken kendini

filme çekmişti.

Film, çocuğun izni olmadan, hatta haberi bile olmadan,

İnternet'e düşmüştü.

Muazzam derecede viral bir video. Çok popüler.

Çocuk için tamamen utanç verici.

Ansiklopedik bir durum olmasından dolayı,

Wikipedia'nın Star Wars Kid ile ilgli bir makale yazması gerekiyordu.

Wikipedia'da her makaleye karşılık gelen bir tartışma sayfası var.

Ve bu tartışma sayfasında

Wikipediacılar arasında makalede

çocuğun gerçek adının verilip verilmemesi ile ilgili

kapsamlı bir tartışma çıktı

Her iki tarafı da destekleyen yazıları bulabilirsiniz.

Burada bir kısmını görüyorsunuz.

Sonunda,

hiçbir şekilde oy birliği olmadan,

neredeyse tüm medya çocuğun gerçek adını verirken onlar

vermemeye karar verdi.

Yapılması gereken dopru davranışın bu olmadığını düşündüler.

Bu bir iyilik hareketiydi.

Ve bugüne kadar, Star Wars Kid sayfasının en tepesinde

çocuğun gerçek adının kullanılmayacağı ile ilgili

bir uyarı var.

Eğer kullanırsanız anında kaldırılacaktır.

Hem de belki esas kararla uyuşmamış olabilecek kişiler tarafından

sonuca saygı gösterdikleri ve

öyle kalması için çalışacakları için

çünkü onlar kendi görüşlerinden daha büyük birşeye inanıyorlar.

Bir avukat olarak söylemeliyim ki, bu insanlar yasayı,

ve yerleşik kararları icat ediyorlar.

Şimdi, bu sadece Wikipedia ile sınırlı değil.

Bunu bloglarda da görüyoruz.

Bu bir 2005 Business Week kapağı.

Vay. Bloglar işletmenizi değiştirecek.

Biliyorum saçm gözüküyorlar. Ve kesinlikle saçma gözüküyorlar.

Her türlü saçma projelerden çıkıyorlar.

Bu en favori saçma blog örneğim:

Hitler gibi gözüken kediler

Güleşmeler

Hitler'e benzeyen kedinizin

bir fotoğrafını gönderiyorsunuz.

Gülüşmeler

Evet, bence de. 4 numaralı kedi

Hergün eve bu kediye geldiğinizi düşünebiliyor musunuz?

Gülüşmeler

Ama, benzer muzipliğin insanlara

uygulandığını da görüyorsunuz.

Bu talihsiz portrelere adanmış bir blog.

Bu "Çit ile ayrılmış Bucolic çayır" fotoğrafı.

Kadının arkasındaki bir hayvan cesedi mi yoksa?

Gülüşmeler

Galiba, kadının arkasındaki

bir hayvan cesedi.

Ve her biri diğerinden daha talihsiz.

Sonra buna rastlıyorsunuz. Fotoğraf, sahibinin isteği üzerine kaldırılmıştır.

İşte bu. Fotoğraf, sahibinin isteği üzerine kaldırılmıştır.

Görünen o ki, biri siteyi yapan alaycı kişiye

yasal bir tehdit olmadan, bir ödeme yapmayı teklif etmeden

ama sadece "Lütfen fotoğrafı kaldırır mısın?"

demiş.

Alaycı kişi "Peki, sorun değil." demiş.

İnanıyorum ki, öyle online mimariler inşa edebiliriz ki,

bunun gibi insani talepleri

yerine getirmeyi kolay kılar

böylelikle görürüz ki

karşılaştığımız online veriler

tıklayıp, kopyalayıp, yapıştırıp, başkalarına gönderdiğimiz bu veriler

aslında insani duyguları temsil ediyorlar.

Gayret ederek ve etki ederek

etik bir an yaşayarak

nasıl davranacağımıza karar verebiliriz.

Hatta ben bunun gerçek dünyada da olabileceğine inanıyorum.

her yerde sizi filme alan, belki de bunu İnternete yükleyen

her geçen gün daha fazla sansürün olduğu bir dünyada yaşıyoruz

"Biliyorum, ama yapmamayı tercih ediyorum" yazan

bir yaka kartı takabilirsiniz.

Ve teknolojiye sahipsiniz

fotoğrafı çekilen o kişi daha sonra bilecektir ki

onun rızası olmadan

bu fotoğraf ses getiren bir yerlere

düşmeyecektir.

Ve fotoğrafı çeken kişi

ne yapacağına ve buna saygı gösterip göstermeyeceğine karra verecektir.

Gerçek hayatta buna benzer filtrelemelerin

Pakistan'da gerçekleştiğini görüyoruz.

Ve artık bu sistem gibi insanların böyle filtrelemelerle karşılaştıklarında

bildirebilecekleri sistemler inşa edebiliriz.

Ve artık "Bilmiyorum. O sayfaya ulaşamıyorum. Herhalde yoluma devam ederim."

şeklinde işlemiyor ama aniden bir kolektif bilinç

neyi engellendiğini ve sansürlendiğini

buluyor.

Hatta, teknolojinn hayatı imite etmesinden bahsedecek olursak,

daha çok hayat teknolojiyi imite ediyor.

Bir NYU (New York Üniversitesi) araştırma görevlisi

üzerinde gülen suratlar ve gitmek istediği

yeri yazan bayraklar olan

karton robotları

bir motora bindirip etrafta dolaştırdı

Üzerinde "Oraya gitmeme yardımcı olabilir misiniz?" yazıyordu.

Bu robotları Manhattan sokaklarında gezdirdi.

Gülüşmeler

Bugünlerde herşeyi finanse ediyorlar.

Burada 43 kişinin yardımıyla

robotun Washington Square Park'ın bir köşesinden

diğer bir köşesine gitmeyi

başardığınız gösteren

bir harita var.

Bu bizi üç numaralı örneğimize getiriyor: otostop çekmek.

Ben otostop çekmenin öldüğünden emin değilim.

Neden mi? İşte burada Craiglist yolculuk paylaşım panosu.

Eğer adı Craigslist otostop panosu olsaydı

hiç kimse kullanmazdı, ıssız bir adaya benzerdi.

Ama bu yolculuk paylaşım panosu ve aslında aynı şey.

Peki neden insanlar kullanıyor bunu?

Bilmiyorum. Belki, katillerin önceden plan yapmadığını düşünüyorlardır??

Gülüşmeler

Hayır. Asıl cevap şu;

bir kere yeniden düzenlerseniz

zamanını doldurmuş, pas tutmuş

bayat beklentilerin

dışına çıkarsanız

Craigslist'in temsil ettiği insani nezaket ve paylaşımı

canlandırabilirsiniz.

Daha sonra

CouchSurfing.org gibi birşeyle renklendirebilirsiniz.

CouchSurfing; uzaklara giden insanların

o uzaklarda yaşayan

ve koltuklarında yabancıların uyumasından hoşlanan

o yabancıların

koltuklarında bedavaya uyumalarını

sağlayan bir fikir.

Bu çok parlak bir fikir.

Bu o uçan bal arısı işte.

Ne kadar çok başarılı koltuk paylaşımı olduğunu görmek hayret verici.

Ve eğer merak ediyorsanız, hayır, CouchSurfing yüzünden

hiç kimse ölmemiş

Gerçi, emin olmak için, mevcut repütasyon sistemine bakalım;

koltuk paylaşım deneyiminizin ardından yourmlarınızı yazıyorsunuz.

Yani biraz seçim yanlılığı olabilir.

Gülüşmeler

Kanımca,

İnternet sadece bir bilgi öbeğinden ibaret değil.

İnternet bir isim değil. O bir fiil.

Ve İnterneti kullandığınızda

eğer yeterince yakından ve dikkatlice

dinleyip izlerseniz

bilginin size birşeyler söylediğini

keşfedeceksiniz.

Bilginin size söylediği dün Demonsthenes'ten

duyduklarınız ile aynı.

"Haydi yürüyelim" diyor. Çok teşekkürler.

Alkış