Benim adım Jonattan Zittrain
ve ben en son çalışmalarımda biraz kötümserdim.
Böyle olunca bu sabah iyimser olmaya çalışayım dedim
ve internetin bugünü üzerinden
geleceği için
umutlu olma sebebimi anlatmak istedim.
Bugünlerde geçmiş kıyasla daha az umut varmış gibi gelebilir.
İnsanlar daha az sefkatli. Birbirimize daha az güveniyoruz.
Bilemiyorum. Örneğin,
bir deneme yapabilirz.
Kaç kişi daha önce otostop çekti?
Biliyorum. Peki, kaç kişi
geçtimiz 10 yılda otostop çekti?
Ya. Peki, ne değişti?
Bunun sebebi toplu taşımanın iyileşmiş olması değil.
Bu sefkatin azaldığını
yanlış yönde olduğumuzu düşünmemiz için bir sebep
Ama aslında trendin tam ters yönde olduğunu
ve İnternet'in buna destek verdiğini
gösterecek üç örnek
vereceğim sizlere.
Bir numaralı örnek: İnternet'in kendisi
Bunlar Internet'in üç kurucusu.
1960larda Los Angles banliyösinde aynı liseye
giden sınıf arkadaşları.
Sizin okullarınızda Fransız kulübü veya Münazara kulübü olabilir.
Onların, "Hadi, global bir ağ kuralım" kulübü vardı.
ve çok ta iyiydi.
Bu resimde Newsweek'in Internet rekrospektifinden
25. yıldönümleri
Gördüğünüz gibi
biraz şapşallar.
Global bir ağ kurmaya çalışırlarken
bir büyük sınırlayıcı unsurları vardı
bir de büyük özgürlükleri.
Sınırlayıcı unsur hiç paralarının olmamasıydı.
Bu fiziki bir ağ olsaydı,
geceleyin paketleri taşımak için kamyonlar ve insanlara ihtiyacınız olurdu
ama onlar böyle bir yatırım için gerekli olan
sermayesi yoktu.
Bunları hiçbirine sahip değillerdi.
Ama şahane bir özgürlükleri vardı,
bu işten para kazanmaları gerekmiyordu.
İnternetin bir iş planı yoktur; hiçbir zaman olmadı.
Bir icra kurulu başkanı yok,
hiçbir firma interneti kurmaktan tek başına sorumlu değil.
Onun yerine, bu insanlar eğlenceli birşeyler yapmak için
bir araya gelmişti.
Kimse onlara bunu yapmasını söylememişti
veya bu işten kanazaç sağlamayı beklemiyorlardı.
Bu ağ mimarisine yol açan ideal
o zamandan bu yana olan
diğer dijital ağlara benzemiyordu.
O kadar sıradışıydı ki,
İnternet'in işleyip işlemeyeceğinin net olmadığı söylenmişti.
1992 yılına gelindiğinde bile, IBM
İnternet Protokol'ü kullanarak kurumsal bir ağ
inşa edilemeyeceğini söylüyordu.
Ve bugün bile bazı İnternet mühendisleri
tüm bunun bir pilot proje olduğunu ve jürinin hala mevcut olmadığını söylüyor.
Gülüşmeler
Bu nedenle İnternet mühendisliğinin maskotu olsaydı
bal arısı olacağı söylenir.
Çünkü bal arılarının tüy - kanat genişliği oranı
uçmaları için fazla büyüktür.
Ama yine de, gizemli bir şekilde, bal arıları uçabilmektedir.
Söylemekten memnuniyet duyuyoru ki, muazzam devlet finansmanı sayesinde
üç yıl kadar önce bal arılarının
nasıl uçabildiğini öğrendik.
Gülüşmeler
Bu oldukça karmaşık, ama görünen o ki
bal arıları çok hızlı kanat çırpıyor.
Gülüşmeler
Peki nedir bu ağın işlemesini sağlayan ve onu bu kadar sıradışı yapan
tuhaf mimari yapılanış?
Veriyi bir noktadan diğerine taşımak
kurye ile paket taşınması gibi değildir.
Bu daha çok bir konserde sahne önündeki karmaşaya benzer.
Gülüşmeler
Düşünün ki, bu ağın bir parçası olmak
bir spor müsabakasında olmak gibi.
Buradaki gibi sıra sıra oturuyorusunuz,
ve biri bir bira söylüyor,
bira sıra boyunca elden ele geçiyor.
Sizin oturduğunuz noktada komşuluk göreviniz
pantolonunuza dökülme riskine rağmen,
birayı varış noktasına gidebilmesi için
bir yanınızdan alıp diğer yanınızdaki kişiye vermek.
Kimse bunu yapmanız için size para ödenemz.
Bu sizin oturduğunuz noktada komşuluk görevinizdir.
Ve, bir bakıma, İnternet'te paketler bu şekilde hareket eder,
orijinal gönderici veya alıcı ile
herhangi bir kontratı
ya da yasal yükümlülüğü olmadan
veriyi bir yandan alıp diğerine ileten
aracı kuruluşlar sayesinde
kimi zaman 25 veya 30 kadar iletim noktasından geçer.
Doğaldır ki sahneönü gibi keşmekeş bi rotamda rota belirlemek zordur.
Güvene ço kihtiyacınız var,
ama bu "Pardon, ben Pensacola şehrine gitmek istiyorum" demek gibi değildir.
Sonuç olarak, İnternet adreslemeye ve yönlendirmelere ihtiyaç duyar.
Ancak tüm İnternet'i kapsayan bir harita yok.
Onun yerien, benzer bir şekilde, hepimiz bir tiyatro salonunda oturuyoruz,
ama sisin ortasında herkes sadece
bir yanındaki kişiyi görebiliyor.
Peki kimin nerede olduğunu nasıl anlayacağız?
Sağımızdaki kişiye dönüp
solumuzda kimin olduğunu söyleriz.
ve solumuzdakine de sağımızdakini.
Ve herkes köpürtüp durulayıp tekrar eder. Daha neler olduğunu anlayamadan
herşeyin nerede olduğuna dair bir fikriniz olur.
Aslında İnternet adreslemesi ve rota tespiti bu şekilde çalışır.
Bu iyilik ve güvene dayalı olarak çalışan bir sistemdir
bu nedenle çok hassas ve saldırıya açıktır.
Nadir ama çarpıcı durumlarda,
bir kişi tarafından söylenen tek bir yalan
bu bal peteğinde
gerçek sorunlara yol açabilir.
Örneğin, geçen sene
Pakistan hükümeti
orada Internet hizmet sağlayıcılarına
Pakistan vatandaşlarının YouTube'a erişimini engellemesini istedi.
YouTube'da hükümetin halkın görüntülemesini istemediği bir video vardı
ve hükümet erişimin engellenmesini istedi.
Bu sık görülen bir durumdur. Birçok hükümet
sıklıkla Internet'teki içeriği
filtrelemek, sansürlemek ve bloklamak ister.
Pakistan'daki bir ISP (Internet hizmet sağlayıcısı)
abonelerinin erişimini oldukça sıradışı bir yolla
engellemeyi seçti.
Internet'in bir parçasıysanız etrafınızda ne gördüğünüzü bildirmeniz istenir
Bu hizmet sağlayıcı
kendisinin
YouTube olduğunu
bildirdi.
"Evet, gerçekten" dedi "Ben YouTube'um."
Böylelikle abonelerin
veri peketleri Internet hizmet sağlayıcısında durdu
çünkü onun YouTube olduğunu sanıyorlardı.
Ve hizmet sağlayıcı veri paketlerini açmadan attı
çünkü amaç erişimi engellemekti.
Ama burada kalmadı.
Bu bildiri,
bir tık ile yayıldı,
bir başka tık ile yansıdı.
Olaya baktığınızda
görülüyor ki,
bir an
YouTube gayet düzgün çalışıyor.
Bir sonraki an,
sahte bildiri yayılıyor.
Ve iki dakika içerisinde,
etraft yansıyor
ve YouTube tüm dünyada bloklanıyor.
Oxford, İngiltere'de oturup YouTube'a girmeye çalışıyorsanız,
veri paketleriniz Pakistan'a gidiyordu
ve geri dönmüyordu.
Şimdi sadece bunu düşünün.
Dünyanın en popüler internet sitelerinden biri,
dünyanın en popüler internet sitelerinden biri
ve ne YouTube'un ne de Google'ın
yapabileceği birşey yoktu.
Ama nasılda, birkaç saat içerisinde
sorun giderilmişti.
Peki, bu nasıl oldu?
Büyük bir ipucu için KAAOG'a (NANOG) dönüyoruz,
Kuzey America Ağ Operasyon Grubu
Dışarıda
güzel bir gün varken
kendi terminallerinde
penceresiz bir odaya girip
bunun gibi sabit orantıda
e-postaları ve mesajları okuyan
ve ağları hakkında konuşan bir grup insan.
Ve bazıları dünyanın dört bir yanında ki
İnternet hizmet sağlayıcılarında orta-düzey çalışanlar.
Ve işte orada mesajlardan biri şöyle diyordu,
"Görünen o ki bir sorunumuz var. YouTube gasp ediliyor.
Bu bir tatbikat değil. Bu YouTube mühendislerinin
şaşkınlığı da değil. Gerçekten.
Pakistan'da birşeyler oluyor."
Ve sorunun ne olduğunu bulmak ve çözmeye yardım etmek için bir araya geldiler.
Yani bu biraz evinizde yangın çıkması gibi.
Kötü haber, itfaiye ekibi yok.
İyi haber, nereden geldiği belli olmayan rastgele insanlar
bir teşekkür veya ödeme beklemeden, yangını söndürüyor.
Alkışlamalar
Ben de bilgisayar delisi yabancıların
yaptığı rastgele iyilikleri tanımlayan
doğru modeli bulmaya çalışıyordum.
Gülüşmeler
Bilirsiniz, yardım çağırırsınız
ve insanlar destek vermek için hazırdır.
Ve aramaya başlarsınız bu modelin her yerde olduğunu görebilirsiniz.
İki numaralı örnek: Wikipedia
2001'de Jimbo adlı biri sizi gelip
"Benim bir fikrim var! Herkesin, herhangi bir zamanda
düzenleyebileceği 7 makale ile başlayalım
ve kocaman bir ansiklopedimiz olsun! Ne dersin?" deseydi
Doğru. Gelmiş geçmiş en saçma fikir.
Gülüşmeler
Nitekim, Wikipedia o kadar saçma bir fikir ki
Jimbo'nun bile aklına gelmemişti.
Jimbo'nun fikri Nupedia idi.
Tamamen geleneksel olacaktı.
İyi bir adam olduğu için
insanlara makaleleri yazmaları için
para ödeyecekti.
Wiki, diğer insanlar
düzenlemeler ile ilgili önerilerde bulunabilsin diye
sonradan akla gelen bir fikir, bir arka oda olarak ortaya çıkmıştı.
Sonradan arka oda büyüdü
ve tüm projeyi kuşattı.
Ve bugün, Wikipedia o kadar yaygın ki
Çin restorantlarının menülerin de bile rastlayabiliyorsunuz.
Gülüşmeler
Bunu ben uydurmuyorum.
Gülüşmeler
Daha sonra açıklayacağım bir teorim var.
Şimdilik Wikipedia'mı tavada ve tatlı kırmızı biberli
tercih ettiğimi söylemem yeterli olacaktır.
Gülüşmeler
Ama şimdi, Wikipedia kendiliğinden işlemiyor.
Peki gerçekte nasıl işliyor? Görünen o ki
mecazi anlamda penceresiz bir arka
oda var.
Güneşli bir günde, bir grup insan
penceresiz odada oturup
kendisi de düzenlenebilen bir wiki olan
yönetici panelini gözlemliyor.
Ve siz de sorunlarınızı bu sayfaya yazıyorsunuz.
Bu tarih için söylenen "felaket felaket üstüne"
söylemini hatırlatıyor.
Bir numara: "Andyvphil adlı kullanıcı tarafından taraflı yorum girilmiş"
Eğer, bugün buradaysan özür dilerim Andyvphill.
Ben taraf tutmuyorum.
"Anon yaptığım değişikliklerden ötürü bana saldırıyor."
İşte bu benim favorim: "Uzun bir hikaye."
Gülüşmeler
Görünen o ki, bu sayfayı şikayette bulunmak için kullanan insanlardan çok
bu sorunları görmek ve düzeltilmelerine yardım etmek isteyen insanlar
ziyaret ediyor.
Ve Wikipedia'yı ayakta tutan şey de bu.
Herhangi bir zamanda Wikipedia
mutlak yıkımdan yaklaşık 45 dakika uzakta. Sizce de öyle değil mi?
İçindeki her bir makaleyi bir Rolex saat reklamına çevirmeye çalışan
spam botları geziyor.
Gülüşmeler
İşte bu ince bilgisayar delisi insanların çizdiği çizgi
onu ayakta tutuyor.
Görev olduğu için değil,
kariyer için değil,
ama içten gelen bir çağrı olduğu için.
Değer verdikleri için yapmaları
gerektiğini hissediyorlar.
Hatta sadece sayfaları temizlemek için
"Vandalizm Karşıtı Ünite",
"Kibarlık, Olgunluk, Sorumluluk"
gibi gruplar oluşturuyorlar.
İnsan merak ediyor,
bir hafta sonu muazzam bir Star Trek toplantısı yapılacak olsa
dükkana kim bakacak?
Gülüşmeler
Görüyoruz ki
Gülüşmeler
Bu fenomende gördüğümüz
Hollanda'dan çılgın bir trafik mühendisi olan Hans Monderman'ın
Güney Kensington'da ortaya çıkardığı şudur;
Dış kuralları ve işaretleri ve diğer herşeyi kaldırdığınızda
insanların kendi kendilerine
işlev gerçekleştirdiği
ve birbirleriyle daha insani bir etkileşime girdikleri
daha güvenli bir ortam elde edebilirsiniz.
Yaptıkları şeylerin sorumluluğunu
almaları gerektiğinin farkına varıyorlar.
Ve Wikipedia da bunu benimsedi.
Bazılarınız Star Wars Kid videosunu hatırlayacaktır.
Golf topu toplayıcısını ışın kılıcı olarak kullanırken kendini
filme çekmişti.
Film, çocuğun izni olmadan, hatta haberi bile olmadan,
İnternet'e düşmüştü.
Muazzam derecede viral bir video. Çok popüler.
Çocuk için tamamen utanç verici.
Ansiklopedik bir durum olmasından dolayı,
Wikipedia'nın Star Wars Kid ile ilgli bir makale yazması gerekiyordu.
Wikipedia'da her makaleye karşılık gelen bir tartışma sayfası var.
Ve bu tartışma sayfasında
Wikipediacılar arasında makalede
çocuğun gerçek adının verilip verilmemesi ile ilgili
kapsamlı bir tartışma çıktı
Her iki tarafı da destekleyen yazıları bulabilirsiniz.
Burada bir kısmını görüyorsunuz.
Sonunda,
hiçbir şekilde oy birliği olmadan,
neredeyse tüm medya çocuğun gerçek adını verirken onlar
vermemeye karar verdi.
Yapılması gereken dopru davranışın bu olmadığını düşündüler.
Bu bir iyilik hareketiydi.
Ve bugüne kadar, Star Wars Kid sayfasının en tepesinde
çocuğun gerçek adının kullanılmayacağı ile ilgili
bir uyarı var.
Eğer kullanırsanız anında kaldırılacaktır.
Hem de belki esas kararla uyuşmamış olabilecek kişiler tarafından
sonuca saygı gösterdikleri ve
öyle kalması için çalışacakları için
çünkü onlar kendi görüşlerinden daha büyük birşeye inanıyorlar.
Bir avukat olarak söylemeliyim ki, bu insanlar yasayı,
ve yerleşik kararları icat ediyorlar.
Şimdi, bu sadece Wikipedia ile sınırlı değil.
Bunu bloglarda da görüyoruz.
Bu bir 2005 Business Week kapağı.
Vay. Bloglar işletmenizi değiştirecek.
Biliyorum saçm gözüküyorlar. Ve kesinlikle saçma gözüküyorlar.
Her türlü saçma projelerden çıkıyorlar.
Bu en favori saçma blog örneğim:
Hitler gibi gözüken kediler
Güleşmeler
Hitler'e benzeyen kedinizin
bir fotoğrafını gönderiyorsunuz.
Gülüşmeler
Evet, bence de. 4 numaralı kedi
Hergün eve bu kediye geldiğinizi düşünebiliyor musunuz?
Gülüşmeler
Ama, benzer muzipliğin insanlara
uygulandığını da görüyorsunuz.
Bu talihsiz portrelere adanmış bir blog.
Bu "Çit ile ayrılmış Bucolic çayır" fotoğrafı.
Kadının arkasındaki bir hayvan cesedi mi yoksa?
Gülüşmeler
Galiba, kadının arkasındaki
bir hayvan cesedi.
Ve her biri diğerinden daha talihsiz.
Sonra buna rastlıyorsunuz. Fotoğraf, sahibinin isteği üzerine kaldırılmıştır.
İşte bu. Fotoğraf, sahibinin isteği üzerine kaldırılmıştır.
Görünen o ki, biri siteyi yapan alaycı kişiye
yasal bir tehdit olmadan, bir ödeme yapmayı teklif etmeden
ama sadece "Lütfen fotoğrafı kaldırır mısın?"
demiş.
Alaycı kişi "Peki, sorun değil." demiş.
İnanıyorum ki, öyle online mimariler inşa edebiliriz ki,
bunun gibi insani talepleri
yerine getirmeyi kolay kılar
böylelikle görürüz ki
karşılaştığımız online veriler
tıklayıp, kopyalayıp, yapıştırıp, başkalarına gönderdiğimiz bu veriler
aslında insani duyguları temsil ediyorlar.
Gayret ederek ve etki ederek
etik bir an yaşayarak
nasıl davranacağımıza karar verebiliriz.
Hatta ben bunun gerçek dünyada da olabileceğine inanıyorum.
her yerde sizi filme alan, belki de bunu İnternete yükleyen
her geçen gün daha fazla sansürün olduğu bir dünyada yaşıyoruz
"Biliyorum, ama yapmamayı tercih ediyorum" yazan
bir yaka kartı takabilirsiniz.
Ve teknolojiye sahipsiniz
fotoğrafı çekilen o kişi daha sonra bilecektir ki
onun rızası olmadan
bu fotoğraf ses getiren bir yerlere
düşmeyecektir.
Ve fotoğrafı çeken kişi
ne yapacağına ve buna saygı gösterip göstermeyeceğine karra verecektir.
Gerçek hayatta buna benzer filtrelemelerin
Pakistan'da gerçekleştiğini görüyoruz.
Ve artık bu sistem gibi insanların böyle filtrelemelerle karşılaştıklarında
bildirebilecekleri sistemler inşa edebiliriz.
Ve artık "Bilmiyorum. O sayfaya ulaşamıyorum. Herhalde yoluma devam ederim."
şeklinde işlemiyor ama aniden bir kolektif bilinç
neyi engellendiğini ve sansürlendiğini
buluyor.
Hatta, teknolojinn hayatı imite etmesinden bahsedecek olursak,
daha çok hayat teknolojiyi imite ediyor.
Bir NYU (New York Üniversitesi) araştırma görevlisi
üzerinde gülen suratlar ve gitmek istediği
yeri yazan bayraklar olan
karton robotları
bir motora bindirip etrafta dolaştırdı
Üzerinde "Oraya gitmeme yardımcı olabilir misiniz?" yazıyordu.
Bu robotları Manhattan sokaklarında gezdirdi.
Gülüşmeler
Bugünlerde herşeyi finanse ediyorlar.
Burada 43 kişinin yardımıyla
robotun Washington Square Park'ın bir köşesinden
diğer bir köşesine gitmeyi
başardığınız gösteren
bir harita var.
Bu bizi üç numaralı örneğimize getiriyor: otostop çekmek.
Ben otostop çekmenin öldüğünden emin değilim.
Neden mi? İşte burada Craiglist yolculuk paylaşım panosu.
Eğer adı Craigslist otostop panosu olsaydı
hiç kimse kullanmazdı, ıssız bir adaya benzerdi.
Ama bu yolculuk paylaşım panosu ve aslında aynı şey.
Peki neden insanlar kullanıyor bunu?
Bilmiyorum. Belki, katillerin önceden plan yapmadığını düşünüyorlardır??
Gülüşmeler
Hayır. Asıl cevap şu;
bir kere yeniden düzenlerseniz
zamanını doldurmuş, pas tutmuş
bayat beklentilerin
dışına çıkarsanız
Craigslist'in temsil ettiği insani nezaket ve paylaşımı
canlandırabilirsiniz.
Daha sonra
CouchSurfing.org gibi birşeyle renklendirebilirsiniz.
CouchSurfing; uzaklara giden insanların
o uzaklarda yaşayan
ve koltuklarında yabancıların uyumasından hoşlanan
o yabancıların
koltuklarında bedavaya uyumalarını
sağlayan bir fikir.
Bu çok parlak bir fikir.
Bu o uçan bal arısı işte.
Ne kadar çok başarılı koltuk paylaşımı olduğunu görmek hayret verici.
Ve eğer merak ediyorsanız, hayır, CouchSurfing yüzünden
hiç kimse ölmemiş
Gerçi, emin olmak için, mevcut repütasyon sistemine bakalım;
koltuk paylaşım deneyiminizin ardından yourmlarınızı yazıyorsunuz.
Yani biraz seçim yanlılığı olabilir.
Gülüşmeler
Kanımca,
İnternet sadece bir bilgi öbeğinden ibaret değil.
İnternet bir isim değil. O bir fiil.
Ve İnterneti kullandığınızda
eğer yeterince yakından ve dikkatlice
dinleyip izlerseniz
bilginin size birşeyler söylediğini
keşfedeceksiniz.
Bilginin size söylediği dün Demonsthenes'ten
duyduklarınız ile aynı.
"Haydi yürüyelim" diyor. Çok teşekkürler.
Alkış