WEBVTT

00:00:00.000 --> 00:00:02.000
Benim adım Jonattan Zittrain

00:00:02.000 --> 00:00:05.000
ve ben en son çalışmalarımda biraz kötümserdim.

00:00:05.000 --> 00:00:09.000
Böyle olunca bu sabah iyimser olmaya çalışayım dedim

00:00:09.000 --> 00:00:11.000
ve internetin bugünü üzerinden

00:00:11.000 --> 00:00:13.000
geleceği için

00:00:13.000 --> 00:00:16.000
umutlu olma sebebimi anlatmak istedim.

NOTE Paragraph

00:00:16.000 --> 00:00:20.000
Bugünlerde geçmiş kıyasla daha az umut varmış gibi gelebilir.

00:00:20.000 --> 00:00:22.000
İnsanlar daha az sefkatli. Birbirimize daha az güveniyoruz.

00:00:22.000 --> 00:00:26.000
Bilemiyorum. Örneğin,

00:00:26.000 --> 00:00:28.000
bir deneme yapabilirz.

00:00:28.000 --> 00:00:35.000
Kaç kişi daha önce otostop çekti?

00:00:35.000 --> 00:00:38.000
Biliyorum. Peki, kaç kişi

00:00:38.000 --> 00:00:43.000
geçtimiz 10 yılda otostop çekti?

00:00:43.000 --> 00:00:46.000
Ya. Peki, ne değişti?

00:00:46.000 --> 00:00:49.000
Bunun sebebi toplu taşımanın iyileşmiş olması değil.

00:00:49.000 --> 00:00:52.000
Bu sefkatin azaldığını

00:00:52.000 --> 00:00:55.000
yanlış yönde olduğumuzu düşünmemiz için bir sebep

NOTE Paragraph

00:00:55.000 --> 00:00:58.000
Ama aslında trendin tam ters yönde olduğunu

00:00:58.000 --> 00:01:01.000
ve İnternet'in buna destek verdiğini

00:01:01.000 --> 00:01:03.000
gösterecek üç örnek

00:01:03.000 --> 00:01:06.000
vereceğim sizlere.

00:01:06.000 --> 00:01:09.000
Bir numaralı örnek: İnternet'in kendisi

00:01:09.000 --> 00:01:13.000
Bunlar Internet'in üç kurucusu.

00:01:13.000 --> 00:01:15.000
1960larda Los Angles banliyösinde aynı liseye

00:01:15.000 --> 00:01:19.000
giden sınıf arkadaşları.

00:01:19.000 --> 00:01:22.000
Sizin okullarınızda Fransız kulübü veya Münazara kulübü olabilir.

00:01:22.000 --> 00:01:24.000
Onların, "Hadi, global bir ağ kuralım" kulübü vardı.

00:01:24.000 --> 00:01:27.000
ve çok ta iyiydi.

NOTE Paragraph

00:01:27.000 --> 00:01:30.000
Bu resimde Newsweek'in Internet rekrospektifinden

00:01:30.000 --> 00:01:33.000
25. yıldönümleri

00:01:33.000 --> 00:01:35.000
Gördüğünüz gibi

00:01:35.000 --> 00:01:38.000
biraz şapşallar.

00:01:38.000 --> 00:01:41.000
Global bir ağ kurmaya çalışırlarken

00:01:41.000 --> 00:01:43.000
bir büyük sınırlayıcı unsurları vardı

00:01:43.000 --> 00:01:46.000
bir de büyük özgürlükleri.

00:01:46.000 --> 00:01:50.000
Sınırlayıcı unsur hiç paralarının olmamasıydı.

00:01:50.000 --> 00:01:53.000
Bu fiziki bir ağ olsaydı,

00:01:53.000 --> 00:01:55.000
geceleyin paketleri taşımak için kamyonlar ve insanlara ihtiyacınız olurdu

00:01:55.000 --> 00:01:57.000
ama onlar böyle bir yatırım için gerekli olan

00:01:57.000 --> 00:02:00.000
sermayesi yoktu.

00:02:00.000 --> 00:02:02.000
Bunları hiçbirine sahip değillerdi.

NOTE Paragraph

00:02:02.000 --> 00:02:04.000
Ama şahane bir özgürlükleri vardı,

00:02:04.000 --> 00:02:08.000
bu işten para kazanmaları gerekmiyordu.

00:02:08.000 --> 00:02:12.000
İnternetin bir iş planı yoktur; hiçbir zaman olmadı.

00:02:12.000 --> 00:02:14.000
Bir icra kurulu başkanı yok,

00:02:14.000 --> 00:02:18.000
hiçbir firma interneti kurmaktan tek başına sorumlu değil.

00:02:18.000 --> 00:02:20.000
Onun yerine, bu insanlar eğlenceli birşeyler yapmak için

00:02:20.000 --> 00:02:23.000
bir araya gelmişti.

00:02:23.000 --> 00:02:25.000
Kimse onlara bunu yapmasını söylememişti

00:02:25.000 --> 00:02:29.000
veya bu işten kanazaç sağlamayı beklemiyorlardı.

NOTE Paragraph

00:02:29.000 --> 00:02:32.000
Bu ağ mimarisine yol açan ideal

00:02:32.000 --> 00:02:34.000
o zamandan bu yana olan

00:02:34.000 --> 00:02:38.000
diğer dijital ağlara benzemiyordu.

00:02:38.000 --> 00:02:40.000
O kadar sıradışıydı ki,

00:02:40.000 --> 00:02:44.000
İnternet'in işleyip işlemeyeceğinin net olmadığı söylenmişti.

00:02:44.000 --> 00:02:47.000
1992 yılına gelindiğinde bile, IBM

00:02:47.000 --> 00:02:50.000
İnternet Protokol'ü kullanarak kurumsal bir ağ

00:02:50.000 --> 00:02:53.000
inşa edilemeyeceğini söylüyordu.

00:02:53.000 --> 00:02:55.000
Ve bugün bile bazı İnternet mühendisleri

00:02:55.000 --> 00:02:59.000
tüm bunun bir pilot proje olduğunu ve jürinin hala mevcut olmadığını söylüyor.

00:02:59.000 --> 00:03:00.000
Gülüşmeler

NOTE Paragraph

00:03:00.000 --> 00:03:04.000
Bu nedenle İnternet mühendisliğinin maskotu olsaydı

00:03:04.000 --> 00:03:07.000
bal arısı olacağı söylenir.

00:03:07.000 --> 00:03:10.000
Çünkü bal arılarının tüy - kanat genişliği oranı

00:03:10.000 --> 00:03:12.000
uçmaları için fazla büyüktür.

00:03:12.000 --> 00:03:17.000
Ama yine de, gizemli bir şekilde, bal arıları uçabilmektedir.

00:03:17.000 --> 00:03:20.000
Söylemekten memnuniyet duyuyoru ki, muazzam devlet finansmanı sayesinde

00:03:20.000 --> 00:03:23.000
üç yıl kadar önce bal arılarının

00:03:23.000 --> 00:03:25.000
nasıl uçabildiğini öğrendik.

00:03:25.000 --> 00:03:27.000
Gülüşmeler

00:03:27.000 --> 00:03:29.000
Bu oldukça karmaşık, ama görünen o ki

00:03:29.000 --> 00:03:32.000
bal arıları çok hızlı kanat çırpıyor.

00:03:32.000 --> 00:03:35.000
Gülüşmeler

NOTE Paragraph

00:03:35.000 --> 00:03:39.000
Peki nedir bu ağın işlemesini sağlayan ve onu bu kadar sıradışı yapan

00:03:39.000 --> 00:03:42.000
tuhaf mimari yapılanış?

00:03:42.000 --> 00:03:44.000
Veriyi bir noktadan diğerine taşımak

00:03:44.000 --> 00:03:47.000
kurye ile paket taşınması gibi değildir.

00:03:47.000 --> 00:03:50.000
Bu daha çok bir konserde sahne önündeki karmaşaya benzer.

00:03:50.000 --> 00:03:51.000
Gülüşmeler

00:03:51.000 --> 00:03:53.000
Düşünün ki, bu ağın bir parçası olmak

00:03:53.000 --> 00:03:56.000
bir spor müsabakasında olmak gibi.

00:03:56.000 --> 00:03:58.000
Buradaki gibi sıra sıra oturuyorusunuz,

00:03:58.000 --> 00:04:00.000
ve biri bir bira söylüyor,

00:04:00.000 --> 00:04:03.000
bira sıra boyunca elden ele geçiyor.

00:04:03.000 --> 00:04:05.000
Sizin oturduğunuz noktada komşuluk göreviniz

00:04:05.000 --> 00:04:07.000
pantolonunuza dökülme riskine rağmen,

00:04:07.000 --> 00:04:10.000
birayı varış noktasına gidebilmesi için

00:04:10.000 --> 00:04:12.000
bir yanınızdan alıp diğer yanınızdaki kişiye vermek.

NOTE Paragraph

00:04:12.000 --> 00:04:14.000
Kimse bunu yapmanız için size para ödenemz.

00:04:14.000 --> 00:04:17.000
Bu sizin oturduğunuz noktada komşuluk görevinizdir.

00:04:17.000 --> 00:04:21.000
Ve, bir bakıma, İnternet'te paketler bu şekilde hareket eder,

00:04:21.000 --> 00:04:23.000
orijinal gönderici veya alıcı ile

00:04:23.000 --> 00:04:25.000
herhangi bir kontratı

00:04:25.000 --> 00:04:27.000
ya da yasal yükümlülüğü olmadan

00:04:27.000 --> 00:04:31.000
veriyi bir yandan alıp diğerine ileten

00:04:31.000 --> 00:04:33.000
aracı kuruluşlar sayesinde

00:04:33.000 --> 00:04:36.000
kimi zaman 25 veya 30 kadar iletim noktasından geçer.

NOTE Paragraph

00:04:36.000 --> 00:04:40.000
Doğaldır ki sahneönü gibi keşmekeş bi rotamda rota belirlemek zordur.

00:04:40.000 --> 00:04:42.000
Güvene ço kihtiyacınız var,

00:04:42.000 --> 00:04:45.000
ama bu "Pardon, ben Pensacola şehrine gitmek istiyorum" demek gibi değildir.

00:04:45.000 --> 00:04:49.000
Sonuç olarak, İnternet adreslemeye ve yönlendirmelere ihtiyaç duyar.

00:04:49.000 --> 00:04:53.000
Ancak tüm İnternet'i kapsayan bir harita yok.

00:04:53.000 --> 00:04:56.000
Onun yerien, benzer bir şekilde, hepimiz bir tiyatro salonunda oturuyoruz,

00:04:56.000 --> 00:04:59.000
ama sisin ortasında herkes sadece

00:04:59.000 --> 00:05:01.000
bir yanındaki kişiyi görebiliyor.

00:05:01.000 --> 00:05:04.000
Peki kimin nerede olduğunu nasıl anlayacağız?

00:05:04.000 --> 00:05:06.000
Sağımızdaki kişiye dönüp

00:05:06.000 --> 00:05:09.000
solumuzda kimin olduğunu söyleriz.

00:05:09.000 --> 00:05:11.000
ve solumuzdakine de sağımızdakini.

00:05:11.000 --> 00:05:13.000
Ve herkes köpürtüp durulayıp tekrar eder. Daha neler olduğunu anlayamadan

00:05:13.000 --> 00:05:16.000
herşeyin nerede olduğuna dair bir fikriniz olur.

NOTE Paragraph

00:05:16.000 --> 00:05:21.000
Aslında İnternet adreslemesi ve rota tespiti bu şekilde çalışır.

00:05:21.000 --> 00:05:25.000
Bu iyilik ve güvene dayalı olarak çalışan bir sistemdir

00:05:25.000 --> 00:05:28.000
bu nedenle çok hassas ve saldırıya açıktır.

00:05:28.000 --> 00:05:30.000
Nadir ama çarpıcı durumlarda,

00:05:30.000 --> 00:05:33.000
bir kişi tarafından söylenen tek bir yalan

00:05:33.000 --> 00:05:35.000
bu bal peteğinde

00:05:35.000 --> 00:05:37.000
gerçek sorunlara yol açabilir.

NOTE Paragraph

00:05:37.000 --> 00:05:40.000
Örneğin, geçen sene

00:05:40.000 --> 00:05:42.000
Pakistan hükümeti

00:05:42.000 --> 00:05:45.000
orada Internet hizmet sağlayıcılarına

00:05:45.000 --> 00:05:49.000
Pakistan vatandaşlarının YouTube'a erişimini engellemesini istedi.

00:05:49.000 --> 00:05:51.000
YouTube'da hükümetin halkın görüntülemesini istemediği bir video vardı

00:05:51.000 --> 00:05:53.000
ve hükümet erişimin engellenmesini istedi.

00:05:53.000 --> 00:05:55.000
Bu sık görülen bir durumdur. Birçok hükümet

00:05:55.000 --> 00:05:57.000
sıklıkla Internet'teki içeriği

00:05:57.000 --> 00:06:00.000
filtrelemek, sansürlemek ve bloklamak ister.

NOTE Paragraph

00:06:00.000 --> 00:06:02.000
Pakistan'daki bir ISP (Internet hizmet sağlayıcısı)

00:06:02.000 --> 00:06:05.000
abonelerinin erişimini oldukça sıradışı bir yolla

00:06:05.000 --> 00:06:08.000
engellemeyi seçti.

00:06:08.000 --> 00:06:10.000
Internet'in bir parçasıysanız etrafınızda ne gördüğünüzü bildirmeniz istenir

00:06:10.000 --> 00:06:13.000
Bu hizmet sağlayıcı

00:06:13.000 --> 00:06:15.000
kendisinin

00:06:15.000 --> 00:06:20.000
YouTube olduğunu

00:06:20.000 --> 00:06:22.000
bildirdi.

00:06:22.000 --> 00:06:25.000
"Evet, gerçekten" dedi "Ben YouTube'um."

00:06:25.000 --> 00:06:27.000
Böylelikle abonelerin

00:06:27.000 --> 00:06:29.000
veri peketleri Internet hizmet sağlayıcısında durdu

00:06:29.000 --> 00:06:32.000
çünkü onun YouTube olduğunu sanıyorlardı.

00:06:32.000 --> 00:06:34.000
Ve hizmet sağlayıcı veri paketlerini açmadan attı

00:06:34.000 --> 00:06:36.000
çünkü amaç erişimi engellemekti.

NOTE Paragraph

00:06:36.000 --> 00:06:38.000
Ama burada kalmadı.

00:06:38.000 --> 00:06:40.000
Bu bildiri,

00:06:40.000 --> 00:06:42.000
bir tık ile yayıldı,

00:06:42.000 --> 00:06:45.000
bir başka tık ile yansıdı.

00:06:45.000 --> 00:06:47.000
Olaya baktığınızda

00:06:47.000 --> 00:06:49.000
görülüyor ki,

00:06:49.000 --> 00:06:51.000
bir an

00:06:51.000 --> 00:06:53.000
YouTube gayet düzgün çalışıyor.

00:06:53.000 --> 00:06:55.000
Bir sonraki an,

00:06:55.000 --> 00:06:58.000
sahte bildiri yayılıyor.

00:06:58.000 --> 00:07:00.000
Ve iki dakika içerisinde,

00:07:00.000 --> 00:07:02.000
etraft yansıyor

00:07:02.000 --> 00:07:05.000
ve YouTube tüm dünyada bloklanıyor.

00:07:05.000 --> 00:07:08.000
Oxford, İngiltere'de oturup YouTube'a girmeye çalışıyorsanız,

00:07:08.000 --> 00:07:10.000
veri paketleriniz Pakistan'a gidiyordu

00:07:10.000 --> 00:07:13.000
ve geri dönmüyordu.

NOTE Paragraph

00:07:13.000 --> 00:07:15.000
Şimdi sadece bunu düşünün.

00:07:15.000 --> 00:07:17.000
Dünyanın en popüler internet sitelerinden biri,

00:07:17.000 --> 00:07:19.000
dünyanın en popüler internet sitelerinden biri

00:07:19.000 --> 00:07:23.000
ve ne YouTube'un ne de Google'ın

00:07:23.000 --> 00:07:26.000
yapabileceği birşey yoktu.

00:07:26.000 --> 00:07:30.000
Ama nasılda, birkaç saat içerisinde

00:07:30.000 --> 00:07:32.000
sorun giderilmişti.

00:07:32.000 --> 00:07:34.000
Peki, bu nasıl oldu?

NOTE Paragraph

00:07:34.000 --> 00:07:37.000
Büyük bir ipucu için KAAOG'a (NANOG) dönüyoruz,

00:07:37.000 --> 00:07:40.000
Kuzey America Ağ Operasyon Grubu

00:07:40.000 --> 00:07:42.000
Dışarıda

00:07:42.000 --> 00:07:44.000
güzel bir gün varken

00:07:44.000 --> 00:07:46.000
kendi terminallerinde

00:07:46.000 --> 00:07:48.000
penceresiz bir odaya girip

00:07:48.000 --> 00:07:51.000
bunun gibi sabit orantıda

00:07:51.000 --> 00:07:55.000
e-postaları ve mesajları okuyan

00:07:55.000 --> 00:07:57.000
ve ağları hakkında konuşan bir grup insan.

00:07:57.000 --> 00:07:59.000
Ve bazıları dünyanın dört bir yanında ki

00:07:59.000 --> 00:08:01.000
İnternet hizmet sağlayıcılarında orta-düzey çalışanlar.

00:08:01.000 --> 00:08:03.000
Ve işte orada mesajlardan biri şöyle diyordu,

00:08:03.000 --> 00:08:06.000
"Görünen o ki bir sorunumuz var. YouTube gasp ediliyor.

00:08:06.000 --> 00:08:09.000
Bu bir tatbikat değil. Bu YouTube mühendislerinin

00:08:09.000 --> 00:08:11.000
şaşkınlığı da değil. Gerçekten.

00:08:11.000 --> 00:08:13.000
Pakistan'da birşeyler oluyor."

00:08:13.000 --> 00:08:17.000
Ve sorunun ne olduğunu bulmak ve çözmeye yardım etmek için bir araya geldiler.

NOTE Paragraph

00:08:17.000 --> 00:08:20.000
Yani bu biraz evinizde yangın çıkması gibi.

00:08:20.000 --> 00:08:24.000
Kötü haber, itfaiye ekibi yok.

00:08:24.000 --> 00:08:27.000
İyi haber, nereden geldiği belli olmayan rastgele insanlar

00:08:27.000 --> 00:08:31.000
bir teşekkür veya ödeme beklemeden, yangını söndürüyor.

00:08:31.000 --> 00:08:36.000
Alkışlamalar

00:08:36.000 --> 00:08:38.000
Ben de bilgisayar delisi yabancıların

00:08:38.000 --> 00:08:40.000
yaptığı rastgele iyilikleri tanımlayan

00:08:40.000 --> 00:08:42.000
doğru modeli bulmaya çalışıyordum.

00:08:42.000 --> 00:08:47.000
Gülüşmeler

00:08:47.000 --> 00:08:50.000
Bilirsiniz, yardım çağırırsınız

00:08:50.000 --> 00:08:52.000
ve insanlar destek vermek için hazırdır.

00:08:52.000 --> 00:08:56.000
Ve aramaya başlarsınız bu modelin her yerde olduğunu görebilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:08:56.000 --> 00:08:59.000
İki numaralı örnek: Wikipedia

00:08:59.000 --> 00:09:02.000
2001'de Jimbo adlı biri sizi gelip

00:09:02.000 --> 00:09:05.000
"Benim bir fikrim var! Herkesin, herhangi bir zamanda

00:09:05.000 --> 00:09:07.000
düzenleyebileceği 7 makale ile başlayalım

00:09:07.000 --> 00:09:10.000
ve kocaman bir ansiklopedimiz olsun! Ne dersin?" deseydi

00:09:10.000 --> 00:09:14.000
Doğru. Gelmiş geçmiş en saçma fikir.

00:09:14.000 --> 00:09:15.000
Gülüşmeler

00:09:15.000 --> 00:09:20.000
Nitekim, Wikipedia o kadar saçma bir fikir ki

00:09:20.000 --> 00:09:23.000
Jimbo'nun bile aklına gelmemişti.

NOTE Paragraph

00:09:23.000 --> 00:09:25.000
Jimbo'nun fikri Nupedia idi.

00:09:25.000 --> 00:09:27.000
Tamamen geleneksel olacaktı.

00:09:27.000 --> 00:09:29.000
İyi bir adam olduğu için

00:09:29.000 --> 00:09:31.000
insanlara makaleleri yazmaları için

00:09:31.000 --> 00:09:33.000
para ödeyecekti.

00:09:33.000 --> 00:09:35.000
Wiki, diğer insanlar

00:09:35.000 --> 00:09:37.000
düzenlemeler ile ilgili önerilerde bulunabilsin diye

00:09:37.000 --> 00:09:39.000
sonradan akla gelen bir fikir, bir arka oda olarak ortaya çıkmıştı.

00:09:39.000 --> 00:09:42.000
Sonradan arka oda büyüdü

00:09:42.000 --> 00:09:44.000
ve tüm projeyi kuşattı.

NOTE Paragraph

00:09:44.000 --> 00:09:47.000
Ve bugün, Wikipedia o kadar yaygın ki

00:09:47.000 --> 00:09:51.000
Çin restorantlarının menülerin de bile rastlayabiliyorsunuz.

00:09:51.000 --> 00:09:57.000
Gülüşmeler

00:09:57.000 --> 00:09:59.000
Bunu ben uydurmuyorum.

00:09:59.000 --> 00:10:01.000
Gülüşmeler

00:10:01.000 --> 00:10:04.000
Daha sonra açıklayacağım bir teorim var.

00:10:04.000 --> 00:10:06.000
Şimdilik Wikipedia'mı tavada ve tatlı kırmızı biberli

00:10:06.000 --> 00:10:08.000
tercih ettiğimi söylemem yeterli olacaktır.

00:10:08.000 --> 00:10:10.000
Gülüşmeler

NOTE Paragraph

00:10:10.000 --> 00:10:13.000
Ama şimdi, Wikipedia kendiliğinden işlemiyor.

00:10:13.000 --> 00:10:15.000
Peki gerçekte nasıl işliyor? Görünen o ki

00:10:15.000 --> 00:10:17.000
mecazi anlamda penceresiz bir arka

00:10:17.000 --> 00:10:19.000
oda var.

00:10:19.000 --> 00:10:21.000
Güneşli bir günde, bir grup insan

00:10:21.000 --> 00:10:24.000
penceresiz odada oturup

00:10:24.000 --> 00:10:26.000
kendisi de düzenlenebilen bir wiki olan

00:10:26.000 --> 00:10:29.000
yönetici panelini gözlemliyor.

00:10:29.000 --> 00:10:32.000
Ve siz de sorunlarınızı bu sayfaya yazıyorsunuz.

00:10:32.000 --> 00:10:35.000
Bu tarih için söylenen "felaket felaket üstüne"

00:10:35.000 --> 00:10:38.000
söylemini hatırlatıyor.

NOTE Paragraph

00:10:38.000 --> 00:10:42.000
Bir numara: "Andyvphil adlı kullanıcı tarafından taraflı yorum girilmiş"

00:10:42.000 --> 00:10:45.000
Eğer, bugün buradaysan özür dilerim Andyvphill.

00:10:45.000 --> 00:10:47.000
Ben taraf tutmuyorum.

00:10:47.000 --> 00:10:50.000
"Anon yaptığım değişikliklerden ötürü bana saldırıyor."

00:10:50.000 --> 00:10:52.000
İşte bu benim favorim: "Uzun bir hikaye."

00:10:52.000 --> 00:10:53.000
Gülüşmeler

00:10:53.000 --> 00:10:57.000
Görünen o ki, bu sayfayı şikayette bulunmak için kullanan insanlardan çok

00:10:57.000 --> 00:10:59.000
bu sorunları görmek ve düzeltilmelerine yardım etmek isteyen insanlar

00:10:59.000 --> 00:11:02.000
ziyaret ediyor.

NOTE Paragraph

00:11:02.000 --> 00:11:05.000
Ve Wikipedia'yı ayakta tutan şey de bu.

00:11:05.000 --> 00:11:08.000
Herhangi bir zamanda Wikipedia

00:11:08.000 --> 00:11:13.000
mutlak yıkımdan yaklaşık 45 dakika uzakta. Sizce de öyle değil mi?

00:11:13.000 --> 00:11:15.000
İçindeki her bir makaleyi bir Rolex saat reklamına çevirmeye çalışan

00:11:15.000 --> 00:11:17.000
spam botları geziyor.

00:11:17.000 --> 00:11:18.000
Gülüşmeler

00:11:18.000 --> 00:11:21.000
İşte bu ince bilgisayar delisi insanların çizdiği çizgi

00:11:21.000 --> 00:11:23.000
onu ayakta tutuyor.

00:11:23.000 --> 00:11:25.000
Görev olduğu için değil,

00:11:25.000 --> 00:11:27.000
kariyer için değil,

00:11:27.000 --> 00:11:29.000
ama içten gelen bir çağrı olduğu için.

00:11:29.000 --> 00:11:32.000
Değer verdikleri için yapmaları

00:11:32.000 --> 00:11:34.000
gerektiğini hissediyorlar.

NOTE Paragraph

00:11:34.000 --> 00:11:36.000
Hatta sadece sayfaları temizlemek için

00:11:36.000 --> 00:11:38.000
"Vandalizm Karşıtı Ünite",

00:11:38.000 --> 00:11:41.000
"Kibarlık, Olgunluk, Sorumluluk"

00:11:41.000 --> 00:11:43.000
gibi gruplar oluşturuyorlar.

00:11:43.000 --> 00:11:46.000
İnsan merak ediyor,

00:11:46.000 --> 00:11:50.000
bir hafta sonu muazzam bir Star Trek toplantısı yapılacak olsa

00:11:50.000 --> 00:11:52.000
dükkana kim bakacak?

00:11:52.000 --> 00:11:57.000
Gülüşmeler

NOTE Paragraph

00:11:57.000 --> 00:11:59.000
Görüyoruz ki

00:11:59.000 --> 00:12:02.000
Gülüşmeler

00:12:02.000 --> 00:12:06.000
Bu fenomende gördüğümüz

00:12:06.000 --> 00:12:10.000
Hollanda'dan çılgın bir trafik mühendisi olan Hans Monderman'ın

00:12:10.000 --> 00:12:12.000
Güney Kensington'da ortaya çıkardığı şudur;

00:12:12.000 --> 00:12:14.000
Dış kuralları ve işaretleri ve diğer herşeyi kaldırdığınızda

00:12:14.000 --> 00:12:19.000
insanların kendi kendilerine

00:12:19.000 --> 00:12:21.000
işlev gerçekleştirdiği

00:12:21.000 --> 00:12:24.000
ve birbirleriyle daha insani bir etkileşime girdikleri

00:12:24.000 --> 00:12:27.000
daha güvenli bir ortam elde edebilirsiniz.

00:12:27.000 --> 00:12:29.000
Yaptıkları şeylerin sorumluluğunu

00:12:29.000 --> 00:12:31.000
almaları gerektiğinin farkına varıyorlar.

00:12:31.000 --> 00:12:34.000
Ve Wikipedia da bunu benimsedi.

NOTE Paragraph

00:12:34.000 --> 00:12:37.000
Bazılarınız Star Wars Kid videosunu hatırlayacaktır.

00:12:37.000 --> 00:12:41.000
Golf topu toplayıcısını ışın kılıcı olarak kullanırken kendini

00:12:41.000 --> 00:12:43.000
filme çekmişti.

00:12:43.000 --> 00:12:46.000
Film, çocuğun izni olmadan, hatta haberi bile olmadan,

00:12:46.000 --> 00:12:48.000
İnternet'e düşmüştü.

00:12:48.000 --> 00:12:51.000
Muazzam derecede viral bir video. Çok popüler.

00:12:51.000 --> 00:12:54.000
Çocuk için tamamen utanç verici.

NOTE Paragraph

00:12:54.000 --> 00:12:56.000
Ansiklopedik bir durum olmasından dolayı,

00:12:56.000 --> 00:12:59.000
Wikipedia'nın Star Wars Kid ile ilgli bir makale yazması gerekiyordu.

00:12:59.000 --> 00:13:01.000
Wikipedia'da her makaleye karşılık gelen bir tartışma sayfası var.

00:13:01.000 --> 00:13:03.000
Ve bu tartışma sayfasında

00:13:03.000 --> 00:13:06.000
Wikipediacılar arasında makalede

00:13:06.000 --> 00:13:10.000
çocuğun gerçek adının verilip verilmemesi ile ilgili

00:13:10.000 --> 00:13:12.000
kapsamlı bir tartışma çıktı

00:13:12.000 --> 00:13:14.000
Her iki tarafı da destekleyen yazıları bulabilirsiniz.

00:13:14.000 --> 00:13:16.000
Burada bir kısmını görüyorsunuz.

00:13:16.000 --> 00:13:18.000
Sonunda,

00:13:18.000 --> 00:13:20.000
hiçbir şekilde oy birliği olmadan,

00:13:20.000 --> 00:13:22.000
neredeyse tüm medya çocuğun gerçek adını verirken onlar

00:13:22.000 --> 00:13:25.000
vermemeye karar verdi.

00:13:25.000 --> 00:13:28.000
Yapılması gereken dopru davranışın bu olmadığını düşündüler.

00:13:28.000 --> 00:13:30.000
Bu bir iyilik hareketiydi.

NOTE Paragraph

00:13:30.000 --> 00:13:32.000
Ve bugüne kadar, Star Wars Kid sayfasının en tepesinde

00:13:32.000 --> 00:13:34.000
çocuğun gerçek adının kullanılmayacağı ile ilgili

00:13:34.000 --> 00:13:37.000
bir uyarı var.

00:13:37.000 --> 00:13:39.000
Eğer kullanırsanız anında kaldırılacaktır.

00:13:39.000 --> 00:13:43.000
Hem de belki esas kararla uyuşmamış olabilecek kişiler tarafından

00:13:43.000 --> 00:13:46.000
sonuca saygı gösterdikleri ve

00:13:46.000 --> 00:13:48.000
öyle kalması için çalışacakları için

00:13:48.000 --> 00:13:52.000
çünkü onlar kendi görüşlerinden daha büyük birşeye inanıyorlar.

00:13:52.000 --> 00:13:55.000
Bir avukat olarak söylemeliyim ki, bu insanlar yasayı,

00:13:55.000 --> 00:13:59.000
ve yerleşik kararları icat ediyorlar.

NOTE Paragraph

00:13:59.000 --> 00:14:02.000
Şimdi, bu sadece Wikipedia ile sınırlı değil.

00:14:02.000 --> 00:14:04.000
Bunu bloglarda da görüyoruz.

00:14:04.000 --> 00:14:07.000
Bu bir 2005 Business Week kapağı.

00:14:07.000 --> 00:14:09.000
Vay. Bloglar işletmenizi değiştirecek.

00:14:09.000 --> 00:14:12.000
Biliyorum saçm gözüküyorlar. Ve kesinlikle saçma gözüküyorlar.

00:14:12.000 --> 00:14:14.000
Her türlü saçma projelerden çıkıyorlar.

NOTE Paragraph

00:14:14.000 --> 00:14:16.000
Bu en favori saçma blog örneğim:

00:14:16.000 --> 00:14:19.000
Hitler gibi gözüken kediler

00:14:19.000 --> 00:14:20.000
Güleşmeler

00:14:20.000 --> 00:14:23.000
Hitler'e benzeyen kedinizin

00:14:23.000 --> 00:14:25.000
bir fotoğrafını gönderiyorsunuz.

00:14:25.000 --> 00:14:32.000
Gülüşmeler

00:14:32.000 --> 00:14:34.000
Evet, bence de. 4 numaralı kedi

00:14:34.000 --> 00:14:36.000
Hergün eve bu kediye geldiğinizi düşünebiliyor musunuz?

00:14:36.000 --> 00:14:37.000
Gülüşmeler

NOTE Paragraph

00:14:37.000 --> 00:14:41.000
Ama, benzer muzipliğin insanlara

00:14:41.000 --> 00:14:43.000
uygulandığını da görüyorsunuz.

00:14:43.000 --> 00:14:47.000
Bu talihsiz portrelere adanmış bir blog.

00:14:47.000 --> 00:14:50.000
Bu "Çit ile ayrılmış Bucolic çayır" fotoğrafı.

00:14:50.000 --> 00:14:52.000
Kadının arkasındaki bir hayvan cesedi mi yoksa?

00:14:52.000 --> 00:14:53.000
Gülüşmeler

00:14:53.000 --> 00:14:55.000
Galiba, kadının arkasındaki

00:14:55.000 --> 00:14:57.000
bir hayvan cesedi.

NOTE Paragraph

00:14:57.000 --> 00:14:59.000
Ve her biri diğerinden daha talihsiz.

00:14:59.000 --> 00:15:03.000
Sonra buna rastlıyorsunuz. Fotoğraf, sahibinin isteği üzerine kaldırılmıştır.

00:15:03.000 --> 00:15:05.000
İşte bu. Fotoğraf, sahibinin isteği üzerine kaldırılmıştır.

00:15:05.000 --> 00:15:07.000
Görünen o ki, biri siteyi yapan alaycı kişiye

00:15:07.000 --> 00:15:10.000
yasal bir tehdit olmadan, bir ödeme yapmayı teklif etmeden

00:15:10.000 --> 00:15:13.000
ama sadece "Lütfen fotoğrafı kaldırır mısın?"

00:15:13.000 --> 00:15:15.000
demiş.

00:15:15.000 --> 00:15:17.000
Alaycı kişi "Peki, sorun değil." demiş.

NOTE Paragraph

00:15:17.000 --> 00:15:21.000
İnanıyorum ki, öyle online mimariler inşa edebiliriz ki,

00:15:21.000 --> 00:15:24.000
bunun gibi insani talepleri

00:15:24.000 --> 00:15:26.000
yerine getirmeyi kolay kılar

00:15:26.000 --> 00:15:28.000
böylelikle görürüz ki

00:15:28.000 --> 00:15:30.000
karşılaştığımız online veriler

00:15:30.000 --> 00:15:34.000
tıklayıp, kopyalayıp, yapıştırıp, başkalarına gönderdiğimiz bu veriler

00:15:34.000 --> 00:15:37.000
aslında insani duyguları temsil ediyorlar.

00:15:37.000 --> 00:15:39.000
Gayret ederek ve etki ederek

00:15:39.000 --> 00:15:41.000
etik bir an yaşayarak

00:15:41.000 --> 00:15:44.000
nasıl davranacağımıza karar verebiliriz.

NOTE Paragraph

00:15:44.000 --> 00:15:47.000
Hatta ben bunun gerçek dünyada da olabileceğine inanıyorum.

00:15:47.000 --> 00:15:50.000
her yerde sizi filme alan, belki de bunu İnternete yükleyen

00:15:50.000 --> 00:15:53.000
her geçen gün daha fazla sansürün olduğu bir dünyada yaşıyoruz

00:15:53.000 --> 00:15:55.000
"Biliyorum, ama yapmamayı tercih ediyorum" yazan

00:15:55.000 --> 00:15:57.000
bir yaka kartı takabilirsiniz.

00:15:57.000 --> 00:16:00.000
Ve teknolojiye sahipsiniz

00:16:00.000 --> 00:16:02.000
fotoğrafı çekilen o kişi daha sonra bilecektir ki

00:16:02.000 --> 00:16:04.000
onun rızası olmadan

00:16:04.000 --> 00:16:06.000
bu fotoğraf ses getiren bir yerlere

00:16:06.000 --> 00:16:08.000
düşmeyecektir.

00:16:08.000 --> 00:16:10.000
Ve fotoğrafı çeken kişi

00:16:10.000 --> 00:16:14.000
ne yapacağına ve buna saygı gösterip göstermeyeceğine karra verecektir.

NOTE Paragraph

00:16:14.000 --> 00:16:16.000
Gerçek hayatta buna benzer filtrelemelerin

00:16:16.000 --> 00:16:18.000
Pakistan'da gerçekleştiğini görüyoruz.

00:16:18.000 --> 00:16:22.000
Ve artık bu sistem gibi insanların böyle filtrelemelerle karşılaştıklarında

00:16:22.000 --> 00:16:25.000
bildirebilecekleri sistemler inşa edebiliriz.

00:16:25.000 --> 00:16:29.000
Ve artık "Bilmiyorum. O sayfaya ulaşamıyorum. Herhalde yoluma devam ederim."

00:16:29.000 --> 00:16:31.000
şeklinde işlemiyor ama aniden bir kolektif bilinç

00:16:31.000 --> 00:16:34.000
neyi engellendiğini ve sansürlendiğini

00:16:34.000 --> 00:16:36.000
buluyor.

00:16:36.000 --> 00:16:40.000
Hatta, teknolojinn hayatı imite etmesinden bahsedecek olursak,

00:16:40.000 --> 00:16:43.000
daha çok hayat teknolojiyi imite ediyor.

NOTE Paragraph

00:16:43.000 --> 00:16:46.000
Bir NYU (New York Üniversitesi) araştırma görevlisi

00:16:46.000 --> 00:16:48.000
üzerinde gülen suratlar ve gitmek istediği

00:16:48.000 --> 00:16:51.000
yeri yazan bayraklar olan

00:16:51.000 --> 00:16:53.000
karton robotları

00:16:53.000 --> 00:16:55.000
bir motora bindirip etrafta dolaştırdı

00:16:55.000 --> 00:16:57.000
Üzerinde "Oraya gitmeme yardımcı olabilir misiniz?" yazıyordu.

00:16:57.000 --> 00:17:01.000
Bu robotları Manhattan sokaklarında gezdirdi.

00:17:01.000 --> 00:17:03.000
Gülüşmeler

00:17:03.000 --> 00:17:06.000
Bugünlerde herşeyi finanse ediyorlar.

00:17:06.000 --> 00:17:08.000
Burada 43 kişinin yardımıyla

00:17:08.000 --> 00:17:11.000
robotun Washington Square Park'ın bir köşesinden

00:17:11.000 --> 00:17:13.000
diğer bir köşesine gitmeyi

00:17:13.000 --> 00:17:15.000
başardığınız gösteren

00:17:15.000 --> 00:17:17.000
bir harita var.

NOTE Paragraph

00:17:17.000 --> 00:17:21.000
Bu bizi üç numaralı örneğimize getiriyor: otostop çekmek.

00:17:21.000 --> 00:17:24.000
Ben otostop çekmenin öldüğünden emin değilim.

00:17:24.000 --> 00:17:28.000
Neden mi? İşte burada Craiglist yolculuk paylaşım panosu.

00:17:28.000 --> 00:17:31.000
Eğer adı Craigslist otostop panosu olsaydı

00:17:31.000 --> 00:17:33.000
hiç kimse kullanmazdı, ıssız bir adaya benzerdi.

00:17:33.000 --> 00:17:36.000
Ama bu yolculuk paylaşım panosu ve aslında aynı şey.

00:17:36.000 --> 00:17:38.000
Peki neden insanlar kullanıyor bunu?

00:17:38.000 --> 00:17:41.000
Bilmiyorum. Belki, katillerin önceden plan yapmadığını düşünüyorlardır??

00:17:41.000 --> 00:17:47.000
Gülüşmeler

00:17:47.000 --> 00:17:49.000
Hayır. Asıl cevap şu;

00:17:49.000 --> 00:17:51.000
bir kere yeniden düzenlerseniz

00:17:51.000 --> 00:17:54.000
zamanını doldurmuş, pas tutmuş

00:17:54.000 --> 00:17:57.000
bayat beklentilerin

00:17:57.000 --> 00:17:59.000
dışına çıkarsanız

00:17:59.000 --> 00:18:03.000
Craigslist'in temsil ettiği insani nezaket ve paylaşımı

00:18:03.000 --> 00:18:06.000
canlandırabilirsiniz.

NOTE Paragraph

00:18:06.000 --> 00:18:08.000
Daha sonra

00:18:08.000 --> 00:18:10.000
CouchSurfing.org gibi birşeyle renklendirebilirsiniz.

00:18:10.000 --> 00:18:13.000
CouchSurfing; uzaklara giden insanların

00:18:13.000 --> 00:18:16.000
o uzaklarda yaşayan

00:18:16.000 --> 00:18:19.000
ve koltuklarında yabancıların uyumasından hoşlanan

00:18:19.000 --> 00:18:24.000
o yabancıların

00:18:24.000 --> 00:18:26.000
koltuklarında bedavaya uyumalarını

00:18:26.000 --> 00:18:30.000
sağlayan bir fikir.

00:18:30.000 --> 00:18:34.000
Bu çok parlak bir fikir.

00:18:34.000 --> 00:18:36.000
Bu o uçan bal arısı işte.

NOTE Paragraph

00:18:36.000 --> 00:18:39.000
Ne kadar çok başarılı koltuk paylaşımı olduğunu görmek hayret verici.

00:18:39.000 --> 00:18:43.000
Ve eğer merak ediyorsanız, hayır, CouchSurfing yüzünden

00:18:43.000 --> 00:18:45.000
hiç kimse ölmemiş

00:18:45.000 --> 00:18:48.000
Gerçi, emin olmak için, mevcut repütasyon sistemine bakalım;

00:18:48.000 --> 00:18:51.000
koltuk paylaşım deneyiminizin ardından yourmlarınızı yazıyorsunuz.

00:18:51.000 --> 00:18:54.000
Yani biraz seçim yanlılığı olabilir.

00:18:54.000 --> 00:18:58.000
Gülüşmeler

NOTE Paragraph

00:18:58.000 --> 00:19:02.000
Kanımca,

00:19:02.000 --> 00:19:05.000
İnternet sadece bir bilgi öbeğinden ibaret değil.

00:19:05.000 --> 00:19:08.000
İnternet bir isim değil. O bir fiil.

00:19:08.000 --> 00:19:10.000
Ve İnterneti kullandığınızda

00:19:10.000 --> 00:19:14.000
eğer yeterince yakından ve dikkatlice

00:19:14.000 --> 00:19:16.000
dinleyip izlerseniz

00:19:16.000 --> 00:19:18.000
bilginin size birşeyler söylediğini

00:19:18.000 --> 00:19:20.000
keşfedeceksiniz.

00:19:20.000 --> 00:19:22.000
Bilginin size söylediği dün Demonsthenes'ten

00:19:22.000 --> 00:19:25.000
duyduklarınız ile aynı.

00:19:25.000 --> 00:19:29.000
"Haydi yürüyelim" diyor. Çok teşekkürler.

00:19:29.000 --> 00:19:31.000
Alkış