-
(Hispana): Ĉu vi parolas la Kastilian?
-
(Hispana): Ne, mi ne parolas la Kastilian.
-
(Hispana): Sed mi parolas la Hispanan!
-
Kio?
-
Saluton al ĉiuj, kaj bonvenon
al la Langfocus kanalo.
-
Mi nomiĝas Paul.
-
Hodiaŭ, mi parolas pri la hispana lingvo.
-
Eble vi scias, ke Hispanio havas
pli ol unu lingvo,
-
do kiam mi diras "hispana",
-
mi parolas specife
pri la Kastilia Hispana,
-
kiu estas parolita kiel denaska lingvo
de 74% da la popolo de Hiapanio,
-
kaj 99% da la popolo de Hispanio
inkluzive dua-lingvaj parolantoj.
-
La Kastilia estas la Hispania lingvo
kiu iĝis
-
unu el la plej gravaj mundaj lingvoj.
-
Dum tiu video, eble mi nomus ĝin Kastilia,
-
por diferencigi ĝin kontraŭ aliaj lingvoj
de Hispanio,
-
sed mi normale nomos ĝin la Hispana.
-
El tutaj lingvoj en la mundo,
-
la Hispana havas la due-plej multan
nombron de denaskaj parolantoj,
-
kun 470 milionoj denaskaj parolantoj,
-
kaj ankaŭ plia 90 milionoj
kiuj parolas ĝin kiel dua lingvo.
-
Ĝi ankaŭ estas unu el
la plej disigitaj lingvoj,
-
kun 44 landoj el la mundo kiuj havas
almenaŭ 3 milionoj
-
da denaska Hispana parolantoj, aŭ plu.
-
Ĝi estas unu el ses oficialaj lingvoj
de la Uniĝintaj Nacioj,
-
kaj ankaŭ oficiala lingvo
de la Eŭropa Unio.
-
Ĝi ankaŭ estas oficiala lingvo
de 21 landoj,
-
se oni inkluzivus Porto-Riko, kiu estas
teritorio de Usono.
-
Ĝi ankau estis oficiala lingvo
de Filipinio,
-
sed ĝi ne estas jam.
-
La Hispana ankaŭ esta la trie-plej
uzata lingvo sur la Interreto.
-
Laŭ unu fonto kiun mi leĝis:
-
"La uzo de la Hispana en Interreto
kreskis 800% dum la lastaj unuj jaroj."
-
La Hispana estas ano de la Ibera-Latinida
sub-familio de la Latinida lingva familio.
-
Aliaj anoj de tiu sub-familio inkluzivas
la Portugalan, la Galegan,
-
kaj laŭ iuj personoj, la Katalana.
-
Simila kun tutaj Latinida lingvoj,
-
la Hispana evoluis el vulgara Latina,
-
la Latina kiu estas portita al la regiono
de la Roma Imperio.
-
Vulgara Latina evoluis
al multaj regionaj dialektoj,
-
kiuj fine iĝis sufiĉe malsamaj,
ke oni rigardas ilin kiel malsamaj lingvoj.
-
Estas dokumentoj el la 9-a jarcento
kiuj estas skribitaj
-
per frua speco de Kastilia Hispana,
-
aŭ ni povas diri,
malfrua speco de Vulgara Latina.
-
Ĉiukaze, dokumentoj kiel tiuj montras
ke la Vulgaraj Latinaj dialektoj
-
iĝas malsamaj lingvoj tiam.
-
Kastilia Hispana estas la lingvo ke aperis
ĉe la norda centra regiono
-
de la Ibera duoninsulo, nomiĝas Kastilio,
-
kaj ĝi kreskis plu kaj plu malsama
el ĝia apuda lingvo, la Leona.
-
Ĝi iĝis klare aparta lingvo je 13-a jarcento
-
kiam Reĝo Alfonso decidis normigi
la skriban lingvon por oficiala uzo,
-
bazata de la Toleda dialekto.
-
Ĝi estas procezo kiu daŭris dum kelkaj
centoj da jaroj, ĝis la 16-a jarcento.
-
Dum la 1300-oj, la suda parto de Ibera
Duoninsulo estis regata de Al-Andalus,
-
Islama teritorio kiu antaŭe regis
la plejparton de la duoninsulo.
-
La Reconquista, kiu signifas "La Rekonkero",
-
rezultigis la repreno de islama regionoj
-
kaj la disigado de Kastilia Hispana
al la sudo.
-
Tie, la Mozaraba dialektoj influas ĝin.
-
Ili estas Latinida dialektoj,
kiujn la islamanoj en Al-Andalus parolis,
-
kiuj enhavis multojn da vortoj pruntitaj
el la Araba.
-
La Kastilia Hispana sorbis multojn
da tiuj Araba pruntvortoj,
-
ĝis 4000 vortoj, aŭ 8% da la vortaro
de la moderna lingvo.
-
Jen iuj Hispana vortoj el Araba origino:
-
hasta, kiu signifas "ĝis";
-
tiu venas el la Araba vorto hatta,
kiu havas la saman signifon;
-
ojalá, kiu siignifias "mi esperas",
-
venas el la Araba vorto law sha'allah,
aŭ in sha'allah,
-
kiu signifas "se ĝi estas volo de Dio";
-
*aceiteI, kiu signifas "oleo",
ekzemple oliva oleo,
-
venas el la Araba vorto az-zayt,
kun la sama signifo.
-
Ankaŭ estas multaj da vortoj en la Hispana
kiuj komencas kun "A-L", "al",
-
kiu estas la Araba difina artikolo.
-
Ekzemple, alcohol, el la Araba vorto
al-kuHuul,
-
kiu, kompreneble, signifas "alkoholo";
-
kaj alcalde, kiu signifas "urbestro",
venas el la Araba vorto al-qaa-Dii,
-
kiu signifas "juĝisto" en la Araba.
-
Tiuj estas nur unuj ekzemploj,
-
sed estas multaj vortoj kiuj komencas
kun "al" en la Hispana.
-
La Kristana rekonkero de la sudo sukcese
finis je 1492, kaj je tiu sama jaro,
-
Hispanio komencis sendi esploristojn,
ekzemple Kristoforo Kolumbo,
-
eksterlanden por konstrui
la Hispana Imperio.
-
La Hispana lingvo disvastiĝis,
kun la imperio, al Ameriko,
-
al la Hispanaj Orientaj Indioj,
kiu enhavas nuntempan Filipinojn,
-
kaj al iuj partoj de Afriko.
-
Unu regiono al kiu ĝi disvastiĝis
estas Meksiko,
-
kiu, nuntempe, havas pli da
hispana-parolantoj ol iu alia lando.
-
kun 120 milionoj parolantoj de la Hispana.
-
La speco de la Hispana parolita en Meksiko
estas ete diferenca
-
kun la speco parolita en Hispanio,
-
kaj tio ankaŭ estas vera por la aliaj
hispana-parolantaj landoj.
-
La norma skriba lingvo estas plejparte
la sama ĉie,
-
sed la parola lingvo havas
iujn diferencojn,
-
precipe en prononco kaj vortaro,
-
kaj precipe en ĉiutaga vortoj,
kiel vestoj, manĝaĵoj, kaj similaj aferoj.
-
En Latin-Ameriko, diversaj Indianaj lingvoj
influis la lokajn sepcojn de Hispana.
-
Kiu estas la plej bona speco de Hispana
por lerni?
-
Nu, la specoj ofte estas apartigitaj al
Eŭropa Hispana kaj Latin-Amerika Hispana.
-
Laŭ mia kompreno, ne estas multaj
da malsamecoj por komencanto.
-
Kiun ajn specon oni lernas, oni eblos
facile kutimiĝi al aliaj specoj.
-
Por mi, mi ekkonis pli da hispanparolantoj
el Meksiko ol el iu ajn alia lando,
-
do por mi, tiu estas la natura elekto,
sed por vi,
-
ĝi dependas de kiun specon
vi plej verŝajne uzos,
-
kaj kiu plej interesas vin.
-
Kiel Latinda lingvoj generale,
-
multe da la Hispana vortaro estas komuna
kun la Angla --
-
ne identa vortaro, sed parenca vortaro
kiu vi povas dedukti
-
kaj povas memori plej facile, se vi
asocias ĝin kun la parencaj Anglaj vortoj.
-
Ni vidu unujn frazojn:
-
¿Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?
-
Okej, la unua vorto, cuánto,
sonas al mi simila al "kvanto",
-
do mi kredas ke ĝi signifas "kiom",
ĉar tiu estas demando.
-
La sekva vorto, cuesta, nu, mi pensas ke
tiu verŝajne signifas "kosto".
-
La sekva vorto, un, mi sciias ke
ĝi estas defina artikolo.
-
La sekva vorto, viaje,
-
nu, tiu aspektas simila al "vojaĝo"
al mi, aŭ vojage en la franca,
-
do mi pensas ke ĝi signifas "vojaĝo"
aŭ "veturo".
-
Kaj a, mi scias ke ĝi signifas "al",
-
kaj Nueva York, kompreneble,
signifas "Novjorko".
-
Do mi pensas ke tio signifas:
"Kiom vojaĝo al Nov-Jorkio kostas?"
-
Se ni tradukus laŭvorte:
"Kiom costas vojaĝo al Nov-Jorkio?"
-
Plia frazo:
El hombre conduce un automóvil.
-
Ni legu ĉiun vorton sole:
-
El: mi scias ke ĝi signifas "la",
la defina artikolo.
-
Hombre: tiu estas vorto kiun mi scias
el filmoj kaj aferoj;
-
mi pensas ke ĝi signifas "viriĉo".
-
Conduce: nu, mi ne certas.
Ni revenu al tiu poste.
-
Un estas nedefina artikolo,
kaj automóvil signifas "aŭtomobilo".
-
Do revenu al conduce.
Nu, eble ĝi signifas "konduki".
-
Aŭ, je tiu kazo, oni ne "kondukas" aŭton,
oni "veturas" aŭton.
-
Do ĉi tiu signifas,
"La viriĉo veturas aŭtomobilon,"
-
aŭ "La viriĉo veturigas aŭton."
-
Do, vi vidas ke vi povas dedukti
kion tiuj vortoj signifas
-
se vi rigardus ĉiun kaj analizi ilin.
-
Ĝi ne ĉie estas tiel facile,
sed tio estas facila ekzemplo,
-
do vi komprenas kion mi intencas.
-
Ankaŭ, se ni rigardus la sintakso
de tiuj frazoj,
-
ni vidas ke ili estas tre similaj
al la Angla.
-
Nu, refoje, la unua frazo estis:
Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?
-
"Kiom kostas vojaĝo al Novjorko."
-
Tre simila kun la Angla,
sed kvazaŭ simpligita.
-
La sekva frazo:
"La viriĉo veturigas aŭton."
-
Tiu estas, ĉiuvorte, ekzakte sama kun
la Angla, do oni povas traduki ĝin rekte.
-
Kompreneble, la gramatiko estas
pli malsimpla ol tio,
-
sed la plej baza sintakso estas
tre simila kun la Angla.
-
Do tio estas unu el la avantaĝoj de lerni
Latindan lingvon por Anglaparolantoj.
-
Laŭ la Usona Fremda Servo Instituto,
la Hispana estas lingvo de Kategorio I.
-
Tio signifas ke, relative,
-
ĝi estas unu el la lingvoj pli facilaj
lerni por Anglaparolantoj.
-
Do, kial vi atendas?
Lernu iom da español,
-
aŭ ĉu mi devas diri, castellano?
-
Mi ne certas, ĉar eĉ Hispanaparolantoj
ne konsentas pri tiu temo.
-
En la ruĝ-koloraj landoj,
la vorto preferita estas castellano,
-
kaj en la blu-koloraj landoj,
la vorto preferita estas español.
-
Kaj en Hispanio, vi vidas ke ekzistas
malkonsento pri kiu vorto estas plej bona.
-
Se vi estas denaska parolanto de
la Hispana,
-
eble vi povu diri al ni kion vi pensas
pri tio, ĉe la komentoj sube.
-
Kaj aliaj homoj, vi povu lasi
viajn komentojn ankaŭ.
-
Dankon pro spekti. Havu bonan tagon.
