1
00:00:00,000 --> 00:00:01,265
(Hispana): Ĉu vi parolas la Kastilian?
2
00:00:01,265 --> 00:00:02,555
(Hispana): Ne, mi ne parolas la Kastilian.
3
00:00:02,865 --> 00:00:04,299
(Hispana): Sed mi parolas la Hispanan!
4
00:00:05,304 --> 00:00:07,281
Kio?
5
00:00:07,281 --> 00:00:10,015
Saluton al ĉiuj, kaj bonvenon
al la Langfocus kanalo.
6
00:00:10,015 --> 00:00:11,147
Mi nomiĝas Paul.
7
00:00:11,147 --> 00:00:14,384
Hodiaŭ, mi parolas pri la hispana lingvo.
8
00:00:14,384 --> 00:00:16,804
Eble vi scias, ke Hispanio havas
pli ol unu lingvo,
9
00:00:16,804 --> 00:00:18,198
do kiam mi diras "hispana",
10
00:00:18,198 --> 00:00:20,702
mi parolas specife
pri la Kastilia Hispana,
11
00:00:20,702 --> 00:00:25,042
kiu estas parolita kiel denaska lingvo
de 74% da la popolo de Hiapanio,
12
00:00:25,049 --> 00:00:29,303
kaj 99% da la popolo de Hispanio
inkluzive dua-lingvaj parolantoj.
13
00:00:29,307 --> 00:00:31,918
La Kastilia estas la Hispania lingvo
kiu iĝis
14
00:00:31,918 --> 00:00:34,853
unu el la plej gravaj mundaj lingvoj.
15
00:00:34,853 --> 00:00:37,533
Dum tiu video, eble mi nomus ĝin Kastilia,
16
00:00:37,564 --> 00:00:40,022
por diferencigi ĝin kontraŭ aliaj lingvoj
de Hispanio,
17
00:00:40,022 --> 00:00:42,641
sed mi normale nomos ĝin la Hispana.
18
00:00:42,641 --> 00:00:44,362
El tutaj lingvoj en la mundo,
19
00:00:44,362 --> 00:00:47,507
la Hispana havas la due-plej multan
nombron de denaskaj parolantoj,
20
00:00:47,507 --> 00:00:49,864
kun 470 milionoj denaskaj parolantoj,
21
00:00:49,864 --> 00:00:53,710
kaj ankaŭ plia 90 milionoj
kiuj parolas ĝin kiel dua lingvo.
22
00:00:53,710 --> 00:00:56,696
Ĝi ankaŭ estas unu el
la plej disigitaj lingvoj,
23
00:00:56,696 --> 00:00:59,590
kun 44 landoj el la mundo kiuj havas
almenaŭ 3 milionoj
24
00:00:59,590 --> 00:01:01,749
da denaska Hispana parolantoj, aŭ plu.
25
00:01:01,749 --> 00:01:04,609
Ĝi estas unu el ses oficialaj lingvoj
de la Uniĝintaj Nacioj,
26
00:01:04,609 --> 00:01:07,147
kaj ankaŭ oficiala lingvo
de la Eŭropa Unio.
27
00:01:07,212 --> 00:01:10,249
Ĝi ankaŭ estas oficiala lingvo
de 21 landoj,
28
00:01:10,249 --> 00:01:13,960
se oni inkluzivus Porto-Riko, kiu estas
teritorio de Usono.
29
00:01:13,960 --> 00:01:16,768
Ĝi ankau estis oficiala lingvo
de Filipinio,
30
00:01:16,768 --> 00:01:19,334
sed ĝi ne estas jam.
31
00:01:19,334 --> 00:01:23,114
La Hispana ankaŭ esta la trie-plej
uzata lingvo sur la Interreto.
32
00:01:23,114 --> 00:01:24,805
Laŭ unu fonto kiun mi leĝis:
33
00:01:24,805 --> 00:01:29,094
"La uzo de la Hispana en Interreto
kreskis 800% dum la lastaj unuj jaroj."
34
00:01:29,094 --> 00:01:34,372
La Hispana estas ano de la Ibera-Latinida
sub-familio de la Latinida lingva familio.
35
00:01:34,372 --> 00:01:37,853
Aliaj anoj de tiu sub-familio inkluzivas
la Portugalan, la Galegan,
36
00:01:37,853 --> 00:01:39,374
kaj laŭ iuj personoj, la Katalana.
37
00:01:39,374 --> 00:01:40,981
Simila kun tutaj Latinida lingvoj,
38
00:01:40,981 --> 00:01:43,305
la Hispana evoluis el vulgara Latina,
39
00:01:43,305 --> 00:01:46,858
la Latina kiu estas portita al la regiono
de la Roma Imperio.
40
00:01:46,868 --> 00:01:49,702
Vulgara Latina evoluis
al multaj regionaj dialektoj,
41
00:01:49,702 --> 00:01:53,552
kiuj fine iĝis sufiĉe malsamaj,
ke oni rigardas ilin kiel malsamaj lingvoj.
42
00:01:53,552 --> 00:01:56,168
Estas dokumentoj el la 9-a jarcento
kiuj estas skribitaj
43
00:01:56,168 --> 00:01:58,720
per frua speco de Kastilia Hispana,
44
00:01:58,720 --> 00:02:01,463
aŭ ni povas diri,
malfrua speco de Vulgara Latina.
45
00:02:01,463 --> 00:02:04,884
Ĉiukaze, dokumentoj kiel tiuj montras
ke la Vulgaraj Latinaj dialektoj
46
00:02:04,884 --> 00:02:07,540
iĝas malsamaj lingvoj tiam.
47
00:02:07,540 --> 00:02:11,211
Kastilia Hispana estas la lingvo ke aperis
ĉe la norda centra regiono
48
00:02:11,211 --> 00:02:13,595
de la Ibera duoninsulo, nomiĝas Kastilio,
49
00:02:13,595 --> 00:02:17,205
kaj ĝi kreskis plu kaj plu malsama
el ĝia apuda lingvo, la Leona.
50
00:02:17,205 --> 00:02:21,316
Ĝi iĝis klare aparta lingvo je 13-a jarcento
51
00:02:21,316 --> 00:02:25,838
kiam Reĝo Alfonso decidis normigi
la skriban lingvon por oficiala uzo,
52
00:02:25,838 --> 00:02:28,216
bazata de la Toleda dialekto.
53
00:02:28,216 --> 00:02:32,621
Ĝi estas procezo kiu daŭris dum kelkaj
centoj da jaroj, ĝis la 16-a jarcento.
54
00:02:32,621 --> 00:02:37,646
Dum la 1300-oj, la suda parto de Ibera
Duoninsulo estis regata de Al-Andalus,
55
00:02:37,646 --> 00:02:41,915
Islama teritorio kiu antaŭe regis
la plejparton de la duoninsulo.
56
00:02:41,915 --> 00:02:44,635
La Reconquista, kiu signifas "La Rekonkero",
57
00:02:44,635 --> 00:02:47,501
rezultigis la repreno de islama regionoj
58
00:02:47,501 --> 00:02:50,387
kaj la disigado de Kastilia Hispana
al la sudo.
59
00:02:50,387 --> 00:02:53,176
Tie, la Mozaraba dialektoj influas ĝin.
60
00:02:53,176 --> 00:02:56,812
Ili estas Latinida dialektoj,
kiujn la islamanoj en Al-Andalus parolis,
61
00:02:56,812 --> 00:02:59,253
kiuj enhavis multojn da vortoj pruntitaj
el la Araba.
62
00:02:59,253 --> 00:03:02,467
La Kastilia Hispana sorbis multojn
da tiuj Araba pruntvortoj,
63
00:03:02,467 --> 00:03:06,907
ĝis 4000 vortoj, aŭ 8% da la vortaro
de la moderna lingvo.
64
00:03:06,907 --> 00:03:09,272
Jen iuj Hispana vortoj el Araba origino:
65
00:03:09,272 --> 00:03:11,287
hasta, kiu signifas "ĝis";
66
00:03:11,287 --> 00:03:15,037
tiu venas el la Araba vorto hatta,
kiu havas la saman signifon;
67
00:03:15,037 --> 00:03:17,340
ojalá, kiu siignifias "mi esperas",
68
00:03:17,340 --> 00:03:20,780
venas el la Araba vorto law sha'allah,
aŭ in sha'allah,
69
00:03:20,780 --> 00:03:22,594
kiu signifas "se ĝi estas volo de Dio";
70
00:03:22,594 --> 00:03:25,530
*aceiteI, kiu signifas "oleo",
ekzemple oliva oleo,
71
00:03:25,530 --> 00:03:28,437
venas el la Araba vorto az-zayt,
kun la sama signifo.
72
00:03:28,437 --> 00:03:31,880
Ankaŭ estas multaj da vortoj en la Hispana
kiuj komencas kun "A-L", "al",
73
00:03:31,880 --> 00:03:34,122
kiu estas la Araba difina artikolo.
74
00:03:34,129 --> 00:03:37,720
Ekzemple, alcohol, el la Araba vorto
al-kuHuul,
75
00:03:37,720 --> 00:03:39,620
kiu, kompreneble, signifas "alkoholo";
76
00:03:39,620 --> 00:03:43,863
kaj alcalde, kiu signifas "urbestro",
venas el la Araba vorto al-qaa-Dii,
77
00:03:43,863 --> 00:03:45,869
kiu signifas "juĝisto" en la Araba.
78
00:03:45,869 --> 00:03:47,715
Tiuj estas nur unuj ekzemploj,
79
00:03:47,715 --> 00:03:50,584
sed estas multaj vortoj kiuj komencas
kun "al" en la Hispana.
80
00:03:50,584 --> 00:03:55,999
La Kristana rekonkero de la sudo sukcese
finis je 1492, kaj je tiu sama jaro,
81
00:03:55,999 --> 00:03:58,641
Hispanio komencis sendi esploristojn,
ekzemple Kristoforo Kolumbo,
82
00:03:58,641 --> 00:04:00,581
eksterlanden por konstrui
la Hispana Imperio.
83
00:04:00,581 --> 00:04:04,455
La Hispana lingvo disvastiĝis,
kun la imperio, al Ameriko,
84
00:04:04,455 --> 00:04:07,571
al la Hispanaj Orientaj Indioj,
kiu enhavas nuntempan Filipinojn,
85
00:04:07,571 --> 00:04:09,303
kaj al iuj partoj de Afriko.
86
00:04:09,303 --> 00:04:11,502
Unu regiono al kiu ĝi disvastiĝis
estas Meksiko,
87
00:04:11,502 --> 00:04:14,816
kiu, nuntempe, havas pli da
hispana-parolantoj ol iu alia lando.
88
00:04:14,816 --> 00:04:17,314
kun 120 milionoj parolantoj de la Hispana.
89
00:04:17,314 --> 00:04:20,923
La speco de la Hispana parolita en Meksiko
estas ete diferenca
90
00:04:20,923 --> 00:04:22,812
kun la speco parolita en Hispanio,
91
00:04:22,812 --> 00:04:25,681
kaj tio ankaŭ estas vera por la aliaj
hispana-parolantaj landoj.
92
00:04:25,681 --> 00:04:28,518
La norma skriba lingvo estas plejparte
la sama ĉie,
93
00:04:28,518 --> 00:04:30,744
sed la parola lingvo havas
iujn diferencojn,
94
00:04:30,744 --> 00:04:33,786
precipe en prononco kaj vortaro,
95
00:04:33,786 --> 00:04:38,559
kaj precipe en ĉiutaga vortoj,
kiel vestoj, manĝaĵoj, kaj similaj aferoj.
96
00:04:38,559 --> 00:04:43,610
En Latin-Ameriko, diversaj Indianaj lingvoj
influis la lokajn sepcojn de Hispana.
97
00:04:43,610 --> 00:04:46,110
Kiu estas la plej bona speco de Hispana
por lerni?
98
00:04:46,110 --> 00:04:51,368
Nu, la specoj ofte estas apartigitaj al
Eŭropa Hispana kaj Latin-Amerika Hispana.
99
00:04:51,368 --> 00:04:54,748
Laŭ mia kompreno, ne estas multaj
da malsamecoj por komencanto.
100
00:04:54,748 --> 00:04:59,678
Kiun ajn specon oni lernas, oni eblos
facile kutimiĝi al aliaj specoj.
101
00:04:59,678 --> 00:05:04,191
Por mi, mi ekkonis pli da hispanparolantoj
el Meksiko ol el iu ajn alia lando,
102
00:05:04,191 --> 00:05:06,777
do por mi, tiu estas la natura elekto,
sed por vi,
103
00:05:06,777 --> 00:05:09,999
ĝi dependas de kiun specon
vi plej verŝajne uzos,
104
00:05:09,999 --> 00:05:11,969
kaj kiu plej interesas vin.
105
00:05:11,969 --> 00:05:13,849
Kiel Latinda lingvoj generale,
106
00:05:13,849 --> 00:05:16,356
multe da la Hispana vortaro estas komuna
kun la Angla --
107
00:05:16,356 --> 00:05:20,965
ne identa vortaro, sed parenca vortaro
kiu vi povas dedukti
108
00:05:20,965 --> 00:05:25,488
kaj povas memori plej facile, se vi
asocias ĝin kun la parencaj Anglaj vortoj.
109
00:05:25,488 --> 00:05:27,561
Ni vidu unujn frazojn:
110
00:05:27,561 --> 00:05:30,640
¿Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?
111
00:05:30,640 --> 00:05:34,396
Okej, la unua vorto, cuánto,
sonas al mi simila al "kvanto",
112
00:05:34,396 --> 00:05:37,446
do mi kredas ke ĝi signifas "kiom",
ĉar tiu estas demando.
113
00:05:37,446 --> 00:05:41,645
La sekva vorto, cuesta, nu, mi pensas ke
tiu verŝajne signifas "kosto".
114
00:05:41,645 --> 00:05:44,634
La sekva vorto, un, mi sciias ke
ĝi estas defina artikolo.
115
00:05:44,634 --> 00:05:46,223
La sekva vorto, viaje,
116
00:05:46,223 --> 00:05:50,355
nu, tiu aspektas simila al "vojaĝo"
al mi, aŭ vojage en la franca,
117
00:05:50,365 --> 00:05:52,335
do mi pensas ke ĝi signifas "vojaĝo"
aŭ "veturo".
118
00:05:52,335 --> 00:05:54,360
Kaj a, mi scias ke ĝi signifas "al",
119
00:05:54,360 --> 00:05:56,956
kaj Nueva York, kompreneble,
signifas "Novjorko".
120
00:05:56,956 --> 00:06:00,312
Do mi pensas ke tio signifas:
"Kiom vojaĝo al Nov-Jorkio kostas?"
121
00:06:00,312 --> 00:06:04,661
Se ni tradukus laŭvorte:
"Kiom costas vojaĝo al Nov-Jorkio?"
122
00:06:05,931 --> 00:06:09,659
Plia frazo:
El hombre conduce un automóvil.
123
00:06:09,659 --> 00:06:11,647
Ni legu ĉiun vorton sole:
124
00:06:11,647 --> 00:06:14,338
El: mi scias ke ĝi signifas "la",
la defina artikolo.
125
00:06:14,338 --> 00:06:17,127
Hombre: tiu estas vorto kiun mi scias
el filmoj kaj aferoj;
126
00:06:17,127 --> 00:06:18,596
mi pensas ke ĝi signifas "viriĉo".
127
00:06:18,596 --> 00:06:22,634
Conduce: nu, mi ne certas.
Ni revenu al tiu poste.
128
00:06:22,634 --> 00:06:26,889
Un estas nedefina artikolo,
kaj automóvil signifas "aŭtomobilo".
129
00:06:26,889 --> 00:06:30,695
Do revenu al conduce.
Nu, eble ĝi signifas "konduki".
130
00:06:30,695 --> 00:06:34,948
Aŭ, je tiu kazo, oni ne "kondukas" aŭton,
oni "veturas" aŭton.
131
00:06:34,948 --> 00:06:37,474
Do ĉi tiu signifas,
"La viriĉo veturas aŭtomobilon,"
132
00:06:37,474 --> 00:06:38,996
aŭ "La viriĉo veturigas aŭton."
133
00:06:38,996 --> 00:06:41,886
Do, vi vidas ke vi povas dedukti
kion tiuj vortoj signifas
134
00:06:41,886 --> 00:06:43,767
se vi rigardus ĉiun kaj analizi ilin.
135
00:06:43,767 --> 00:06:46,329
Ĝi ne ĉie estas tiel facile,
sed tio estas facila ekzemplo,
136
00:06:46,329 --> 00:06:47,661
do vi komprenas kion mi intencas.
137
00:06:47,661 --> 00:06:49,722
Ankaŭ, se ni rigardus la sintakso
de tiuj frazoj,
138
00:06:49,722 --> 00:06:51,964
ni vidas ke ili estas tre similaj
al la Angla.
139
00:06:51,964 --> 00:06:55,746
Nu, refoje, la unua frazo estis:
Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?
140
00:06:55,746 --> 00:06:59,041
"Kiom kostas vojaĝo al Novjorko."
141
00:06:59,041 --> 00:07:02,419
Tre simila kun la Angla,
sed kvazaŭ simpligita.
142
00:07:02,419 --> 00:07:05,873
La sekva frazo:
"La viriĉo veturigas aŭton."
143
00:07:05,873 --> 00:07:11,177
Tiu estas, ĉiuvorte, ekzakte sama kun
la Angla, do oni povas traduki ĝin rekte.
144
00:07:11,177 --> 00:07:13,593
Kompreneble, la gramatiko estas
pli malsimpla ol tio,
145
00:07:13,593 --> 00:07:16,774
sed la plej baza sintakso estas
tre simila kun la Angla.
146
00:07:16,774 --> 00:07:21,017
Do tio estas unu el la avantaĝoj de lerni
Latindan lingvon por Anglaparolantoj.
147
00:07:21,017 --> 00:07:25,922
Laŭ la Usona Fremda Servo Instituto,
la Hispana estas lingvo de Kategorio I.
148
00:07:25,922 --> 00:07:27,669
Tio signifas ke, relative,
149
00:07:27,669 --> 00:07:30,718
ĝi estas unu el la lingvoj pli facilaj
lerni por Anglaparolantoj.
150
00:07:30,718 --> 00:07:33,136
Do, kial vi atendas?
Lernu iom da español,
151
00:07:33,136 --> 00:07:35,436
aŭ ĉu mi devas diri, castellano?
152
00:07:35,436 --> 00:07:39,913
Mi ne certas, ĉar eĉ Hispanaparolantoj
ne konsentas pri tiu temo.
153
00:07:39,913 --> 00:07:43,002
En la ruĝ-koloraj landoj,
la vorto preferita estas castellano,
154
00:07:43,002 --> 00:07:46,238
kaj en la blu-koloraj landoj,
la vorto preferita estas español.
155
00:07:46,238 --> 00:07:50,554
Kaj en Hispanio, vi vidas ke ekzistas
malkonsento pri kiu vorto estas plej bona.
156
00:07:50,554 --> 00:07:52,679
Se vi estas denaska parolanto de
la Hispana,
157
00:07:52,679 --> 00:07:55,833
eble vi povu diri al ni kion vi pensas
pri tio, ĉe la komentoj sube.
158
00:07:55,833 --> 00:07:58,564
Kaj aliaj homoj, vi povu lasi
viajn komentojn ankaŭ.
159
00:07:58,564 --> 00:08:01,181
Dankon pro spekti. Havu bonan tagon.