0:00:00.000,0:00:01.265
(Hispana): Ĉu vi parolas la Kastilian?

0:00:01.265,0:00:02.555
(Hispana): Ne, mi ne parolas la Kastilian.

0:00:02.865,0:00:04.299
(Hispana): Sed mi parolas la Hispanan!

0:00:05.304,0:00:07.281
Kio?

0:00:07.281,0:00:10.015
Saluton al ĉiuj, kaj bonvenon[br]al la Langfocus kanalo.

0:00:10.015,0:00:11.147
Mi nomiĝas Paul.

0:00:11.147,0:00:14.384
Hodiaŭ, mi parolas pri la hispana lingvo.

0:00:14.384,0:00:16.804
Eble vi scias, ke Hispanio havas[br]pli ol unu lingvo,

0:00:16.804,0:00:18.198
do kiam mi diras "hispana",

0:00:18.198,0:00:20.702
mi parolas specife[br]pri la Kastilia Hispana,

0:00:20.702,0:00:25.042
kiu estas parolita kiel denaska lingvo[br]de 74% da la popolo de Hiapanio,

0:00:25.049,0:00:29.303
kaj 99% da la popolo de Hispanio[br]inkluzive dua-lingvaj parolantoj.

0:00:29.307,0:00:31.918
La Kastilia estas la Hispania lingvo[br]kiu iĝis

0:00:31.918,0:00:34.853
unu el la plej gravaj mundaj lingvoj.

0:00:34.853,0:00:37.533
Dum tiu video, eble mi nomus ĝin Kastilia,

0:00:37.564,0:00:40.022
por diferencigi ĝin kontraŭ aliaj lingvoj[br]de Hispanio,

0:00:40.022,0:00:42.641
sed mi normale nomos ĝin la Hispana.

0:00:42.641,0:00:44.362
El tutaj lingvoj en la mundo,

0:00:44.362,0:00:47.507
la Hispana havas la due-plej multan[br]nombron de denaskaj parolantoj,

0:00:47.507,0:00:49.864
kun 470 milionoj denaskaj parolantoj,

0:00:49.864,0:00:53.710
kaj ankaŭ plia 90 milionoj[br]kiuj parolas ĝin kiel dua lingvo.

0:00:53.710,0:00:56.696
Ĝi ankaŭ estas unu el[br]la plej disigitaj lingvoj,

0:00:56.696,0:00:59.590
kun 44 landoj el la mundo kiuj havas[br]almenaŭ 3 milionoj

0:00:59.590,0:01:01.749
da denaska Hispana parolantoj, aŭ plu.

0:01:01.749,0:01:04.609
Ĝi estas unu el ses oficialaj lingvoj[br]de la Uniĝintaj Nacioj,

0:01:04.609,0:01:07.147
kaj ankaŭ oficiala lingvo[br]de la Eŭropa Unio.

0:01:07.212,0:01:10.249
Ĝi ankaŭ estas oficiala lingvo[br]de 21 landoj,

0:01:10.249,0:01:13.960
se oni inkluzivus Porto-Riko, kiu estas[br]teritorio de Usono.

0:01:13.960,0:01:16.768
Ĝi ankau estis oficiala lingvo[br]de Filipinio,

0:01:16.768,0:01:19.334
sed ĝi ne estas jam.

0:01:19.334,0:01:23.114
La Hispana ankaŭ esta la trie-plej[br]uzata lingvo sur la Interreto.

0:01:23.114,0:01:24.805
Laŭ unu fonto kiun mi leĝis:

0:01:24.805,0:01:29.094
"La uzo de la Hispana en Interreto[br]kreskis 800% dum la lastaj unuj jaroj."

0:01:29.094,0:01:34.372
La Hispana estas ano de la Ibera-Latinida[br]sub-familio de la Latinida lingva familio.

0:01:34.372,0:01:37.853
Aliaj anoj de tiu sub-familio inkluzivas[br]la Portugalan, la Galegan,

0:01:37.853,0:01:39.374
kaj laŭ iuj personoj, la Katalana.

0:01:39.374,0:01:40.981
Simila kun tutaj Latinida lingvoj,

0:01:40.981,0:01:43.305
la Hispana evoluis el vulgara Latina,

0:01:43.305,0:01:46.858
la Latina kiu estas portita al la regiono[br]de la Roma Imperio.

0:01:46.868,0:01:49.702
Vulgara Latina evoluis[br]al multaj regionaj dialektoj,

0:01:49.702,0:01:53.552
kiuj fine iĝis sufiĉe malsamaj,[br]ke oni rigardas ilin kiel malsamaj lingvoj.

0:01:53.552,0:01:56.168
Estas dokumentoj el la 9-a jarcento[br]kiuj estas skribitaj

0:01:56.168,0:01:58.720
per frua speco de Kastilia Hispana,

0:01:58.720,0:02:01.463
aŭ ni povas diri,[br]malfrua speco de Vulgara Latina.

0:02:01.463,0:02:04.884
Ĉiukaze, dokumentoj kiel tiuj montras[br]ke la Vulgaraj Latinaj dialektoj

0:02:04.884,0:02:07.540
iĝas malsamaj lingvoj tiam.

0:02:07.540,0:02:11.211
Kastilia Hispana estas la lingvo ke aperis[br]ĉe la norda centra regiono

0:02:11.211,0:02:13.595
de la Ibera duoninsulo, nomiĝas Kastilio,

0:02:13.595,0:02:17.205
kaj ĝi kreskis plu kaj plu malsama[br]el ĝia apuda lingvo, la Leona.

0:02:17.205,0:02:21.316
Ĝi iĝis klare aparta lingvo je 13-a jarcento[br]

0:02:21.316,0:02:25.838
kiam Reĝo Alfonso decidis normigi[br]la skriban lingvon por oficiala uzo,

0:02:25.838,0:02:28.216
bazata de la Toleda dialekto.

0:02:28.216,0:02:32.621
Ĝi estas procezo kiu daŭris dum kelkaj[br]centoj da jaroj, ĝis la 16-a jarcento.

0:02:32.621,0:02:37.646
Dum la 1300-oj, la suda parto de Ibera[br]Duoninsulo estis regata de Al-Andalus,

0:02:37.646,0:02:41.915
Islama teritorio kiu antaŭe regis[br]la plejparton de la duoninsulo.

0:02:41.915,0:02:44.635
La <i>Reconquista</i>, kiu signifas "La Rekonkero",

0:02:44.635,0:02:47.501
rezultigis la repreno de islama regionoj

0:02:47.501,0:02:50.387
kaj la disigado de Kastilia Hispana[br]al la sudo.

0:02:50.387,0:02:53.176
Tie, la Mozaraba dialektoj influas ĝin.

0:02:53.176,0:02:56.812
Ili estas Latinida dialektoj,[br]kiujn la islamanoj en Al-Andalus parolis,

0:02:56.812,0:02:59.253
kiuj enhavis multojn da vortoj pruntitaj[br]el la Araba.

0:02:59.253,0:03:02.467
La Kastilia Hispana sorbis multojn[br]da tiuj Araba pruntvortoj,

0:03:02.467,0:03:06.907
ĝis 4000 vortoj, aŭ 8% da la vortaro[br]de la moderna lingvo.

0:03:06.907,0:03:09.272
Jen iuj Hispana vortoj el Araba origino:

0:03:09.272,0:03:11.287
<i>hasta</i>, kiu signifas "ĝis";

0:03:11.287,0:03:15.037
tiu venas el la Araba vorto <i>hatta</i>,[br]kiu havas la saman signifon;

0:03:15.037,0:03:17.340
<i>ojalá</i>, kiu siignifias "mi esperas",

0:03:17.340,0:03:20.780
venas el la Araba vorto <i>law sha'allah</i>,[br]aŭ <i>in sha'allah</i>,

0:03:20.780,0:03:22.594
kiu signifas "se ĝi estas volo de Dio";

0:03:22.594,0:03:25.530
*aceiteI, kiu signifas "oleo",[br]ekzemple oliva oleo,

0:03:25.530,0:03:28.437
venas el la Araba vorto <i>az-zayt</i>, [br]kun la sama signifo.

0:03:28.437,0:03:31.880
Ankaŭ estas multaj da vortoj en la Hispana[br]kiuj komencas kun "A-L", "al",

0:03:31.880,0:03:34.122
kiu estas la Araba difina artikolo.

0:03:34.129,0:03:37.720
Ekzemple, <i>alcohol</i>, el la Araba vorto[br]<i>al-kuHuul</i>,

0:03:37.720,0:03:39.620
kiu, kompreneble, signifas "alkoholo";

0:03:39.620,0:03:43.863
kaj <i>alcalde</i>, kiu signifas "urbestro",[br]venas el la Araba vorto <i>al-qaa-Dii</i>,

0:03:43.863,0:03:45.869
kiu signifas "juĝisto" en la Araba.

0:03:45.869,0:03:47.715
Tiuj estas nur unuj ekzemploj,

0:03:47.715,0:03:50.584
sed estas multaj vortoj kiuj komencas[br]kun "al" en la Hispana.

0:03:50.584,0:03:55.999
La Kristana rekonkero de la sudo sukcese[br]finis je 1492, kaj je tiu sama jaro,

0:03:55.999,0:03:58.641
Hispanio komencis sendi esploristojn,[br]ekzemple Kristoforo Kolumbo,

0:03:58.641,0:04:00.581
eksterlanden por konstrui[br]la Hispana Imperio.

0:04:00.581,0:04:04.455
La Hispana lingvo disvastiĝis, [br]kun la imperio, al Ameriko,

0:04:04.455,0:04:07.571
al la Hispanaj Orientaj Indioj,[br]kiu enhavas nuntempan Filipinojn,

0:04:07.571,0:04:09.303
kaj al iuj partoj de Afriko.

0:04:09.303,0:04:11.502
Unu regiono al kiu ĝi disvastiĝis[br]estas Meksiko,

0:04:11.502,0:04:14.816
kiu, nuntempe, havas pli da [br]hispana-parolantoj ol iu alia lando.

0:04:14.816,0:04:17.314
kun 120 milionoj parolantoj de la Hispana.

0:04:17.314,0:04:20.923
La speco de la Hispana parolita en Meksiko[br]estas ete diferenca

0:04:20.923,0:04:22.812
kun la speco parolita en Hispanio,

0:04:22.812,0:04:25.681
kaj tio ankaŭ estas vera por la aliaj[br]hispana-parolantaj landoj.

0:04:25.681,0:04:28.518
La norma skriba lingvo estas plejparte[br]la sama ĉie,

0:04:28.518,0:04:30.744
sed la parola lingvo havas[br]iujn diferencojn,

0:04:30.744,0:04:33.786
precipe en prononco kaj vortaro,

0:04:33.786,0:04:38.559
kaj precipe en ĉiutaga vortoj,[br]kiel vestoj, manĝaĵoj, kaj similaj aferoj.

0:04:38.559,0:04:43.610
En Latin-Ameriko, diversaj Indianaj lingvoj[br]influis la lokajn sepcojn de Hispana.

0:04:43.610,0:04:46.110
Kiu estas la plej bona speco de Hispana[br]por lerni?

0:04:46.110,0:04:51.368
Nu, la specoj ofte estas apartigitaj al[br]Eŭropa Hispana kaj Latin-Amerika Hispana.

0:04:51.368,0:04:54.748
Laŭ mia kompreno, ne estas multaj [br]da malsamecoj por komencanto.

0:04:54.748,0:04:59.678
Kiun ajn specon oni lernas, oni eblos[br]facile kutimiĝi al aliaj specoj.

0:04:59.678,0:05:04.191
Por mi, mi ekkonis pli da hispanparolantoj[br]el Meksiko ol el iu ajn alia lando,

0:05:04.191,0:05:06.777
do por mi, tiu estas la natura elekto,[br]sed por vi,

0:05:06.777,0:05:09.999
ĝi dependas de kiun specon[br]vi plej verŝajne uzos,

0:05:09.999,0:05:11.969
kaj kiu plej interesas vin.

0:05:11.969,0:05:13.849
Kiel Latinda lingvoj generale,

0:05:13.849,0:05:16.356
multe da la Hispana vortaro estas komuna[br]kun la Angla --

0:05:16.356,0:05:20.965
ne identa vortaro, sed parenca vortaro[br]kiu vi povas dedukti

0:05:20.965,0:05:25.488
kaj povas memori plej facile, se vi[br]asocias ĝin kun la parencaj Anglaj vortoj.

0:05:25.488,0:05:27.561
Ni vidu unujn frazojn:

0:05:27.561,0:05:30.640
<i>¿Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?</i>

0:05:30.640,0:05:34.396
Okej, la unua vorto, <i>cuánto</i>,[br]sonas al mi simila al "kvanto",

0:05:34.396,0:05:37.446
do mi kredas ke ĝi signifas "kiom",[br]ĉar tiu estas demando.

0:05:37.446,0:05:41.645
La sekva vorto, <i>cuesta</i>, nu, mi pensas ke[br]tiu verŝajne signifas "kosto".

0:05:41.645,0:05:44.634
La sekva vorto, <i>un</i>, mi sciias ke [br]ĝi estas defina artikolo.

0:05:44.634,0:05:46.223
La sekva vorto, <i>viaje</i>,

0:05:46.223,0:05:50.355
nu, tiu aspektas simila al "vojaĝo"[br]al mi, aŭ <i>vojage</i> en la franca,

0:05:50.365,0:05:52.335
do mi pensas ke ĝi signifas "vojaĝo"[br]aŭ "veturo".

0:05:52.335,0:05:54.360
Kaj <i>a</i>, mi scias ke ĝi signifas "al",

0:05:54.360,0:05:56.956
kaj <i>Nueva York</i>, kompreneble,[br]signifas "Novjorko".

0:05:56.956,0:06:00.312
Do mi pensas ke tio signifas:[br]"Kiom vojaĝo al Nov-Jorkio kostas?"

0:06:00.312,0:06:04.661
Se ni tradukus laŭvorte:[br]"Kiom costas vojaĝo al Nov-Jorkio?"

0:06:05.931,0:06:09.659
Plia frazo:[br]<i>El hombre conduce un automóvil.</i>

0:06:09.659,0:06:11.647
Ni legu ĉiun vorton sole:

0:06:11.647,0:06:14.338
<i>El</i>: mi scias ke ĝi signifas "la",[br]la defina artikolo.

0:06:14.338,0:06:17.127
<i>Hombre</i>: tiu estas vorto kiun mi scias[br]el filmoj kaj aferoj;

0:06:17.127,0:06:18.596
mi pensas ke ĝi signifas "viriĉo".

0:06:18.596,0:06:22.634
<i>Conduce:</i> nu, mi ne certas.[br]Ni revenu al tiu poste.

0:06:22.634,0:06:26.889
<i>Un</i> estas nedefina artikolo,[br]kaj <i>automóvil</i> signifas "aŭtomobilo".

0:06:26.889,0:06:30.695
Do revenu al <i>conduce</i>.[br]Nu, eble ĝi signifas "konduki".

0:06:30.695,0:06:34.948
Aŭ, je tiu kazo, oni ne "kondukas" aŭton,[br]oni "veturas" aŭton.

0:06:34.948,0:06:37.474
Do ĉi tiu signifas, [br]"La viriĉo veturas aŭtomobilon,"

0:06:37.474,0:06:38.996
aŭ "La viriĉo veturigas aŭton."

0:06:38.996,0:06:41.886
Do, vi vidas ke vi povas dedukti[br]kion tiuj vortoj signifas

0:06:41.886,0:06:43.767
se vi rigardus ĉiun kaj analizi ilin.

0:06:43.767,0:06:46.329
Ĝi ne ĉie estas tiel facile, [br]sed tio estas facila ekzemplo,

0:06:46.329,0:06:47.661
do vi komprenas kion mi intencas.

0:06:47.661,0:06:49.722
Ankaŭ, se ni rigardus la sintakso[br]de tiuj frazoj,

0:06:49.722,0:06:51.964
ni vidas ke ili estas tre similaj[br]al la Angla.

0:06:51.964,0:06:55.746
Nu, refoje, la unua frazo estis:[br]<i>Cuánto cuesta un viaje a Nueva York?</i>

0:06:55.746,0:06:59.041
"Kiom kostas vojaĝo al Novjorko."

0:06:59.041,0:07:02.419
Tre simila kun la Angla, [br]sed kvazaŭ simpligita.

0:07:02.419,0:07:05.873
La sekva frazo:[br]"La viriĉo veturigas aŭton."

0:07:05.873,0:07:11.177
Tiu estas, ĉiuvorte, ekzakte sama kun[br]la Angla, do oni povas traduki ĝin rekte.

0:07:11.177,0:07:13.593
Kompreneble, la gramatiko estas[br]pli malsimpla ol tio,

0:07:13.593,0:07:16.774
sed la plej baza sintakso estas[br]tre simila kun la Angla.

0:07:16.774,0:07:21.017
Do tio estas unu el la avantaĝoj de lerni[br]Latindan lingvon por Anglaparolantoj.

0:07:21.017,0:07:25.922
Laŭ la Usona Fremda Servo Instituto,[br]la Hispana estas lingvo de Kategorio I.

0:07:25.922,0:07:27.669
Tio signifas ke, relative,

0:07:27.669,0:07:30.718
ĝi estas unu el la lingvoj pli facilaj[br]lerni por Anglaparolantoj.

0:07:30.718,0:07:33.136
Do, kial vi atendas?[br]Lernu iom da <i>español</i>,

0:07:33.136,0:07:35.436
aŭ ĉu mi devas diri, <i>castellano</i>?

0:07:35.436,0:07:39.913
Mi ne certas, ĉar eĉ Hispanaparolantoj[br]ne konsentas pri tiu temo.

0:07:39.913,0:07:43.002
En la ruĝ-koloraj landoj, [br]la vorto preferita estas <i>castellano</i>,

0:07:43.002,0:07:46.238
kaj en la blu-koloraj landoj,[br]la vorto preferita estas <i>español.</i>

0:07:46.238,0:07:50.554
Kaj en Hispanio, vi vidas ke ekzistas[br]malkonsento pri kiu vorto estas plej bona.

0:07:50.554,0:07:52.679
Se vi estas denaska parolanto de[br]la Hispana,

0:07:52.679,0:07:55.833
eble vi povu diri al ni kion vi pensas[br]pri tio, ĉe la komentoj sube.

0:07:55.833,0:07:58.564
Kaj aliaj homoj, vi povu lasi[br]viajn komentojn ankaŭ.

0:07:58.564,0:08:01.181
Dankon pro spekti. Havu bonan tagon.